Gaziantep

Koordinatlar: 37°02′26″K 37°18′25″D / 37.04056°K 37.30694°D / 37.04056; 37.30694

<tr class_"mergedrow">

Gaziantep
Antep
—  İl & Büyükşehir  —

Sol üstte Gaziantep Hayvanat Bahçesi, Sağ üstte şehir merkezinin bir görünümü, Sol altta Uğur Plaza Hotel ve sağ altta ise Kamil Ocak Stadyumu.
Gaziantep'in Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdari birimler
Yönetim
 - Belediye Başkanı Fatma Şahin (AK Parti)
 - Vali Ali Yerlikaya
Yüzölçümü
 - Toplam 6,887 km2 (2,7 mi2)
Nüfus (2015)
 - Toplam 1,931,836[1]
 - Yoğunluk 281/km² (727,8/sq mi)
Zaman dilimi DAZD (+2)
 - Yaz (YSU) DAZD (+3)
Alan kodu (+90) 342
Plaka kodu 27
İnternet sitesi: www.gaziantep.bel.tr

Gaziantep, eski ve halk arasındaki adıyla Antep, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık sekizinci şehri. 2016 itibarıyla 1.931.836 nüfusa sahiptir.[2] Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde sanayi ve gelişmişlik bakımından birincidir. hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biridir.[3] Bunların yanında Gaziantep, Türkiye sanayisi ve ticaretinde de çok önemli bir yer tutar. Bunun sebepleri arasında Gaziantep'in Anadolu ile Orta Doğu arasında bir konumda bulunması ve liman kentlerine yakınlığı sayılabilir. Gaziantep'in simgeleri arasında Gaziantep Kalesi sayılabilir.

Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. İlin en önemli akarsuyu Fırat Nehri ve kollarıdır. Gaziantep ilinde çok az doğal orman bulunmaktadır. İldeki toprakların sadece %14'ü ormanlık alanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda özellikle meşe ve kızılçam ağaçları hâkimdir. Meşe ormanlarının hepsi bozuk olup koruma altındadırlar. Kızılçam ormanlarının çoğunluğu yapay ormandır. Gaziantep ilinin batı ve kuzey çevreleri ormanlık, bozkır ve meralarla çevrilidir. İlin topraklarının yüzde 60'ı tarıma elverişlidir. Bu kısım, tarlalar, zeytin, antep fıstığı, meyve ve sebze bahçeleri ile bağlarla kaplıdır.[4]
İldeki başlıca dağlar, ilin batısndaki Nur Dağları ile Sof Dağları'dır. Nur ve Sof Dağları arasındaki bölge levha hareketleri sonucu oluşmuş bir çöküntüdür. İldeki en yüksek dağ ise 1496 metre yüksekliği ile Büyük Sof Dağı'dır. İldeki başlıca ovalar ise İslahiye, Barak ve Tilbaşar ovalarıdır. Gaziantep ilinde Nurdağı ve İslahiye 1. derece, Yavuzeli ve Araban 2. derece, Oğuzeli, Nizip ve Karkamış ise 3. derece deprem bölgesidir.[5]

Etimoloji

Gaziantep'in bilinen en eski adı Romalılar tarafından verilen Antiochia ad Taurum'dur. "Antiochia ad Taurum", Latince "Toroslar'ın karşısındaki Antakya" anlamına gelir. Daha sonra şehri ele geçiren Araplar şehre Ayıntap demiştir. Ayıntap adının kökenine ilişkin rivayetlerden birkaçı;[6]

Ancak bu rivayetlerden hiçbirinin doğruluğu kesin değildir. Ayıntap adı zaman içinde Antep, Entep ve Antap gibi değişik haller alır. Bu adlardan en yaygını Antep'tir. 1921'de (Antep Savunması'ndan sonra) çıkarılan bir yasa ile Antep'e Gazi unvanı verilir.[7]

Tarihçe

İlk çağlar

Zeugma antik kentinden çıkarılan ve şu anda Gaziantep Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen "Çingene Kızı" mozaiği. Mozaikteki kişinin Yunan mitolojisindeki yeryüzü tanrıçası Gaia olduğu düşünülmektedir.
19. yüzyılda Osmanlı zamanında Gaziantep, eski adıyla; "Ayntab", 1850.

