Yörükler, Ondokuzmayıs
 Yörükler, Ondokuzmayıs, Samsun | |
|---|---|
 | |
| Bilgiler | |
| Alan : | km² |
| Nüfus : | 2.447 |
| Nüfus Yoğunluğu : | |
| Rakım : | |
| Saat Dilimi : | UTC+2 |
| Web Sitesi : | |
| Yönetim | |
| Ülke : | Türkiye |
| İl : | Samsun |
| İlçe : | Ondokuzmayıs |
| Bölge : | Karadeniz Bölgesi |
| Belediye Başkanı : | Süleyman Eroğlu |
Yörükler, Samsun ili, Ondokuzmayıs ilçesine bağlı mahalle.
- Madde işaretli liste öğesi
Genel bilgiler, mahallenin tarihi ve kurucu aileleler
Kızılırmak deltası üzerinde bulunan Yörükler Kasabası, Roma ve Geç-Antik Çağı izleri taşıyan Hızır-İlyas Höyüğü (Yörükler Tümülüsü) ve köy merkezine çok yakın bir yerde bulunan 300 yıllık bir hamamının kalıntıları ile tarihi bir önem taşımaktadır. Bu eski hamam soyu Osmanlıya dayanmaktadır. yabancı kişiler bu hamamda altın oldugunu soylemişlerdir ve hatta kazarken iskelet kemikleri bulunmuştur. Adıyla uyumlu olarak nüfusun %70'ini yörükler oluşturmaktadır, %30'luk bölümünü ise sırası ile; Giresunlu, Tokatlı, Ordulu, Trabzonlu, Rizeliler oluşturur.
Bölge Yörükleri Oguz Türkler'inin on iki boyundan biri olan Karakeçili aşireti en büyük ve en kalabalık aşirettir. Ayrıca bu aşiret dünyanın en uzun ömürlü devletlerinden biri olan Osmanlı Devketinin kurucusudur.
Karakeçili Aşireti'nin bağlı bulunduğu Kayı boyu Türkmenleri Orta Asya'da bugünkü Türkmenistan topraklarında yaşamaktayken büyük bir göçle İran'a gelirler ve uzun yıllar burada yaşarlar.Sonraki dönemlerde yeni yurt Anadolu fethedilir ve diğer Türk kabileleriyle birlikte yeni toprağa gelirler ve batıya doğru yönelirler bu günkü Söğüt,Bilecik,Domaniç üçgenine yerleşirler.
Göçebe olarak yaşayan Karakeçililer ,1862 yılında çıkarılan yerleşim kanunu sayesinde başta Batı Anadolu illerinde - özellikle de Balıkesir, Kütahya, Bursa, Eskişehir olmak üzere toplam yüz bir adet köy kurup yerleşik hayata geçmişlerdir.
1900 lü yılların başında Yörük olanların çoğunluğu Eskişehir, Aydın, Kocaeli ve Sakarya illerinden bölgeye 13 çadır / aile olarak göçle gelmişlerdir. Geldikleri yörelerde oba/yayla olarak Domaniç Yayla, Beyyayla, Abant ı kullanmışlardır. İlk olarak Sinop iline yerleşmişlerdir. Yayla olarak Sinop Yaylalarını kullanmışlardır. Üç kış yoğun soğuk yaşadıklarından hayvancılığı daha verimli hale getirebilmek için kışların daha hafif geçtiği şu anki bölgeye yerleşmişlerdir. Bu bölgede yayla olarak Nebiyan Yaylasını yıllarca kullanmışlardır. Yörükler in bu bölgeye göçü iki göç dalgası halinde olmuştur. Bu bölgeye ilk geldiklerinde Bafra'da ki o dönem Kaymakamlık yazı işleri müdürünün Antalyalı Karakeçili Yörüklerinden olması bölgeye gelen Yörüklere yerleşmeleri ve yer almaları ile ilgili yardımcı olmuştur. Yazları Nebiyan Yaylasına çıkan Yörükler, kışları bugün ki Galeriç Ormanı bölgesini kışları geçirmek amacıyla Kışla olarak kullanmışlardır. 1945 yılları gibi Nebiyan Yaylasına çıkmayı bırakarak şuan ki yerleşim alanlarında yerleşik hayata geçmişlerdir. Nebiyan Yaylasındaki satın aldıkları yerleri bölgeye göç ile gelen Rize ve Trabzon'lulara satmışlardır. Nebiyan Yaylasında halen eski mezarları bulunmaktadır.
