Yılmaz Onay

Yılmaz Onay
Doğum 20 Nisan 1937 (1937-04-20)
Gaziantep
Meslek Yazar, Oyun yönetmeni, Çevirmen
Tür Tiyatro, Edebiyat

Yılmaz Onay (d. 20 Nisan 1937, Gaziantep), Türk yazar, yönetmen, çevirmen.

Oyuncu olarak tiyatroya başlayan Yılmaz Onay, ilk deneyimlerini öğrencilik yıllarında İTÜ Tiyatrosu, Genç Oyuncular gibi oluşumlarda kazandı. Bir dönem Ankara Deneme Sahnesi'nde çalışıp, ilgi alanını oyunculuktan yönetmenliğe çevirdi. Ankara Sanat Tiyatrosu'nda yönetmenlik yaptı. Çağdaş Sahne'nin kurulmasında yer alarak, sahneleme çalışmalarını yurt dışında da Hollanda ve Almanya'da sürdürdü. 12 Eylül'de sıkıyönetim mahkemeleri tarafından yargılandı, gözaltına alındı. Bu dönemden sonra bir süre serbest çalışmayı tercih eden Onay, yönetmen ve yazar olarak sanat hayatına devam etti. Toplumcu gerçekçi bir tiyatro adamı olan Yılmaz Onay, Türkiye'de epik tiyatronun[1] öncülerindendir. Oyun kitapları yazmanın yanında, Bertolt Brecht, işçi tiyatrosu ve diğer çeşitli konular üstüne kuramsal kitaplar da yazdı, çevirdi ve tiyatroya uyarlamalar yaptı. Oyunları Devlet Tiyatrolarında da sergilendi. Romanı "Yazılar FİLMATİK" ve tiyatro oyunu "Sanatçının Ölümü" filme çekildi.

Yaşamı

Yılmaz Onay,severek evlendiği eşi Yurdanur'la birlikte Sanat Tarihçisi Uğur Bilge ve eşi Figen'in Ayvalık'taki evlerinde.2000

1937 yılında güneydoğu kenti Gaziantep'in sınır mahallesi Üçkubbe'de ilkokul öğretmeninin oğlu olarak dünyaya geldi. Memleketi, aynı bölgede Elâzığ'ın Ağın ilçesidir. Liseyi 1955'te Ankara Gazi Lisesi'nde bitirdi. 1955-60 arası İstanbul Teknik Üniversitesi'nde okurken İTÜ tiyatrosunda ve Genç Oyuncular'da sahne yaşamına girdi. 1959’da IASTE bursu ile dört ay Berlin’de (west) bulundu. 1960’ta İTÜ’yü bitirdikten sonra bir yandan inşaat mühendisi olarak Bayındırlık Bakanlığı'nda çalışırken öbür yandan da tiyatro çalışmasını sürdürdü. 1961 yılında DAAD bursuyla bir yıl için Karlsruhe Teknik Yüksekokulu'nda (Karlsruhe Technische Hochschule) araştırma çalışmalarına katıldı ve bu arada Duisberger Gesellschaft bünyesinde, Alman, Türk, Mısır’lı gençler ve bir de ABD’li bir askerden oluşturduğu toplulukla İonesco’nun “Der Herrscher” oyununu sahneledi. Ankara’ya dönüşünde “Sinema Tiyatro Derneği”nde ve ardından 1972'ye dek “Ankara Deneme Sahnesi”nde çalıştı. Sermet Çağan'ın "Öyle Bir Oyun" adlı radyo oyunundan "Savaş Oyunu" adlı sahne uyarlamasını yaptı ve sahneye koydu. (İstanbul Uluslararası Barış Şenliği ikincilik ödülü 1965) Yaşar Kemal'in "Yer Demir Gök Bakır" romanından Nihat Asyalı'nın oyunlaştırdığı "Uzun Dere"yi sahneye koydu. (Nancy Uluslararası Tiyatro Festivali büyük ödülü -Brezilya topluluğu ile birlikte 1966)[2]

“ "Etüd ve tecrübelerimiz Türk seyircisinin aslında burjuva tiyatrosundan çok anlatımcı halk tiyatrosuna daha fazla ilgi duyduğu kanısını uyandırmıştır. Bu bakımdan kişisel oyun Türkiye’de milli bir stil olarak yaşayacak nitelikte değildir. Ya kendimize özgü ensamble oyun tekniği ya da modern ve toplum teknikleri kullanarak ortaya çıkartacağımız oyunlar etkili olacaktır.