Günümüzdeki Gaziantep'in yakınlarında bulunan Dülük (Dolikhe ya da Doliche) bu yöredeki en eski kenttir. Arkeolojik kazılarından bu kentte Paleolitik dönemden beri insanların yaşadığı bilinmektedir.[8][9] Ancak, Dülük Erken Tunç Çağı'ndan sonra bir sürekli yerleşim yeri hâline gelebilmiştir.[10] Bu kent, İpek Yolu üzerinde bulunduğu için çok gelişmiştir.
İlk kurulduğunda Babil yönetimi altında kalan kent, M.Ö. 1700'lü yıllarda Hititler'in eline geçti. Hititler'den sonra Mısır yönetimine geçen kent,[11] M.Ö. 700-M.S. 546 arasında ise kronolojik sırayla Medler, Asurlular ve Persler tarafından yönetilir. M.Ö. 6. yüzyılda ise kent sırası ile Makedonya, Selevkos ve Komagene uygarlıklarının yönetimi başlar. Değişik medeniyetlere ev sahipliği yapan Antep, 1516 yılında Osmanlıların eline geçmesiyle ilk dönemlerde Arap ve Halep Eyaleti’ne bağlı bir konumda iken, 1531 yılında Dulkadir Eyaleti’nin teşekkül etmesi sonucu, bu eyaletin sınırları arasında yer alarak 1818 senesine kadar bu konumunu muhafaza etmiştir. Bu tarihten itibaren yeniden Halep eyaletine sancak olarak bağlanmıştır. Şehir, Osmanlı kent kültüründe önemli bir yer almıştır.[11]

Yeni bir kent

Romalılar, Dülük yakınlarına Antiochia ad Taurum adında yeni bir kent kurar. Bu kent İsa'nın havarilerinden Yuhanna'nın Hıristiyanlık'ı yaymak için seçtiği merkezlerden biri olmuştur. Kent, MS 395 yılında Bizans İmparatorluğu'nun eline geçer.[8] MS 636 yılında halife Ömer bin Hattab, İslamiyet'i yaymak için Ayıntap) ve Hatay yöresini Bizanslıların elinden alır. Bu şekilde Ayıntap halkı İslamiyet'i kabul eder. Bu arada Dülük, hızla eski önemini yitirmektedir.
1071 yılında Alp Arslan'ın Malazgirt Savaşı'ndaki zaferinden sonra kent Selçuklu yönetimine geçer. Bir dönem Eyyübilerin eline geçen kent,[11] 1270 yılında Moğolların Ayıntap'a saldırmasıyla, 1389 yılında Dulkadiroğulları'nın ve 1471 yılında Memlük Devleti'nin egemenliğine geçmiştir.

Osmanlı yönetimi

1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Mercidabık Muharebesi'ndeki zaferinden sonra Ayıntap, Osmanlı yönetimine geçer. Osmanlılar döneminde kente çok sayıda cami, medrese, han ve hamam inşa edilmiştir. 1516–1596 yılları arasında kent, üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de çok gelişmiştir. 1641 ve 1671 yıllarında iki defa kenti ziyaret eden Evliya Çelebi, kentte 22 mahalle, 8 bin ev, 100 kadar cami, medrese, han, hamam ve bir de kapalı çarşı olduğunu yazar ve seyahatnamesinde aynen "Dünya yüzünden geniş bir ili, göz alıcı büyük yapıları her yerden aranan eşyası, birçok mezraları, bolluk ve verimliliği, bitimsiz yiyecek ve içecek pınarları ve ırmaklarıyla burası 'Şehr-i Ayıntab-ı Cihan'dır" der.[12] Osmanlı döneminde Ayıntap, asla kendi eyaletinde olmayıp, önce Maraş (bugünkü Kahramanmaraş), sonra Halep eyaletinde yer almıştır. Buna rağmen Ayıntap'ın kültürü Arap kültüründen fazla etkilenmemiştir.[13]

Antep Savunması

9 Şubat 1921'de Antep'in teslimiyle Fransızlara esir düşen Türkler

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Antlaşması ile birlikte Osmanlı Devleti parçalanır. 17 Aralık 1918 tarihinde Antep, Birleşik Krallık'a, 5 Kasım 1919 tarihinde Fransa'ya bırakılır[11]. Ermeni Lejyonu da bu savaşta görev almıştır.

Antep halkı, 1920 yılında, Fransız birliklerinin Antep'e yerleşmesi üzerine direnişe başlar. 1920 yılının Ocak ayında Karayılan komutasındaki çeteler, Fransızların bir süvari birliğini pusuya düşürür. Şahin Bey, 200 kişilik milis gücüyle 1920 yılının Mart ayına kadar Antep'teki Fransız askerlerine karşı savaşır. Antep halkı, 9 Şubat 1921'de teslim olur. Savaş tam 10 ay sürer.[11] 25 Aralık 1921'de Ankara Anlaşması gereğince Fransız birlikleri şehri boşaltır.

Cumhuriyet dönemi

Gaziantep, 1987 yılında çıkarılan 3398 sayılı kanun[14] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta iki ilçe (Şahinbey ve Şehitkâmil) GaziantepBüyükşehir Belediyesi'nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[15] Bu sınırlar içinde kalan ilçeler, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[15] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[16]

2013 yılında Suriye İç Savaşında NATO üyesi Türkiye'ye yönelik herhangi bir askeri hamleye karşılık askeri hamle için Gaziantep'e Adana ve Kahramanmaraş'ın ardından Türkiye'nin isteğiyle MIM-104 Patriot yerleştirilmiştir.[17]