2. göç bugün Kalaba Mahallesi olarak adlandırılan kasabanın batısındaki bölüme 1910-1915 li yıllarda çoğunlukla Adapazarı ilinin Karasu ilçesinden gelmişlerdir. Bu Yörüklere bulundukları mahallenin adı ile yani "Kalabalı" veya "Yeni Yörükler" denilmektedir.
1. ve 2. göçte gelen bölge Yörüklerinin asıllarının Osmanlı zamanındaki eski Aydın vilayetinden olduğu söylenmektedir. Kesin olmamakla beraber, bu Aydın eski Aydınoğulları beyliğinin kapsadığı daha geniş bir alanı ifade ediyor olabilir. Günümüzde özellikle Manisa civarında mahalledeki aşiretlerle aynı ismi taşıyan aşiretler olması bağlantı olasılığını arttırmaktadır. Kasabada bulunan belli başlı aşiretler şunlardır:
Yörükler Beldesi Yörükleri; Bozokların, Kayı Boyunun Karakeçili alt boyundandır. Diğer alt boylar; Karakeçili, Kızılkeçili, Şehitli, Çaparlı, Kaçar, Yeni Osmanlı, Manavlı ve Tahtacı dır. Bu aşiretlere bağlı alt obalar da mevcuttur, bunlardan bazıları Topallı, Seçmezli, İbilli ve Araplı olarak sıralanabilir. Kasaba Yörüklerinin tamamı sünni meshebindendir. Yerleşik hayata geçtikten sonra dini daha yoğun yaşayabilmişlerdir.
Türkiye'deki Yörükler'de ağa düzeni hiç olmamıştır. Her ne kadar lakaplarda "ağa" kelimesi geçse de Doğu Anadolu'daki ağalık düzeni yoktur.
Bölgedeki Yörüklerin; Eskişehir, Aydın, Adapazarı, Konya, Mersin, Antalya ve Suriye'de akrabaları vardır. Samsun ilinde ise diğer bir yörük grup Vezirköprü ilçesinin Özyörük Köyü'nde dir.
Bölge ve Özyörük, Vezirköprü Köyü Yörükleri düzenli olarak Bilecik-Söğüt teki "Yörük Şenlikleri" ( Ertuğrul Gazi'yi Anma ve Söğüt Şenlikleri )ne "Samsun Yörükleri" adı ile çadırlar kurmak suretiyle katılmaktadırlar.
Bölgedeki Yörükler bu bölgeye büyükbaş ve küçükbaş hayvanları ile birlikte gelmişlerdir. Göçebe zamanlarında kullanılan develer ile uzun yıllarca bölgede yetişen tütük denkleri (balya) ni Samsun limanına taşımışlardır. Develer ile taşımacılık yaptıkları için samsun ve civarında "Deveciler" veya "Deveci Yörükleri" olarak bilinmektedirler.
Bölgeye değişik dönemlerde farklı illerden Yörükler ve Türkmenler göç etmişlerdir. Soyadı Ekiz olan aile Giresun ili Eymür, Tirebolu Kasabasından gelmişlerdir. Türkmen Oğuz olan Eymür boyu Türkmenlerinden bir grup 1960 lı yıllarda bu bölgere göç etmişlerdir. Son göç dalgası 2012-2013 yıllarındaki Suriye iç savaşından kaçan Suriye Yörüklerinden üç ailedir. Bu aileler Kalaba Mahallesine yerleştirilmişlerdir.
