Öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi

-miş'li geçmiş zamanın hikâyesi,^[1] Türkçe birleşik zamanlı bir fiil çekimi. Ayrıca öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi veya duyulan geçmiş zamanın hikâyesi olarak da bilinir. Bir fiilin sonuna -miş ve -di eklerinin ses uyumlarına uyacak şekilde birlikte eklenmesi ile oluşturulur:

Ben gelmiştim.	Biz gelmiştik.
Sen gelmiştin.	Siz gelmiştiniz.
O gelmişti.	Onlar gelmişlerdi.

Kullanımı

-miş'li geçmiş zamanın hikâyesinin kullanımlarından ilki zaman çizelgesi üzerinde.

Öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesinin Türkçede başlıca iki tür kullanımı vardır.

Başlıca olarak, geçmişteki bir olay referans alınarak ondan daha önce gerçekleşmiş bir olay aktarılırken kullanılır:

• Annemler eve geldiğinde kardeşim çoktan uyumuştu. (Kardeşin uykuya dalması önce, annenin gelmesi sonra.)
• Polis mağazaya ulaştığında hırsızlar kaçmıştı.
• Seni dün de aramıştım. (Aramanın en az iki kez gerçekleştiği ifadeden anlaşılıyor.)

İkinci olarak, konuşanın da dinleyenin de haberdâr olduğu geçmiş olaylar anılırken kullanılır:

• Geçen sene kış ne kadar da çetin geçmişti.
• Doğumgünümde ne kadar çok eğlenmiştik, değil mi?

Yukarıdaki örneklerde eğer dinleyici geçmişteki olaylardan habersiz olsaydı, konuşmacı muhtemelen bilinen geçmiş zamanı (-di) kullanırdı:

• Geçen sene bizim oralarda kış çok çetin geçti.
• Doğum günümde çok eğlendik. Keşke sen de gelebilseydin.

Bahsedilen konuya konuşmacı bizzat şahit olmamış olsaydı, muhtemelen öğrenilen geçmiş zamanı (-miş) kullanırdı:

• Geçen sene buralarda kış çok çetin geçmiş.
• Duyduğuma göre doğumgünü partisinde çok eğlenmişsiniz.

Olumsuz hâli

Olumsuz hâli "-miş" ekinden önce "-me" eki eklenerek oluşturulur. Tüm ekler ses uyumu kurallarına uymalıdır:

• Beden eğitimi dersine kimse katılmamıştı.

Kaynakça

1. Ek-Fiil ve Birleşik Zamanlı Çekimler Türkçeciler.com. Erişim:7 Ocak 2012.