Coğrafya

İl merkezi, kuzeyde ve kuzeybatıda Kahramanmaraş, kuzeydoğuda Yavuzeli, doğuda Nizip, güneydoğuda Oğuzeli, güneyde Kilis, güneybatıda İslahiye ve batıda Nurdağı ile çevrilidir.
Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. Gaziantep şehri, Gaziantep Platosu üzerine kurulmuştur. Gaziantep'ten geçen Alleben Deresi iki merkez ilçeyi birbirinden ayırır. İl merkezinin yakınında hiç doğal orman bulunmaz. Bu yüzden il çevresinde kızılçam ağaçlarından oluşan yapay ormanlar oluşturulmuştur(dülükbaba ve burç ormanlıkları). İl merkezi 2. derece deprem bölgesindedir.[5]

İklim

Konumu sebebiyle Gaziantep'te Akdeniz iklimi ve karasal iklim bir karışımı görülmektedir. Hava özellikle Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında çok sıcaktır. Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ise çok soğuktur. Gaziantep'te ölçülen en yüksek sıcaklık 44 °C, en düşük sıcaklık ise -13 °C'dir.[18]
Haziran-Eylül arasında Gaziantep, en az yağışı alır. En çok yağışı ise Aralık-Şubat arasında alır. Mevsim değişirken gündüz ve gece arasında çok büyük bir sıcaklık farkı vardır. Denize kıyısı olmaması sebebiyle kentte nem oranı çok düşüktür. Bu yüzden hava çok sert değildir.

 Gaziantep iklimi 
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl
En yüksek sıcaklık rekoru,  °C 19,0 22,7 28,1 34,0 37,8 39,6 44,0 42,8 40,8 36,4 27,3 25,2 44,0
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C 7,6 9,4 14,0 19,7 25,4 31,1 35,3 35,3 31,1 24,2 16,1 9,8 21,5
Ortalama sıcaklık, °C 3,0 4,3 8,1 13,2 18,6 24,0 27,7 27,4 22,8 16,1 9,3 4,8 14,9
Ortalama en düşük sıcaklık, °C −0,8 0,0 3,0 7,3 11,8 17,0 21,1 20,9 16,2 10,0 4,4 1,0 9,3
En düşük sıcaklık rekoru,  °C −17,5 −15,6 −11 −4,3 2,5 4,5 10,6 12,1 3,4 −2,8 −9,7 −15 −17,5
Ortalama yağış, mm 96,6 84,0 73,5 53,4 32,7 6,7 2,5 2,2 5,8 36,2 63,0 96,1 552,7
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[19]

Demografi

1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 70 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde % 317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir. Bunun sebebi ise aşırı derecede göç almasıdır.[20] Şehirde yerli Türklerle beraber doğu ve güneydoğudan göç etmiş Kürtler yaşamaktadır. Az sayıda Arap da vardır. Bir de üniversite için gelmiş Afrika ve Çin kökenli insanlar vardır.

Gaziantep il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1965[21] 511.026 19
  %48     244.215
266.811     %52  
1970[22] 606.540 16 %19
  %54     330.082
276.458     %46  
1975[23] 715.939 15 %18
  %60     427.017
288.922     %40  
1980[24] 808.697 13 %13
  %63     512.745
295.952     %37  
1985[25] 966.490 12 %20
  %67     642.938
323.552     %33  
1990[26] 1.140.594 10 %18
  %72     821.127
319.467     %28  
2000[27] 1.285.249 11 %13
  %79     1.009.126
276.123     %21  
2007[28] 1.560.023 9 %21
  %86     1.342.518
217.505     %14  
2008[29] 1.612.223 8 %3
  %87     1.410.286
201.937     %13  
2009[30] 1.653.670 8 %3
  %88     1.454.097
199.573     %12  
2010[31] 1.700.763 8 %3
  %88     1.501.566
199.197     %12  
2011[32] 1.753.596 8 %3
  %89     1.556.149
197.447     %11  
2012[33] 1.799.558 8 %3
  %89     1.604.933
194.625     %11  
2013[34] 1.844.438 8 %2
  %100     
     %0  
2014[35] 1.889.466 8 %2
  %100     
     %0  
2015[36] 1.931.836 8 %2
  %100     
     %0  
İlçelerinin nüfusları

Ekonomi

Gaziantep ile özdeşleşen antepfıstığı (Pistachio vera).

Gaziantep ulaşım olanakları ve liman kentlerine yakınlığı sebebiyle ekonomik açıdan Türkiye'nin en zengin kentlerindendir. Gaziantep'teki en önemli geçim kaynakları, tarım, hayvancılık, enerji kaynakları, el sanatları, sanayi ve ticarettir. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin tamamlanması ile kentte tarımın daha gelişmesi planlanıyor.
Maden kaynakları açısından son derece fakir olan Gaziantep'te fosfat, manganez ve boksit çıkarılır.[37]

Tarım ve hayvancılık

Gaziantep'teki Yaklaşık Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Türü ve Sayısı
Türü Sayısı
Koyun 130.000
Keçi 76.000
Sığır 15.000
At 5.000
Eşek 3.000
Katır 325
Gaziantep'in ekonomisinde tarım önemli bir yer tutmaktadır.

