Ulama Han
Ulama Han ya da Ulama Paşa (1492, Antalya - 1552, Eğri, Macaristan), Türkmen kökenli İranlı yönetici ve Osmanlı vezir.
Teke Sancağı'da yetişen Alevi kökenli bir tımarlı sipahi olan Ulama Han, 1511'deki Şahkulu İsyanı'na katılması sonucu Safevî Şahı I. İsmail'e sığındı.[1] Zamanla yükselerek "Han" unvanıyla Azerbaycan valisi oldu. Ancak, I. Tahmasb'la anlaşmazlığa düşünce, bu kez de İstanbul'a gelerek I. Süleyman'a sığındı. I. Selim zamanında İdrisi Bitlisi'nin öğütlerine uyarak Osmanlı egemenliğini tanımış, ancak daha sonra İranlılara dönerek, İran'a kaçan Bitlis hanı Şeref Han'ın yerine Bitlis Beylerbeyliği'ne atandı (1531).
Şeref Han'ın İran kuvvetleriyle birlikte Bitlis’i almak üzere gelişi yeni çatışmaları başlattı. 1532’de gerçekleşen bu olay, Osmanlı Devleti'nin egemenlik haklarına bir saldırı olarak kabul edilerek İran'a bir sefer yapılmasına karar verildi. Ulama Han, Kanuni'nin Irakeyn Seferi sırasında (1534-1536) önce Azerbaycan Beylerbeyi olarak yeni fethedilen Tebriz Kalesi'ni korumakla görevlendirildi; sonra da Diyarbakır Beylerbeyliğine gönderildi. 1537-40 Osmanlı-Venedik ve 1537-47 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nın başlaması üzerine vezir payesiyle Bosna Sancak beyliği'ne getirilerek, Dalmaçya'ya Venediklilerden geri alınan Kastelnovo'nun (Castelnuovo) muhafızlığına atandı (1539). Peşte'yi kuşatan Avusturyalılara karşı düşmanın püskürtülmesiyle sonuçlanan başarılı bir kent savunmasına katıldı (1542); Budin Beylerbeyi Bali Paşa ve bazı sancak beyleriyle birlikte Valpo, Peçuy (Pécs), Siklós (Şikloş) kalelerini teslim aldı (1543); Hersek Sancakbeyi Malkoç Bey'in yardımıyla Bosna'da Velika ve Hırvatistan'da Monoslo kalelerini fethetti (1544). İran Seferi'nin yenilenmesi üzerine (1548) Erzurum Beylerbeyliği'ne atanması sonucu Osmanlı'ya sığınan I. Tahmasb'ın kardeşi Elkas Mirza ile birlikte Van Kalesi üzerine yürüyerek burasının 9 günlük bir kuşatmadan sonra teslim alınmasını sağladı (1548). Avusturya Seferi yeniden başlayınca (1551), ikinci kez Bosna Beylerbeyliği'ne getirildi ve fethine katıldığı Lipva'nın (Lippa) muhafızlığı kendisine verildi (1551). Ancak, aynı yıl kaleyi üstün kuvvetlerle kuşatan Avusturyalılara teslim ederek Belgrad'a çekilmek zorunda kaldı. Daha sonra ikinci vezir Ahmet Paşa'nın komutası altında Temeşvar (Timişoara) fethinde önemli rol oynadı (1552); başarısızlıkla sonuçlanan Eğri (Eger) kuşatmasında kaleye yapılan son saldırı sırasında vurularak öldürüldü.
Kaynakça
- ↑ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. s. 349. ISBN 975-16-0012-X.