Mühim olan tiyatronun toplumu eğitici fonksiyonudur. (…) Türk sanatçısı sosyal ve politik sorunlardan kendini ister istemez kurtaramaz. Esasen kurtarmaya çalışması düşünülemez. Ancak, bugün için önemli tehlikelerden biri sanatçının günlük düzeyden kurtulamıyarak sanatı ve bilhassa tiyatroyu spekülatif amaçlar için kötüye kullandığı etkisini uyandırmasıdır. Bu tehlikenin göz önünde tutulması gereklidir. Toplum sanatı yapıyorum diye banal meseleleri bir araya getirmek olmaz. Sorunlara tam bir enformatif tiyatro ile yönelmek mümkün olabilir"

 ”

-Nancy Uluslararası Tiyatro Festivali büyük ödülünün kazanılmasının ardından Yılmaz Onay'la yapılan röportajdan.

Ankara Alman Kültür Merkezi ile yakın işbirliği çerçevesinde, Max Meinecke’nin yönettiği okuma tiyatrosunda rol aldı. 1971 yılında Tübitak Yapı Araştırma Enstitüsü'nde araştırma asistanı olarak işe başladı.

Yilmaz Onay Rıfat Ilgaz Sempozyumu'nda Kastamonu 2006

İlk profesyonel reji çalışması, 1972’de Ankara Sanat Tiyatrosu’nda (AST) Bertolt Brecht'ten sahnelediği "Hitler Rejiminin Korku ve Sefaleti" oyunudur. (“Furcht und Elend des Dritten Reiches”)

“ "Geliyorlar çinko tabutlarla.
İnsanı ne hale koymuşlarsa,
Çinkonun içinde gizli.
Daha iyi bir yaşam uğruna
O büyük sınıf kavgasında
Teslim olmamış direnmişti."		 ”

– Hitler Rejiminin Korku ve Sefaleti Sahne 13

Ankara'da dört kez oynanan oyun, beşinci kez Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencilerine oynanırken, Ankara Sıkıyönetim Kumandanlığı'nın 4 Nisan 1972 tarihli bildirimi ile yasaklandı. Bildirimde şöyle denilmekteydi:

“ "AST'ın oynadığı oyunlar bugüne kadar tetkik edilmiş, özellikle Nafile Dünya ve Hitler Rejimi sebebiyle kasıtlı ve maksatlı olduğu açıkça belirmiş olduğundan topluluğun faaliyeti sakıncalı mütalaa edilerek süresiz olarak kapatılmıştır." ”

-Ankara Sıkıyönetim Kumandanlığı 6134/14267 sayılı ve 4 Nisan 1972 tarihli bildirimi.

Bu arada ITI Federal Almanya Merkezi’nin daveti ile Staedtische Bühnen der Stadt Essen’de ve Berlin’de Hospitant olarak bulundu (1972-73). Sonra Ankara’da kuruluşuna katıldığı Çağdaş Sahne'de "Yusuf ile Menofis" (Nazım Hikmet), "Grev" (Nihat Asyalı), "Çimento" (Gladkov-Asyalı) oyunlarını sahneledi (1975-78). İşçi Kültür Derneği'nde işçi oyunları yazıp yönetti (1978-80).

