Topaluşağı, Maden

Topaluşağı
—  Köy  —
Elazığ
Ülke	Türkiye
İl	Elâzığ
İlçe	Maden
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Nüfus (2000)
- Toplam	89
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
İl alan kodu	0424
İl plaka kodu
Posta kodu	23400
İnternet sitesi: YerelNET sayfası

Topaluşağı, Elâzığ ilinin Maden ilçesine bağlı bir köydür. TARİH: Köyün resmi adı Topaluşağ'ı fakat eski adı

"Topalon" dur. Konuşulan dil zazacadır. 
Tamamen bir zaza köyüdür. Köyün adının tam olarak nereden geldiği bilinmemektedir. 

Köydeki başlıca sülaleler şunlardır ,İbu,Beku,Gejoyu,Hemmu, sılemonu, Bakalu(Altay)sülaleleridir. Köydeki soyadları ise şunlardır;Altay, Akman, Atay,Alp,Sungurtekin,Bektaş,Alpsoy,Altınışık,Altınsoy,Aksan, Bal'dır.

KÜLTÜRÜ

Köyün gelenek, şevnımac (Köylüler kış aylarında birbirlerine yağlı ekmek dağıtır) Sersal (Baharın gelişinin kutlanması, evlerden toplanan zahireler bir evde pişirilir sonra toplu olarak yenir.) ve çeşitli tiyatro oyunları oynanır. görenek ve yemekleri ayran çorbası, içli köfte, sütlaç, kılincey, çörek, güvaç, siron.Köyde oynanan halk oyunları Elazığ ve Diyarbakır oyunlarının etkilerini taşır. Hallay,Temır ağa,Çebık gibi oyunlaroynanır. Kadınlar genelde şalvar giyer. Başlarına yazma veya tülbent takarlar. Eski yaşlı kadınlar süslü kullah takarlardı ama artık geleneksel bu giyim tarzına rastlanmamaktadır. Köy zazalar hakkında araştırma yapmak isteyenler için doğal bir labratuvardır. Köy halkı sünni olup Hanifi mezhebindendir. Köyün okuma yazma oranı yüksektir. öğretmen, mühendis, polis, subay, astsubay doktor ve diğer memur sayısı yüksektir.

HİKAYELER(SUNIKİ)

Bırav Gint Bırav akıl (Akılı ve Deli Kardeş) Bızıv Cınavıriya (Keçi ile Kurt) Estora Altunıne (Altın At)

ÇOCUK OYUNLARI(GAYKERDIŞ)

Gokı/Kokı:Yere makara boyutunda silindir bir ağaç parçası konurdu. birden çok oyuncu oynardı. oyuncular ellerindeki sopa ile silindire vurur. nöbetçi olan yakalamya çalışır. ......... Beyzbola benzeyen bir oyun.

Sipı:Yere bir metre çapında yatay bir sopa konurdu, 20-30 metre uzaklıktan başka bir sopa dik olarak atılarak yerdeki sopaya vurmaya çalışılıdır. Sopaya vurarak en uzağa sürükleyen oyunu kazanırdı.

Koçek:Topaç oyunu

Kal:İki kişi ile oynanırdı. Toprağa iki sıra halinde 5 çukur açılırdı (Toplam 10). Amaç En çok taşı baştaki çukurda toplamak. Her oyuncuya beş taş verilirdi. Oyuna başlayan oyuncu taşları sıra ile çukurlara atar. son taşın atıldığı çukurdan taşlar alınıp devam edilirdi. Son taş boş çukura denk gelince oyun sırası karşı tarafa geçerdi.

Cutcut: Cevizle oynanan bir oyundu. Her oyuncu bir cevi yere diker. cevizler 1,5- 2 metre arayla dizilirdi. en başataki cevizin 2 metre kadar uzağına bir cizği çizilirdi. Oyuncular ilk cevizden çizilen cizilen başlangıç çizgisine cevizlerini atardı. çizgiye en yakın ceviz oyuna ilk başlardı. Başlagıç çizgisinden atış yapılırdı. isabet eden ceviz alınırdı. herkes atış yaptıktan sonra ilk oyuncu yerde kendisine en yakın cevize atış yapar, isabet ederse alr. etmese sıra ikinci oyuncuya geçer böyle devam ederdi cevizler bitene kadar. bir cevize isabet ettiren onu alır, ikincisine atış yapardı, ikincisine isabet etse üçüncüsüne atardı, taki iabet etiremeyene kadar devam ederdi.

TEKERLEMELER,

Eko dıko, dı nazıko, gurgılıko, kınorıko, capa raşta, istika bistika ...