Tarım şehir ekonomisinde önemli bir yer tutuyor olmasına rağmen özellikle yaz aylarında yağış az olduğu için tarım gerektiği kadar gelişememiştir. Gaziantep'teki en önemli tarım ürünü antepfıstığıdır. Türkiye'deki antepfıstığı üretimin büyük bölümü ise Gaziantep'ten sağlanır. Öyle ki, 2007 yılında sadece Gaziantep'te 60.000 ton antepfıstığı üretilmiştir. Zaten antepfıstığı adını bu kentten almaktadır. Hatta Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü de Gaziantep'tedir.[38] Gaziantep'te antepfıstığı kadar zeytin ve üzüm de önemli tarım ürünlerindendir. Bu şekilde Gaziantep, tarımsal açıdan da çok gelişmiştir.

Tarım kadar olmasa da hayvancılık da Gaziantep ekonomisinde çok önemli bir yer tutar. İlde mera alanları çok olsa da verimsiz olduğu için kentte daha çok küçükbaş hayvan yetiştirilir. Kentte en çok yetiştirilen hayvan koyundur. Ancak verimli ırk olmadıkları için yeterince ürün elde edilememektedir. Kentten Arap ülkelerine çok sayıda canlı hayvan ihraç edilir.[37]

Sanayi ve ticaret

Gaziantep, sanayi ve ticarette çok gelişmiştir. Kentteki bütün gelişme özel sektörün çabaları ile oluşmuştur. Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük sanayi sitesi bulunur.[39] Ayrıca Gaziantep, Türkiye'nin sanayi ve ticaretinde 5. sıradadır.[39][40] Yakın zamana kadar ticareti büyük ölçüde sınır kaçakçılığına dayanan Gaziantep, şimdi gelişmiş bir ticaret merkezi haline gelmiştir.[37] Gaziantep'teki en önemli sanayi dalları pamuk ve akrilik iplik, halı, un, irmik, makarna, gıda maddeleri, bitkisel yağ, plastik, deterjan üretimi ve deri üretimidir.
Gaziantep'in ülke çapında ihracat payı %13'tür. Ayrıca kent, antepfıstığı üretim ve ihracatının %90'ı, kuruyemiş işleme ve ihracatının %85'ini, makarna işleme ve ihracatının %60'ını, pamuk ipliği imalat ve ihracatının %45'ini ve havlu imalat ve ihracatının %10'unu elinde tutmaktadır.

Ticaretin gelişmesi sonucu Gaziantep'te 3 büyük AVM bulunmaktadır. Bunlar SankoPark AVM, Prime Mall , Forum Gaziantep AVM'dir.

Madenler ve enerji kaynakları

Gaziantep, madenler bakımından çok zengin değildir. Bu yüzden de ilde madencilik yaygın bir uğraş değildir. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'ne (MTA) göre Gaziantep'te boksit, demir, dolomit, fosfat, gümüş, krom, maden kömürü, doğalgaz ve petrol bulunur[41]. Ancak sadece kum, kil ve taş çıkarılmaktadır.

İlde elektrik üretiminde en çok hidroelektrik enerjiden faydalanılmaktadır. Elektrik üretiminde Karkamış ve Birecik barajları bulunur. Su ısıtmak amacıyla ise güneş enerjisinden faydalanılmaktadır.

Kültür

Gaziantep baklavası

El sanatları

Gaziantep'te çok çeşitli el sanatları mevcuttur. Geçmişte Gaziantep'teki en yaygın el santları dericilik, bakırcılık, yemenicilik, kilimcilik, el işlemeciliği ve kuyumculuktur. Bunlardan el işlemeciliği, bakırcılık ve kilimcilik önemini hâlâ korumaktadır. Özelikle Gaziantep'in kendine özgü motifleri olan kilimleri ve bakır ürünleri çok meşhurdur. Gaziantep'e özgü kilim çeşitleri Baklava dilimleri, Habbap ayağı, Kuş Kanadı, Zincir Göbek, Dirsek göbek, Pençe Göbek, Çarkı felek, Parmak göbek ve Atom Göbek'tir.[42] Ayrıca hanımların hemen her evde yaptığı Antep işi, dantel ve örgü gibi başka el sanatları da mevcuttur.

Mutfak

Gaziantep'in çok zengin bir mutfağı toplamda 300 çeşide yakın yemeği vardır. Yemek çeşidi olarak da en çok yemek çeşidi ile Türkiye'de birinci sırayı alır. Bu mutfak seneler boyunca çeşitli geleneklerin harmanlanmasıyla zenginleşmiştir. Antep mutfağı özellikle kebap ve et yemekleri ile meşhurdur. Alaca çorba, altı ezmeli kebap, arap köftesi, baklava, beyti, börk aşı, çağla aşı, cağırtlak kebap, doğrama, ekşili taraklı kebap, erik tavası, firik pilavı, kavurma, kuşbaşı kebap, küşneme, lahmacun, patlıcan kebabı, sarımsak kebabı, simit kebabı, soğan kebabı, şiveydiz, yuvarlama ve yeni dünya kebabı Gaziantep mutfağına özgü yemek ve tatlıların sadece çok azıdır.[43]