“ "İşçi sınıfı mücadelesi adına sanat alanında gösterilen çabalar, sadece küçük burjuva sınıfsal çerçevesi içinde hapis bırakıldığı sürece asıl işlevine bir türlü kavuşamamakta, gerçek soluğu ile o büyük gücüne asla ulaşamamaktadır." ”

-İşçi Tiyatroları Ajitprop Topluluklar - İşçi Kültür Derneği Yayınları 1978 Sayfa 11

12 Eylül 1980 askerî cunta sonrası AST'da Hans Fallada'dan (“Kleiner Mann was nun?”) oyunlaştırdığı "Küçük Adam Ne Oldu Sana?" oyununu (1981-82) ve kendi yazdığı “Bu Zamlar Bana Karşı” kabaresini sahneye koydu (1984).

“ "Halk böyle istiyor ile, elit böyle istiyor arasında büyük bir fark yoktur" ”

-Yılmaz Onay bir gazete röportajından 1998

Yılmaz Onay Erol Keskin'le Messerschmitt Kabinenroller üzerinde. 1968

"Arafta Kalanlar" ve "Karagöz'ün Muamması" adlı oyunlarını Amsterdam'da ve “Sanatçının Ölümü” oyununu Paris’te sahneledi (1985-1989). Bu sırada “Şarkılarımız Ölmesin!” adlı, çocuklar için yazdığı barış oyunu, Berlin’deki Theater Manufaktur am halleschen Ufer tiyatrosunca Almanca’ya çevrilip “Sechs Verrückte und ein Lied” adıyla sahnelendi (1988). Sonra Berlin-Dialog topluluğu ile “Gewalt” temalı bir workshop yaptı, çıkan oyunu Ballhaus’ta sahneledi (1990). Ardından aynı toplulukla Berlin Ballhaus’ta, Dario Fo’dan (“Bezahlt wird nicht!”) “Borcumuz Yok!” adıyla Berlin’e uyarlanan oyunu sahneledi (1991).

Yılmaz Onay, Oğuz Gemalmaz, Avukat Ali Yaşar ve Ressam Birim Bozok Bursa'da bir meyhanede. 1993
Nazım Hikmet Kültür Merkezi'nde bir konuşma yaparken. 1990


1990’da İstanbul’a yerleşti ve 1993'ten itibaren Devlet Tiyatrolarında rejisör olarak çalıştı, İstanbul ve bölgelerde çeşitli oyunlar sahneledi.Ankara'da Devlet Tiyatroları Vakfı için Nihat Asyalı'nın, Nazım Hikmet üstüne yazdığı "Yanar Elleri" oyununu sahneye koydu. 2002’de Devlet Tiyatrosu’ndan (yaş haddi) emekli oldu. Bu arada, Berlin -Tiyatrom'da Nazım Hikmet'in "Tartüf 59" oyununu ("Tartüf 2000" adıyla) yönetti. İstanbul Devlet Tiyatrosunda “Küçük Adam Ne Oldu Sana?” oyununu yeniden sahneledi (2001-2002). Düşün Sahnesi'nde kendi oyunu "Sanatçının Ölümü"nü ve AST'ta, Brecht'in "Küçük Burjuva Düğünü"nü (“Die Kleinbürgerhochzeit”) sahneye koydu. Kendi oyunu “Prometheia”, Hollanda’da özel bir proje olarak bir Türk grubu tarafından Türkçe ve bir Hollanda grubu tarafından da Hollandaca oynandı (2005). Yazdığı öteki oyunlar da yurt içinde ve dışında çeşitli topluluklarca oynandı. Ayrıca, 1998’de “Yazılar Filmatik” romanı, 2006’da da “Sanatçının Ölümü” oyunu, TRT tarafından filme alındı. 2008 yılında Kocaeli Üniversitesi tarafından Önder Önsal yönetmenliğinde Bir Tiyatro Direnişçisi Yılmaz Onay adlı yaşam öyküsü ve tiyatro adamlığını ele alan bir belgesel çekildi.[3]

PEN Yazarlar Derneği, Türkiye Yazarlar Sendikası (TYS), Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği (OYÇED), Edebiyatçılar Derneği ve BESAM meslek birliği üyesidir.