Kurucu Aileler:
| LAKAPLARI | AŞİRETİ | AİLE BÜYÜKLERİ | SOYADLARI |
|---|---|---|---|
| Eski Yörükler | |||
| İbrahim Ağalar | Karakeçili / Topallı | İbrahim Ağa ve Oğulları Mehmet, Kara Mustafa, Ş.Hüseyin,Ali... | Kurt (Öztürk) |
| Kökeğriler | " , İbili | İmamoğlu, Bolağa (Süleyman Ağa), Kadir | Yaman, Genç, Çizmeli |
| Küçük Mehmetler, Depeli Aliler | Çaparlı (veya İbili) | Küçük Mehmet, Depeli Ali | Yıldız, Yıldırım, Yüksel |
| Eseler | " | Esat ve Oğulları (Mehmet Ağa, Koca Mustafa, Ali Efendi) | Eroğlu, Şener,Şahiner |
| Müslümeceler | " | Hacı Ali, Hacı Mustafa, Hoca Mahmut, Hasan Hüseyin… | Sözen |
| Veliağalar | Katırcı | Kanlı Mahmut'un oğulları Veli Ağa, Oğulları Hamdi, Şoför Mehmet ve (yeğenleri) Deveci Musa, Hacı Mahmut, Küçük Ali | Aydın, Devecioğlu,Şen |
| Kocaaliler, Kocahasanlar | Çaparlı | Koca Ali, Koca Hasan, Kara Ahmet | Altınışık, Yılmaz |
| Şehitliler (Deli Mehmet) | Şehitli | Deli Mehmet ve oğlulları H.İbrahim, Çolak Mahmut, (Torunları) Mehmet (Memili) ve İbik | Ateş, Yaman, İpek |
| Karahasan ve İsmailoğulları | " | Hasan Ali, Hasan Mehmet, İsmailoğlu Mehmet | Özkan, Yaşar, Dereli |
| Danacılar | " | Danacı Mümin | Danacı |
| Kelosmanlar/Kelhüseyinler | " | Kelosman, Kelhüseyin | Akbulut |
| Küçük Süleymanlar | Manavlı | Küçük Süleyman, İbrahim Çavuş | Kurnaz |
| Emineceler | Çaparlı | Hüseyincik | Aygün, Taşkın, Şimşek |
| Hocalar | " | Molla Mehmet ve oğlulları Yusuf Hoca, Halil Hoca, Mustafa Onbaşı, Mehmet Çavuş… | Ergün |
| Köseler | ? | Topal Ese, Tat…. | Acar,Ege |
| Korucu Halil | İbili? | Korucu Halil, Efe, ... | Eser, Çizmeli |
| Şerifeceler | Şehitli? | Şerife ebe ve oğulları Mehmet onbaşı, Kara Ahmet..... | Turna |
| Bekirler, Sarılar | Çaparlı ? | Bekir, Sarı Mustafa, Çökelikçi... | Arslan |
| Hacı Emirli | Çaparlı ? | Veli Ayan | Ayan |
| Yeni Yörükler | |||
| Hamzaoğulları | Çaparlı ? | Hamzaoğlu Mustafa, Mehmet ve Hüseyin | Erdinli, Erdemli, Hamzaoğlu |
| Dayıoğulları | Katırcı (Çaparlı) veya Seçmezli | Dayıoğlu Mehmet ve Bekir | Dayıoğlu, Güneş, Kandıra |
| Kavlaklar | Tekeli | Kavlak Mahmut | Uslu |
| Bacaklar | ? | Demirel | |
| Araboğulları | Araplı | Araboğlu Mustafa, İsmail, Foter | Baykal |
| Sağırlar | Seçmezli | Sağar Mustafa ve Oğulları Mehmet, Abdul, Kemal… | Tayhan |
| Molla İbrahim ve Muratlar | Manavlı | Murat ve Oğulları/Molla İbrahim ve Oğulları (Abdulkadir, Faik) | Türkmen |
| Hüseyinçavuşlar/Uzunhasanlar | ? | Hüseyin Çavuş, Uzun Hasan | Kuş |
| Gedikliler | ? | Abdi,Haydar… | Özdek |
Koca Eliler: Mehmet Fatma Yılmaz, İbrahim,Necati,Ali Yılmaz erkek ogulları. Hacer ( Yılmaz )Atik,Hatice(Yılmaz)Pehlivan,Hayriye(Yılmaz)Özkan,Hanife(Yılmaz)Ekiz, Medine(Yılmaz) Çelik,Havva(Yılmaz)Acar,Züleyha(Yılmaz)Yavaş,Ayşe(Yılmaz)Erğün Kızları)
