Zaire

Zaire
Zaïre
←
1971–1997 →
Bayrak Arma
Ulusal marş
La Zaïroise
Başkent Kinşasa
Dil(ler) Fransızca
Yönetim Tek parti diktatör yönetim
Devlet Başkanı
 - 1971-1997 Joseph Mobutu
Para birimi Yeni Zaïre

Zaire, 1971 yılından 1997 yılına kadar bugünkü Demokratik Kongo Cumhuriyeti sınırları içerisinde kurulan devlet.

Afrika kıtasında bulunan öncel devleti Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde darbe sonucu gerçekleştirilen yönetim değişikliği ile oluşturulan ve tek partili otoriter bir devlet konumuna bürünen Zaire mevcudiyetini günümüzde de ardılı olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti tekrar kurulana dek sürdürmüştür. Zaire ülkenin 1960 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası aldığı üçüncü isim olmuş, bağımsızlığına Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Kinşasa) ismi ile kavuşan ülke, komşu ülke Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville) ile karıştırılmamak adına 1964 yılında ismini Demokratik Kongo Cumhuriyeti yapmış, 1971 yılında ise yapılan son değişiklik ile Zaire ismini almıştır.

1965 yılında Kongo'da yaşanan darbe sonrası iktidarı ele geçiren Mobutu, ülke genelindeki isimleri Afrikalılaştırma projesi kapsamında koloni döneminden kalma Avrupai isimlerden kurtarma adına şehir ve yerleşim yerlerinin isimlerini değiştirmiş, özellikle Kongo tarihinin en acımasız yıllarını yaşatan Belçika kralı II.Léopold'e atfen başkente verilen Léopoldville ismi değiştirilerek Kinşasa yapılmıştır. Mobutu bu proje kapsamında Joseph-Désiré Mobutu olan ismini de Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga olarak Zaireleştirmiştir. Bu kapsamda 27 Ekim 1971 yılında ülkenin Demokratik Kongo Cumhuriyeti olan ismini Zaire olarak değiştiren Mobutu, ülke isminin bu hali ile Afrika kökenli bir isim olduğunu ifade etmiştir. Mobutu döneminde isim değiştirme devlet politikası haline getirilmiş ve birçok yerleşim yeri ve şahıs isimlerinde değişikliğe gidilmiştir.

17 Mayıs 1997 yılına kadar bu isim ile mevcudiyetini sürdüren ülke, bu tarihte Mobutu'nun darbe ve ülkede ki iç kargaşa ile görevden uzaklaştırılması ile göreve gelen Laurent-Désiré Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirmek olmuştur.

Ülke isminin kökeni

Her ne kadar Mobutu ülke isim değişikliğini Afrikalılaştırma gerekçesi ile gerçekleştirmiş olsa da, Zaire kelimesinin kökeni Avrupalılara dayanmaktadır. Portekizlilerin 15.yy'da bölgeye geldiklerinde yerlilerden duydukları ve tüm nehirleri yutan nehir anlamında kullandıkları nzere ya da nzadi kelimesi Avrupalılar tarafından Zaire 'ye döndürülerek değişime uğratılmış ve kullanılmıştır. Günümüzde Angola'nın bir bölgesi olan Zaire Bölgesi bu ismi kullanmaktadır.[1][2]

Tarih

Joseph Mobutu

1965 yılında Lumumba'nın eski bir asistanı olan Joseph Mobutu tarafından gerçekleştirilen darbe ile Afrika tarihinin en uzun ve en düzeni bozuk diktatörlük sistemlerinden biri kurulmuştur. Ülkede belli dönemlerde ve belli bölgelerde Tschombé'nin Avrupa kökenli askeri birliklerinin Kongo'nun belli bölgelerini ara sıra eline geçirmesine rağmen tam anlamıyla başarıya ulaşamamıştır. Tschombé'nin Avrupa'ya ve Avrupalıya dayanan sisteminin aksine ülkeyi tamamen Afrikalılaştırma isteğinde olan Mobutu, tüm Avrupa menşeli işletmeleri kamulaştırarak ülke içerisindeki Avrupa etkisini azaltmak istemiştir. 1971 yılında ülkenin ismini Zaire olarak değiştiren Mobutu, oluşturduğu Tek parti rejimi ve kişilik kültü ile ülke içerisinde gerçekleştirdiklerinin aksine ülkenin ve genelinde Afrika'nın Sovyetler Birliği etkisine girmesinden endişelenen Avrupalı devletlerin de desteğini alarak diktatör bir yönetim ortaya koymuştur. Mobutu, 1977/78 yıllarında Nathaniel Mbumba önderliğindeki ayrılıkçı Front de Libération Nationale du Congo (FLNC) tarafından gerçekleştirilen ve Shaba'nın (günümüzde Katanga) Kongo'dan koparmayı hedefleyen Shaba İstilası özellikle Fransa ve Belçika askerlerinin önderliğindeki uluslararası askeri gücü sayesinde püskürtülerek yenilgiye uğratılmıştır.