Yılmaz Onay 50.Sanat Yılı Afişi.14.Nisan.2008 Grafik Ali Nesin tarafından bir peçeteye çizilmiştir.
“ "“İşçi bundan anlamaz” deyip yüksek sanat yapma çabasındakiler ile “Emekçiler bundan anlar” denilerek ortaya sürülen ucuz televizyon dizileri aynı kaynaktan besleniyor. Doğru olan bu tutumun tam tersidir: Emekçiler kendi sanatçılarına sahip çıktıklarında, daha yüksek bir sanat ortaya çıkacaktır. [...] Gerçekçilik bir tutumdur. Emekçiler hayatlarında olduğu gibi, sanatta da gerçekçidirler. Gerçekçilik bir akım değil, bir tutumdur. Ve bunun asıl sahibi emekçilerdir." ”

[4]

14. Nisan 2008 tarihinde "Yılmaz Onay'ın 50.Sanat Yılı - Anlamak,gideni ve gelmekte olanı!" (Türkiye Yazarlar Sendikası ve Evrensel Basım Yayın) tarafından düzenlenen bir törenle kutlandı. Aynı tarihlerde yani 2008 yılında Nazım Hikmet Kültür Merkezi'nde de bir anma toplantısı yapılmış ve burada ilk olarak Onay'la ilgili hazırlanan "Bir Tiyatro Direnişçisi Yılmaz Onay" adlı belgeselin gösterimi yapılmıştır.

“ "Gerçekçi olmayan sosyalist olamaz, sosyalist olmayan da gerçekten gerçekçi olamaz" ”

-14.Nisan.2008 50.Sanat Yılı kutlamalarındaki konuşmasından

2007-2008 sezonunda Devlet Tiyatroları sahnelerinde oynanan oyunları:

Yılmaz Onay, Nazım Hikmet Kültür Merkezi'nin 2004 yılından bu yana gerçekleştirdiği geleneksel Nazım Günleri / Okuma Tiyatrosu etkinliklerinde Nazım'ın oyunlarını sahneye koymaktadır.

“ "Nazım'ın okuma tiyatrosu yoluyla sunulan istisnasız her oyununun ardından izlenen seyirci etkilenimi: 'Nazım Hikmet'in bu oyunu ne kadar güzelmiş, niye haberimiz olmadı ki?' tarzındadır. Böylece Nazım Hikmet'in tiyatro yazarlığının ve kazandırdığı eserlerin değer ve önemini gören tiyatrocular tarafından yapılan bu uygulama, her defasında asal hedefine erişmiş olmaktadır." ”

-Yılmaz Onay, 15 Ocak 2010 İnsanlık Ölmedi Ya oyunun ardından söylediği sözler.

Su Gösteri Sanatları Sahnesi Mask-Kara Tiyatrosu, 2010 Dünya Tiyatro Günü'nü ve bu günü kapsayan haftayı, Yılmaz Onay'a armağan etmiştir. Yılmaz Onay'ın Velev Ki Tartüf, Prometheia ve Karadul Efsanesi adlı oyunları ve Yazılar Filmatik ve Sanatçının Ölümü filmleri Yılmaz Onay Haftası içerisinde gösterilmiş ve kristal sektöründe çalışan işçiler de hazırladıkları kristal bir plaketi, Yılmaz Onay'a sunarak bu haftaya destek vermişlerdir.[5][6]