NOT: bu sadece bir şablondur, soyumuzla ilgili bazı bilgiler unutulmasın diye hazırladım. Mahalledeki bazı aileler ve listedeki bazı ailelerin birkısım bilgileri eksik, bilenler makul ve şablonu bozmayacak tarzda eklesin, hata varsa düzeltsin lütfen. (Keza Taşköprü ve Üçpınar'da yaşayan yörüklerin çoğu eksik). Sıralama kabaca yerleşim tarihine göredir, ailelerin nüfusuna veya subjektif önemine göre değildir, eksik veya hatalı bilgilerden ve sıralamadan dolayı kimse gücenmesin,neticede kendi ailemi de ortalara yazdım. Ayrıca aslen yörük olmayan mahallesimüz sakinleri de köye yerleştikleri andan itibaren kendi ailelerinin bilgilerini listeye eklerlerse birlik ve bütünlük açısından daha anlamlı olacaktır..
Kasaba özellikle 1960-1970'li yıllarda Almanya ve Avusturya başta olmak üzere yabancı ülkelere (Fransa, Hollanda, ABD, Avustralya) göç vermiştir. Halen mahalledeki nüfusun en az yarısı kadar da yurtdışında yaşamaktadır ve her yıl gidenler olmaktadır. 1970'lerin sonundan itibaren iç göç başlamıştır. 100'den fazla aile başta Bursa olmak üzere İstanbul ve İzmit'e göç etmiştir. Yüksek öğrenimin yaygınlaşması üzerine başka şehirlere okumaya ve çalışmaya gidenler de olmuştur.
Kasabada arazilerin tapusuz olması halen çözülememiş bir problemdir.
Köy yörük geleneklerini çok iyi muhafaza edememiştir. Halk oyunları ve konuşulan şive yöreye uymakla beraber, gündelik dilde varolan öz Türkçe kelimeler genellikle korunmuştur. Günümüz Türkiye Türkçesi'nde kullanılmayan ancak tarama sözlüklerinde anlamları bulunabilecek, diğer bölgelerdeki yörüklerce de kullanılan yüzlerce kelime yaygın olarak kullanılmaktadır.
Halkoyunlarından bazıları kasap, demirağa, ikileme, üçayak horon, dik horon ve telgrafın telleridir. Eski düğünlerde yer alan seğmen seken yaşlımız veya halı dokumayı bilen kişiler kalmamıştır. Mahallede hala develer mevcuttur.
Yemeklerde yörük kültürü kendini göstermektedir. Diğer yemeklerin yanında topalak(topalan), keşkek, yahni, tarhana, övelemeç, ovmaç, bazlama, saç böreği, incir dondurması, höşmerim, saraylı gibi daha ziyade yörüklerin yaptığı ve Karadeniz bölgesinde çok bilinmeyen yemekler yapılmaktadır.
Yörük olmayan köy sakinlerinin şiveleri, foklörü ve yemekleri geldikleri yörelerden izler taşır. Birçok kültürün bir arada bulunması ile gelenek ve görenekler birbirinden etkilenmiş, kültürler içi içe geçmiştir.
Yörükler uzun süre kendi içlerinden evlenme geleneğini sıkı bir şekilde korumuşlardır, son 15-20 yıldır bu konuda daha esnek davranılarak, başka yöreden gelenlerle evlilikler yapılmıştır. Bu da halkın daha da çok kaynaşmasını sağlayan bir değişim olmuştur.
Nüfus
Yılara göre nüfusu:
- 2000 2.447
- 1997 2.975
- 1990 2.689
- 2013 2.159(Şu anki Nüfus)
Belediye
Yörükler Belediyesi 26 Mart 1989'da kurulmuştur.
Belediye başkanları:
| ||||||