Zaire ekonomisinin tam anlamıyla çökmesiyle ve doğu-batı sorununun çözümlenmesi ile Mobutu 1990 yılında ülkenin yavaş da olsa demokratikleşmesi yönünde adımlar atmaya çalışmış ancak başarılı olamamıştır. Ülkede ki tüm olumsuzluklara rağmen Mobutu iktidarının çöküşü komşu ülke Ruanda'da gerçekleştirilen soykırım ile başlamış, Ruanda'da soykırımından sorumlu Hutu etnik grubuna mensup binlerce Ruandalının Zaire'ye kaçması Mobutu'nun gücünü olumsuz yönde etkilemiştir. Hutuluları takip eden Tutsi hükumetine bağlı askeri birlikler ile ülke içerisindeki Mobutu karşıtlarının oluşturduğu birlik çok kısa bir süre içerisinde tüm Zaire'yi ele geçirmeyi başarmış, hasta olan ve uluslararası desteğini de kaybeden Mobutu'yu görevden kısa sürede uzaklaştırmışlardır. 1997 yılında isyancıların lideri konumunda olan Laurent-Désiré Kabila ülkenin yeni devlet başkanı olarak göreve getirilmiş, Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirmek olmuştur.

Spor

Ülke, Zaire ismi ile 1974 yılında Sahra altı Afrika kıtasının ilk temsilcisi olarak Batı Almaya'da düzenlenen 1974 FIFA Dünya Kupası'nda yer alarak büyük bir başarıya imza atmıştır.

Ülke İsmi

Demokratik Kongo Cumhuriyeti geçmişinde birçok kez resmi adında değişiklik yaşanmış olup, belli dönemlerde komşu ülke Kongo Cumhuriyeti ile resmi olarak aynı isim kullanılmıştır. Aşağıdaki tabelada Kongo bölgesinin tarihsel isimleri yer almaktadır.

Kongo Bölgesi Tarihsel İsimlendirmeleri

Eski Belçika Kolonisi (Günümüzde Demokratik Kongo Cumhuriyeti) Eski Fransa Kolonisi (Günümüzde Kongo Cumhuriyeti)* Eski Portekiz Sömürgesi
1877'den itibaren kolonileşme 1880'li yıllarda kolonileşme** 1885'ten itibaren Portekiz-Kongosu
1885'ten itibaren Kongo Özgür Devleti 1903'ten itibaren Orta Kongo
1908'den itibaren Belçika Kongosu 1910 Fransız Kongosu
1958'den itibaren Kongo Cumhuriyeti
Bağımsızlık 30 Haziran 1960 Bağımsızlık 15 Ağustos 1960
1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan)
1960 yılında Özgür Kongo Cumhuriyeti olarak direnişçiler tarafından bağımsızlık ilanı (26 ülke bağımsızlığı tanıdı, yaklaşık bir yıl sonra hükumet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır) 		1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan) 1956 Angola ile ortak yönetime sahip olan Portekiz Kongosu
1961 Federal Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan),
1964'te direnişçiler tarafından Kongo Halk Cumhuriyeti'nin Stanleyville'de ilanı (sadece 7 ülke tarafından tanınmış, birkaç ay sonra hükumet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)
1964 Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) 1965 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan)
1966 Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Kinshasa olarak adlandırılan)
1971 Zaire Cumhuriyeti 1969 Kongo Halk Cumhuriyeti 1974 Portekiz Kongosu Angola tarafından ilhak edildi
1991/92 (Kongo-Zaïre)
Mobutu tarafından yasaklanan Ulusal Egemenlik Meclisi tarafından Anayasa taslağı oluşturma
1997'den bu yana  Kongo DC 1991'den bu yana  Kongo Cumhuriyeti 1975'ten bu yana Cabinda, Angola'ya bağlı bölge  Angola

*Fransız Ekvatoral Afrikası'nın bir parçası olarak
**1888–1910 Gabun'da Fransız-Kongosu'nun bir parçasıydı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Peter Forbath: The River Congo. The Discovery, Exploration and Exploitation of the World's Most Dramatic River. Harper & Row, New York 1977, Sayfa 74
  2. ↑ Dominic Johnson: Kongo. Kriege, Korruption und die Kunst des Überlebens. 2. güncellenen Baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, Frankfurt 2009, Sayfa 44
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/25/2015. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.