Gaziantep, 2015'te gastronomi dalında UNESCO'nun Yaratıcı Şehirler Ağı'na dâhil edildi.[44]

Ağız

Antep ağzı ile İstanbul ağzı arasındaki farklar
Türkçe Antepçe
kalın galın
lezzet /n'æz.zet/
baklava peklova
bugün bööğn/
gök göv/
dükkân düven
bahçe bahça
elbet /h'el.bet/
büyük böyyyk
mevsim /m'œʊ.sym/
hamarat /'a.ma.ɾat/
buğday buuda

Güneydoğudaki birçok ilde olduğu gibi Gaziantep'in de kendine özgü bir ağzı vardır. Halk arasında "Antep ağzı" ya da "Antepçe" adıyla çağırılan bu konuşma şekli özellikle kırsal kesimde yaşayanlar ve yaşlılar arasında daha çok görülür. En belirgin özellikleri "r" ve "y" harflerinin söylenmemesi, "h" ve "k" harflerinin değişime uğraması ve
"-iyor" eki ile bâzı şahıs eklerinin yok olmasıdır.[13][45] Antep ağzından bazı örnekler yandaki tabloda yer alır.

Türküler ve halk oyunları

Gaziantep yöresine özgü çok çeşitli türküler vardır. Bu türküler kahramanlık, aşk, göç ve oyun türküleri ve ağıtlar olarak beşe ayırılabilir. Bu türkülerden Karayılan, Şirinnar, Allı Yemeni, Ezo Gelin, Bahçalarda Mor Meni, Evlerinde bir İpekten halı var, Bahçalarda Zerdali, Emmoğlu ve Deriko sadece çok az bir kısmıdır.[46]
Gaziantep, halk oyunları yönünden de çok zengindir. Bu oyunlar ise ağır halaylar, oynak halaylar ve mizanseli oyunlar olarak üçe ayrılır.

Tarihî yerler ve müzeler

Gaziantep Kalesi kenti izleyen bir tepeye kuruludur.
Tarihi şehirden bir görünüm.

Kentin tam merkezinde tarihî Gaziantep Kalesi yer alır. Kalenin güneyinde tarihî Naib Hamamı bulunmaktadır.[47] Kalenin kuzeyinde ise çok sayıda tarihî han (Bayaz Han, Büdeyri Hanı ve Şire Han gibi) bulunmaktadır. Hanların kuzeyinde bakır işlemeleriyle ünlü tarihî Bakırcılar Çarşısı yer alır. İlde Boyacı Camii, Kurtuluş Camii ve Şirvan Camii gibi çok sayıda tarihî cami yer alır. Bey Mahallesi'nde ise tarihi Antep evleri yer alır. İldeki görülecek bir diğer yer ise Aziz Bedros Kilisesi'dir. Bu cümleden önce adı geçen bütün yerler ödüllü "Kültür Yolu Projesi" adı altında restore edilmiştir.[48] Gaziantep sınırları içerisindeki Zeugma ile Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi, UNESCO'nun Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır.[49]

Gaziantep, ilinde çok sayıda müze vardır. Yapılmakta olan müzelerle beraber Gaziantep tam bir müzeler kenti olacaktır. Aşağıda Gaziantep'teki müzelerin bir listesi yer almaktadır.

Parklar ve bahçeler

Türkiye'nin en büyük dünyanın ise 4. büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi.
Türkiye'nin en büyük açık hava parkı olan Yüzüncü Yıl Parkından görünüm. Gaziantep Ulu Camii (kuzeyde).

Gaziantep birçok park ve mesire yerine ev sahipliği yapar. Yeşilvadi Parkı, Türkiye'nin en büyük parkıdır ve şehrin güney sınırının tamamını kaplar.. Ayrıca 100. Yıl Parkı, Celal Doğan Parkı, Anneler Parkı, Masal Parkı ve Hayri Tütüncüler bunlardan birkaçıdır.[53] Ayrıca kentte Harikalar Diyarı[54] gibi eğlence yerlerinin sayısı hiç de az değildir. Ayrıca Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi bulunur. Bu hayvanat bahçesi Orta Doğu ve Balkanlar'ın en büyük, dünyanın ise 3. en büyük hayvanat bahçesidir.Türkiye de müze bakımından zenginlik sıralamasında 5. sıradadır.[55] Gaziantep'te gezilecek diğer yerlere planetaryum[56] ve botanik bahçesi ve müzeleri örnek verilebilir.

Spor

1974'den bu yana spor etkinlikleri ve kutlamalarının yapıldığı şehrin tek stadyumu Kâmil Ocak Stadyumu'dur.