COĞRAFYA

YER ŞEKİLLERİ :Elazığ iline 75 km, Maden ilçesine, Bermaz tarafından 55 km, Çayırköy tarafından 21 km, dir. Köy güneydoğu torosların Maden Dağları arasında yer alırDağlık ve engebeli bir araziye sahiptir. Ortalma yükseltisi 1300 m kadardır. Köy; Doğudan Çayırköy (Hacu/Bozu),Batıdan Eğrikavak (Mılıku)ve Altıntarla (Çekoyu),Kuzeyden Bahçedere(gerrı),Güneyden Çalkaya(Kılıku/Dere)ile çevrilidir. Köydeki en önemli yükseltiler köyün güneyinde yer alan Yüksek tepe(Tıllo Berz)ile Kuzeyinde yer alan Runık tepeleridir. Doğal bitki örtüsü olan meşe ormanlarının tahrip edilmesi sonucu Antropojen bozkırlar yaygınlaşmıştır. (Meşe ormanları yüzyıllardır işletilen Maden bakır ocaklarında kullanılmıştır.)Nadirde olsa meşe koruluklarına rastlanmaktadır. Arazi yapısınında oldukça engebeli olması nedeniyle erozyon çok şidetli bir şekilde gözlemlenmiştir. Köyün tam karşısında yer alan Kadı taşı(kerrey kadi)köyün sembolu gibi olmuştur. Bundan 70 yıl kadar önce tamamen meşe ağaçlarıyla kaplı bu alan tahrip edilmiş bugün doğal bir kale görünümü almıştır. Uzaktan süt beyaz görünümlü bu kayalık alan metamorfik taşlardan oluşmuştur. Köyün hemen yanı başında yer alan wennerrı aynı özellikleri gösterir. Köyün çevresinde yer yer bakır madeni yataklarınada rastlanır. Fakat bu alanda MTA çalışmaları olmuş rezervlerin az olması nedeniyle ekonomik olarak değerlendirilememiştir. Köy Hazar depresyon alanına kuş uçuşu olarak 8–10 km uzaklıktadır. Buda köyün deprem bakımından riskli bir bölgede olduğunu gösterir.

İKLİMİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ:Köyde karasal iklim egemendir. Yazlar genelde sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Yıllık yağış miktarı yükseltinin de etkisi ile 800–1000 mm arasında değişir. Temmuz ayı sıcaklık ortalamaları 25C derecenin üzerinde iken ocak sıcaklık ortalaması -8 derece kadardır. Doğal bitki örtüsü orman olması gereken bu alan ormanların hızlı bir şekilde tahrip edilmesi sonucu yok olmuştur. (Bakırın eritilmesinde kullanmak için köylüler tarafından kesilerek Maden'e taşınmıştır).Bunun yerini Antropojen bozkırlar almıştır. Bu bozkırlarda egemen bitki türü Keven ve türleridir. Ayrıca kenger(Kinger)gelincik, kekik, çoban yastığı, tavşan elması,Düğün çiçeği,Dağ çiçekleri yaygındır. Bu bozkır alanları haziran ayında hızla sararak ortadan kalkar. Köyde bozkır alanlarında Alıç ağacı hala göze çarpar. Köyün kuzey batısındaki eski bağ alanlarında meşe ağaçları görülürken suyun bulunduğu derelerde söğüt ve kavak ağaçları yaygındır. Köyde özellikle köy çeşmesi(Eyney tujiyon) üzerinde yer alan meşe ağacı anıt ağaç özelliği taşır ve keşf edilmeyi beklemektedir Köy Kınalı kekliklerin yaşam alanıdır. Bu kuş türü bütün Türkiye'de hızla tükenen bir canlıdır. Bilinçsiz avlama ve yumurta alımı nedeniyle tür tehlike altındadır. Köyde ayrıca Kurt,Tilki,Tavşan,Porsuk,Gelincik gibi yaban hayvanları görülür. Dünya'da NESLİ TÜKENME TEHLİKESİYLE karşı karşıya olan su semenderi bu köy derelerinde bulunmaktadır. Köylülerin çoğu bu hayvan hakkında pek bilgi sahibi değidir. Aşağı çay,Rezzan deresi ve yukarı çay derelerinde bu hayvana rastlanılmaktadır. ..HİDROLOJİSİ:Köy Fırat ve Dicle ırmaklarının su bölümü çizgisi üzerinde yer alsa da Dicle ırmağının su havzasında yer alır. Arazisi dağlık olduğundan vadi ve yamaç kaynakları bakımından zengin sayılır.