18 Ekim 2010 tarihinde Mannheim Almanya'da, Mannheim Demokratik İşçi ve Gençlik Derneği e.V. / DIDF-Mannheim'in düzenlediği "Yazar Yılmaz Onay ile Tiyatro ve Edebiyat" konulu söyleşiye[7] katılan Onay, 20 Ekim'de Brüksel Belçika'da Troya Estetik Merkezi'nin düzenlediği "Yılmaz Onay'la Yazılar Filmatik Film Gösterisi ve Seminer" etkinliğine katıldı.[8] 24 Ekim tarihinde de Amsterdam Hollanda'da Opinie Vakfı'nın düzenlediği "Yılmaz Onay ile Yazılar Filmatik Film gösterimi, Söyleşi ve İmza Gününe katıldı.[9]

“ "Lütfen göğüsleyebileceğiniz kadarını üstlenin. Çünkü bence en değerli komünist, yaşam boyu her koşula dayanabilmiş ve son nefesine dek komünist olarak direnmiş, komünist olarak yaşayabilmiş kişidir." ”

-Yılmaz Onay, 25 Kasım 2010 TKP'nin 90. yıl kutlaması öncesinde gönderdiği destek mesajından.[10]

“ "Muhafazakar Sanat diye bir kategori ancak bizde keşfedilebilirdi." ”

-Mürekkephaber röportajından 1 Ekim 2014[11]

Nazım Hikmet oyunları

2010 yılı Nazım Hikmet Okuma Tiyatrosu, İnsanlık Ölmedi Ya. Fotoğraf:Volkan Doğar

Ödülleri

Oyunları

Uyarlamaları

Kitapları

Oyun kitapları

Romanlar

Kuramsal kitaplar

Filmleri

Çevirileri

Oyunlar

Öyküler

Romanlar

Şiirler

Kuramsal kitaplar

Kaynakça

  1. ↑ Marianne Kesting: Das Epische Theater Türkçesi: Yılmaz Onay: Epik Tiyatro
  2. ↑ Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 24:2007 Nurhan Tekerek yazısı Sayfa: 97 • ISSN: 1300-1523
  3. ↑ Bir Tiyatro Direnişçisi Yılmaz Onay.
  4. ↑ İstanbul'da örnek bir buluşma: Emekçiler ve Edebiyat.
  5. ↑ Yılmaz Onay Haftası 23 - 28 Mart 2010
  6. ↑ Yılmaz Onay Haftası Tiyatro Dünyası Web Sitesi
  7. ↑ Yazar Yılmaz Onay ile Tiyatro ve Edebiyat 18 Ekim 2010
  8. ↑ Yılmaz Onay'la Yazılar Filmatik Film Gösterisi ve Seminer 20 Ekim 2010
  9. ↑ Yılmaz Onay ile Yazılar Filmatik Film Gösterimi, Söyleşi ve İmza Günü 24 Ekim 2010
  10. ↑ TKP'nin 90. yıl kutlamasına Yılmaz Onay'ın gönderdiği destek mesajı, 25 Kasım 2010
  11. ↑ Yılmaz Onay röportajı: "Sanat postmodernizmin baskısı altında", Mürekkephaber
  12. ↑ Yazar Yılmaz Onay’a Barışarock’ta Barış Plaketi 25 Ağustos 2007
  13. ↑ Troya Folklor Araştırmaları Derneği Web Sayfası
  14. ↑ Kara Dul Efsanesi Dünya Prömiyeri 25 Mart 2010 Mask Kara Tiyatrosu, Reji: Yılmaz Onay, Oyuncu: Toygun Ateş.
  15. ↑ 12 Şubat 2010 Su Gösteri Sanatları Sahnesi, Reji: Şener Sonuşen, Oyuncu: Gülşah Özdemir
  16. ↑ Tiyatro Maan
  17. ↑ Toplu Oyunlar 3
  18. ↑ Tübitak Yayınları Kataloğu Yer: 69 Demirbaş: 78
  19. ↑ Tübitak Yayınları Kataloğu Yer: 69 Demirbaş: 77
  20. ↑ Tübitak Yayınları Kataloğu Yer: 65 Demirbaş: 79
  21. ↑ Yılmaz Onay’la Brecht’in Bütün Oyunları’nın Yeniden Yayınlanması Üzerine
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/12/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.