Gaziantep'te çok çeşitli spor aktiviteleri yapılmaktadır. Bunlar futbol, basketbol, voleybol, hentbol, tenis, yüzme, boks, karete, judo, tekvando, güreş ve dağcılıktir.[57]

Futbol

Gaziantep'te en çok rağbet görülen spor, diğer çoğu ildeki gibi futboldur.[58] Gaziantep'te amatör takımlar dışında 2 futbol takımı yer alır. Bunlardan Gaziantepspor, Türkiye'de Süper Lig'de oynayan 18 takımdan biridir. Gaziantep Büyükşehir Belediyespor ise PTT 1.Lig'de oynamaktadır. Bu iki takım da 16.981 kişilik kapasitesi ve gece aydınlatması olan Kamil Ocak Stadyumu'nu kullanmaktadır.[59] Ayrıca stadın bir koşu parkuru da bulunmaktadır.[60] 33.000 kişi kapasiteli Gaziantep Arena, 2016-17 sezonunda hizmete girecektir.[61]

Basketbol

Royal Halı Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, 2007 yılında kurulmuş olup çok çabuk bir şekilde başarıları yakalamış ve istikrarlı bir şekilde 2011-2012 sezonunda tarihinde ilk kez Beko Basketbol Ligi'ne yükselmiştir. 2012-2013 sezonundan itibaren mücadelesini Beko Basketbol Ligi'nde sürdürecektir. Takım maçlarını Karataş Spor Salonu'nda oynamaktadır.

Yüzme

Yüzmede Şehitkamil Belediyesi'nin yaptırdığı Alleben Yüzme Havuzu'nda 3 kulüp çalışmalarını sürdürmektedir. Bunlar; Şehitkamil Belediyespor , Şehitkamil Bahçelievler Yıldızspor ve Gazispor'dur.Gaziantep'te Paletli Yüzme'de birçok millî takım derecesi ve rekoruna sahip sporcular vardır. Her yıl Mayıs ayında Geleneksel Alleben Su Sporları Şenlikleri düzenlenmektedir. 2013 yılında başlayan şenliklere Türkiye'nin her yerinden yüzme takımları katılmaktadır. Okullarası 2015 Türkiye Grup Yarışmaları'na 3 takım göndermiştir.

Yönetim

Gaziantep'de bir alışveriş merkezi.
Kamil Ocak Stadyumu
Belediye başkanları
Gaziantep belediye başkanları[62]
Belediye Başkanı Görev süresi
Fatma Şahin 2014-günümüz
Dr. Asım Güzelbey 2004 - 2014
Celal Doğan 1989-2004
Ömer Arpacıoğlu 1984-1989
Ahmet Turan Ertuğ 1980-1984
Esat Kaya Turgay 1973-1980
İbrahim Tevfik Kutlar 1963-1968
Mehmet Ali Kayaalp (1922 - 1924)-(1927 - 1930)[63]
Valiler
Gaziantep valileri[64]
Vali Görev süresi
Ali Yerlikaya 2015 - günümüz
Erdal Ata 2011 - 2015
Süleyman Kamçı 2006 - 2011
Mehmet Lütfullah Bilgin 2003-2006
Erhan Tanju 2000-2003
Muammer Güler 1994-2000
Recep Birsin Özen 1992-1994
Erhan Tanju 1991-1992

Eğitim

Gaziantep Üniversitesi.

Cumhuriyetin ilk yıllarında ildeki okuma yazma oranı %8'di. Şimdi ise ildeki okur yazarlık oranı %90'ı aşmıştır.[65] İlde çok sayıda okul bulunmaktadır. 1988 yılında ilde 6'sı özel 162 ilköğretim okulu, 5'i özel 14 genel lise, 19 mesleki ve teknik lise, 3 fen lisesi, 2 halk eğtim okulu, 2 çıraklık eğitim merkezi, 1 eğitim araçları donatım merkezi, 1 rehberlik ve araştırma merkezi ve 1 sağlık eğitim merkezi bulunmaktadır. Ayrıca 27 özel kurs ve 1 öğretmenler evi bulunmaktadır.
Ayrıca Gaziantep'te şu an 4 tane üniversite bulunmaktadır. Bunlar Gaziantep Üniversitesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Zirve Üniversitesi ve Sanko Üniversitesidir.[66] Gaziantep Üniversitesi, Kilis ili ve Nizip ve Oğuzeli ilçelerine de yayılarak 17 fakülte, 12 yüksekokul, Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı, 12 enstitü ve 9 meslek yüksekokuluna sahiptir.[67] Sanko üniversitesi Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi ile eğitim-öğretime 2014-2015 eğitim yılında başlayacaktır.
Gaziantep'te 3 adet kütüphane vardır. Bunlar Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, Şahinbey İlçe Halk Kütüphanesi ve Şehitkamil Bilgi Yılı İlçe Halk Kütüphanesi'dir.[68]

Altyapı

Ulaşım

Gaziantep, Anadolu ile Mezopotamya arasında yer aldığı için tarih boyunca hep ticaret yolları üzerinde yer almıştır. Bunlardan en önemlisi İpek Yolu'dur. Bu sebepten dolayı ilde kara ve hava ulaşımı çok gelişmiştir. Gaziantep'in denize kıyısı olmadığı için kentte deniz ulaşımı yapılamamaktadır. En yakın liman kenti İskenderun'dur.

