Xibalba
Xibalba (okunuşu: şibâlba), Maya mitolojisindeki yeraltı dünyası yani ahiret yurdudur. Xibalba ismi kaba bir tercüme ile "Korkunun Yeri" olarak çevrilebilir.[1] Mayalılara göre Xibalba'ya hastalık ve ölüm ruhları hükmetmektedir ve bazı halk hikâyelerine, efsanelere göre Xibalba'nın fizikî olarak bulunduğu yer Orion Bulutsusudur.[2] 16. yüzyıl Verapaz'ında geleneksel olarak Xibalba'nın girişi Cobán, Guatemala yakınlarındaki bir mağaradır. Nitekim, kökenleri Mayalılara uzanan ve o bölgede yaşayan K'iche' halkından bazıları bölgeyi hâlâ ölümle ilişkilendirmektedir. Ayrıca, Belize'deki mağara sistemleri de Xibalba'nın girişi olarak anılmıştır.[3] Ek olarak, K'iche' halkına göre Xibalba'ya giden yolun bir başka fizikî enkarnasyonu da Samanyolunda görülebilen karanlık yarıktır.[4]
Xibalba'nın sakinleri
Popol Vuh'da Xibalba, Dünya yüzeyinin altında bulunan bir mekân olarak tarif edilir. Xibalba'nın sakinlerinin ölmüş kişilerin ruhları mı olduğu yoksa ölüme tapan ayrı bir mahlukat türü mü olduğu belirsizdir; bununla birlikte genellikle insana benzer bir şekilde betimlenirler. Xibalba bir yer olarak ölümle ilişkilendirilmekteydi ve "Xibalba'nın Efendileri" olarak bilinen on iki tanrı veya hükümdar tarafından hükmedildiğine inanılmaktaydı. Xibalba'nın Efendilerinin ilki Hun-Came (Bir Ölüm) ve Vucub-Came (Yedi Ölüm) idi; bununla birlikte ikisinin arasında daha büyük olanı Hun-Came idi.[5][6] Kalan on efendi genellikle "iblis" (veya cin) olarak anıır ki nitekim bunlar insanî cefanın, acının farklı biçimleri üzerinde söz sahibiydiler: hastalığa, kıtlığa, korkuya, yoksulluğa, ağrıya ve, nihayette, ölüme yol açmak gibi.[1] Bu efendilerin hepsi çiftler halinde çalışırlar ki şöyle adlandırılırlar: insanların kanını hastalandıran Xiquiripat (Uçan Kabuk) ve Cuchumaquic (Toplanmış Kan), insanların vücutlarının şişmesine yol açan Ahalpuh (İrin İblisi) ve Ahalgana (Sarılık İblisi), ölü bedenleri iskeletlere dönüştüren Chamiabac (Kemik Asası) ve Chamiaholom (Kafatası Asası), evlerin süpürülmemiş (temizlenmemiş) yerlerinde saklanan ve insanları bıçaklayarak öldüren Ahalmez (Süpürme İblisi) ve Ahaltocob (Bıçaklama İblisi), ve insanların dışarıda yolda yürürken kanlı öksürerek ölmelerine yol açan Xic (Kanat) ve Patan (Sırt Askısı).[5][6] Xibalba'nın diğer sakinlerinin bu efendilerden birinin hakimiyetine düştüğüne ve Dünya yüzeyine çıkarak kendilerine verilen görevleri yerine getirdiklerine inanılırdı.
Kaynakça ve notlar
- 1 2 Hooker, Richard. "Native American Creation Stories". Washington State University. 4 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110104060645/http://www.wsu.edu/~dee/NAANTH/CREATION.HTM.
- ↑ "Transcending Death: An interview with Darren Aronofsky, director of The Fountain". 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081217025357/http://seedmagazine.com:80/news/2006/11/transcending_death.php?page=all. Erişim tarihi: 2009-06-24.
- ↑ Walker, Amélie A. (June 2000). "My Trip to Xibalba and Back". Archaeological Institute of America. 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121224024430/http://www.archaeology.org:80/online/features/belize/xibalba.html.
- ↑ Mizrach, Steve. "The Mayan Sacbe System Analyzed as an Information Web". Florida International University. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202124923/http://www2.fiu.edu:80/~mizrachs/white-roads.html.
- 1 2 Popol Vuh: The Sacred Book of the Maya; The Great Classic of Central American Spirituality, Translated from the Original Maya Text by Allen J. Christenson (2007)
- 1 2 Popol Vuh: Sacred Book of the Ancient Quiche Maya (Civilization of American Indian) by Adrian Recinos, Delia Goetz, David Goetze, and S.G. Morley, (1991)