Kara ulaşımı

Gaziantep, tarih boyunca önemli ticaret yolları üzerinde olduğu için kara ulaşımında da çok gelişmiştir. Özellikle Avrupa'dan Asya ve Afrika'ya geçişi sağlayan E-24 otoyolu, kentin gelişiminde önemli rol oynar. Ancak ildeki en önemli yol Gaziantep-Adana-Tarsus Otoyolu'dur. Gaziantep Çevre Yolu ise hâlâ inşaat hâlindedir.[69]
Gaziantep kentinden her gün Adana, Ankara, Birecik, Elâzığ, İstanbul, Kahramanmaraş, Karkamış, Malatya, Nizip, Nusaybin ve Osmaniye'ye demiryolu seferleri yapılır. 1954 yılında hizmete giren gar, hâlâ ulaşımda önemli bir yere sahiptir. Başka bir terminal ise 2001 yılında hizmete açılmıştır.[69]
Kentte halk ve belediye otobüsleri, dolmuş ve taksiyle ulaşım yapmak mümkündür.[70]

Gaziantep'e önemli kentlerden karayolu mesafeleri
Şehir İstanbul Ankara İzmir Adana Bursa Antalya Konya Samsun Mersin Kayseri Diyarbakır Kahramanmaraş Van
Uzaklık (km) 1152 673 1106 206 1043 764 562 684 302 353 313 84 690
Karayolları Genel Müdürlüğü[71]
Demiryolu

Gaziantep'te raylı ulaşımda oldukça gelişmiştir, kent merkezinde ulaşım gelişmiş tramvay ağı ile sağlanmatadır. Gaziantep'te şu anda işleyen 3 tane tramvay hattı bulunmaktadır, 1.etap Gar-Üniversite hattının yapımı 2008 yılında başlamış,2010 senesinin haziran ayında hizmete girmiştir,daha sonra 2.etap Karataş hattı yapılmış ve 3.etap İbrahimli hattı da yapılıp, bu sene İbrahimli hattı hizmete girmiştir.

Hava ulaşımı

Gaziantep, hava ulaşımı bakımından da çok gelişmiştir. Kentte Gaziantep Oğuzeli Havalimanı adında uluslararası havalimanı bulunmaktadır. Hava alanı şehirden yaklaşık 20 km. uzaktadır.[72] Her gün İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya'ya tarifeli uçak seferleri yapılmakla beraber, diğer illere de Ankara bağlantılı uçak seferleri yapılmaktadır. Ayrıca Almanya'ya direkt uçuşlar vardır.[73]

Kardeş şehirler

Gaziantep'in 7 kardeş şehri vardır. Bunlar;

Slovenya Celje
Estonya Tartu
Tunus Ariana
Sri Lanka Sabaragamuwa
Karadağ Cetinje
Çek Cumhuriyeti Ostrava
Lübnan Trablus
Ukrayna Kharkiv
Moğolistan Ulan Batur
Ürdün İrbid
İran İslam Cumhuriyeti Kermanşah

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ↑ "Türkiye'nin il il nüfusu". Habertürk. 29 Ocak 2016. http://www.haberturk.com/ekonomi/is-yasam/haber/1187469-iste-il-il-turkiyenin-nufusu. Erişim tarihi: 29 Ocak 2016.
  2. ↑ . http://www.trthaber.com/foto-galeri/iste-turkiyenin-il-il-nufusu/5504/sayfa-12.html.
  3. ↑ Gaziantep Hakkında (İngilizce)
  4. ↑ Gaziantep Belediyesi
  5. 1 2 Türkiye Deprem Haritası
  6. ↑ Gaziantep Valiliği
  7. ↑ Gaziantep Valiliği
  8. 1 2 Gaziantep Valiliği
  9. ↑ Classic Encylopedia (İngilizce)
  10. ↑ Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7. Sayfa 94
  11. 1 2 3 4 5 İsmail Altınöz, “Dulkadir Eyaleti’nin Kuruluşunda Antep Şehri (XVI. Yüzyıl)”, Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan, Gaziantep, 1999, s.146.
  12. ↑ Gaziantep Valiliği
  13. 1 2 Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
  14. ↑ "Kanun No. 3398". 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140812203452/http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19500.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19500.pdf. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
  15. 1 2 "Kanun No. 5216". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151220131916/https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5216.html. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
  16. ↑ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150615124332/http://www.resmigazete.gov.tr:80/eskiler/2012/12/20121206-1.htm. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
  17. ↑ "Patriotlar devrede". Hürriyet. 30 Ağustos 2013. http://gundem.milliyet.com.tr/patriotlar-devrede/gundem/detay/1756634/default.htm. Erişim tarihi: 21 Eylül 2013.
  18. ↑ Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Gaziantep istatistikleri
  19. ↑ "Resmî İstatistikler - Gaziantep". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160424210206/http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=GAZIANTEP. Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
  20. ↑ Türkiye İstatistik Kurumu - 2008 nüfus sayımı
  21. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BspiRw6D. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtnDoNGJ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtpkLF5c. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuYYZlN. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  25. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtwYSP6A. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  26. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyE9GR7. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  27. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0IB7bm. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  28. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1tOV2M. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  29. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3iMvjR. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  30. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCutn2L. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  31. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEy3ErA. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  32. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGpNxi2. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  33. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxYAQ6X. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  34. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUqVsG7. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  35. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCuLDhZ. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  36. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  37. 1 2 3 Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7. Sayfa 96
  38. ↑ Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü
  39. 1 2 Gaziantep Sanayi Odası
  40. ↑ Gaziantep Ticaret Odası
  41. ↑ Maden Tetkik Arama Ensitüsü
  42. ↑ Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
  43. ↑ Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
  44. ↑ Özbey, Gülten (12 Aralık 2015). "Gaziantep, UNESCO yaratıcı şehir üyeliğini kazandı". Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gaziantep-unesco-yaratici-sehri-uyeligini-kazandi-40026094. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
  45. ↑ Gaziantep Şehir Rehberi
  46. ↑ Gaziantep Valiliği
  47. ↑ Gaziantep Şehir Rehberi
  48. ↑ Gaziantep City (İngilizce)
  49. ↑ "UNESCO World Heritage Centre - Tentative Lists". UNESCO. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905083707/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
  50. ↑ Gaziantep Şehir Rehberi
  51. ↑ Medusa Cam Müzesi'nin Resmi Sitesi
  52. ↑ Gaziantep sitesi
  53. ↑ Gaziantep City (İngilizce)
  54. ↑ Gaziantep Şehir Rehberi
  55. ↑ Gaziantep Hayvanat Bahçesi'nin Resmi Sitesi
  56. ↑ Gaziantep Şehir Rehberi
  57. ↑ Gaziantep Gençlik ve Spor Kulübü
  58. ↑ ve Spor Genel Müdürlüğü
  59. ↑ Türkiye Futbol Federasyonu'nun Resmi Sitesi
  60. ↑ Türkiye Futbol Federasyonu'nun Resmi Sitesi
  61. ↑ "Gaziantep Arena bitiyor". Habertürk. 24 Mayıs 2016. http://www.haberturk.com/spor/futbol/haber/1244060-gaziantep-arena-bitiyor. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016.
  62. ↑ Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
  63. ↑ Gaziantep Belediyesi Resmi Sitesi (21 Aralık 2011 tarihinde ulaşıldı)
  64. ↑ Gaziantep Valiliği
  65. ↑ Millî Eğitim Bakanlığı - Gaziantep
  66. ↑ Gaziantep City (İngilizce)
  67. ↑ Gaziantep Üniversitesi'nin Resmi Sitesi
  68. ↑ Gaziantep Valiliği
  69. 1 2 Gaziantep Belediyesi
  70. ↑ Gaziantep Şehir Rehberi
  71. ↑ Karayolları Genel Müdürlüğü Gaziantep'in diğer önemli kentlerden uzaklığı
  72. ↑ Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
  73. ↑ DHİM - Gaziantep Havaalanı
  74. ↑
  75. ↑ Duisburg'un Resmi Sitesi (İngilizce)
  76. ↑ Zaman Gazetesi - Dış haberler. "LTB ile Gaziantep kardeş şehir oldu". http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=924543&title=lefkosa-ile-gaziantep-kardes-sehir-oldu. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
  77. 1 2 Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Eğitim ve Kültür Müdürlüğü. "Gaziantep'in Kardeş Şehirleri". 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151224182009/http://www.gaziantepkultursanat.org/gaziantep/kardes_sehirleri/kardes.htm. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
  78. ↑ "Gaziantep İsveç'in Karlstad şehri ile kardeş oldu". Gaziantep Büyükşehir Belediyesi. 8 Ekim 2008. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130313033238/http://www.gaziantep-bld.gov.tr/haberler.php?hid=939. Erişim tarihi: 19 Ekim 2009.
  79. ↑ "Voortgang Stedenbanden" ((Felemenkçe)). Nijmegen resmî sitesi. http://www2.nijmegen.nl/mmbase/attachments/714954/R20080924IS_d04_CollegeB_W_Tussenbalans_Stedenbanden.pdf. Erişim tarihi: 19 Ekim 2009.
  80. ↑ "Gaziantep ile Maykop Kardeş Oldu". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150610213015/http://www.haberler.com/gaziantep-ile-maykop-kardes-oldu-3049834-haberi/.
Genel

Dış bağlantılar

Daha fazla bilgi için Vikipedi'nin kardeş projelerinde ara
bu maddeyi Vikisözlük'te ara
bu maddeyi Vikikitap'ta ara
bu maddeyi Vikisöz'de ara
bu maddeyi Vikikaynak'ta ara
bu maddeyi Commons'da ara
bu maddeyi Vikihaber'de ara
bu maddeyi Vikiversite'de ara
Gaziantep'e ilişkin maddeler
Kent hakkında
Listeler
Tarih
Kültür ve sanat
Spor
Gaziantep'in ilçeleri
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/5/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.