İskender (roman)

İskender

Şafak, romanın kapağında kitaba adını veren İskender karakteri olarak yer aldı.
Yazarı Elif Şafak
Çevirmen Omca Korugan
Ülke  Türkiye
Özgün dili İngilizce
Dili Türkçe
Türü Roman
Yayınevi Doğan Kitap
Anadilinde
basım tarihi		 22 Temmuz 2011
Sayfa sayısı 448
ISBN ISBN 6050902518

İskender, bir Elif Şafak romanı. Temmuz 2011'de Doğan Kitap tarafından yayımlandı. İngilizce olarak yazılan roman, Türkçeye Omca Korugan tarafından çevrildi. Diğer romanlarında olduğu gibi bunda da Şafak, tasavvufa bir alt damar olarak yer verdi[1] ve İskender'i, önceki çalışmalarına göre edebi olarak çok daha "olgun bir ses" olarak yorumladı.[2]

Roman, adını da aldığı bir anti-kahraman[3] olan İskender etrafında dönmektedir ve Türk-Kürt kökenli, Londra'ya göç etmiş bir aile üzerinden göçmenlerin durumunu anlatmaktadır. Piyasaya sürülmesiyle kapak tasarımı hakkında çeşitli görüşler dile getirilirken romanın intihal olduğu da ortaya atıldı.

Yazım ve yayımlanma süreci

Yazar, kitabı yazmaya İstanbul'da başladı, Londra'da devam etti ve bir buçuk yılda bitirdi.[2] İskender, İngilizce yazıldı ve Omca Korugan tarafından Türkçeye çevrildi fakat Şafak, Türkçe çeviriyi alıp yeniden yazdı.[2] Romanın kapağında İskender olarak yer aldı ve bunu, "Daha önce bir kadın yazar, erkek kahramanın kılığında kitabının kapağında yer aldı mı bilmiyorum ama 1,5 yıldır hep İskender olmanın nasıl bir şey olduğunu düşündüm, ister istemez İskenderleştim." sözleriyle açıkladı.[1] Şafak, yazdıkça kendini karakterlerinin yerine koyduğunu, kitapta on karakter bulunduğunu ama en çok İskender'i anlamakta zorlandığını vurguladı.[1] Ayrıca Şafak'a göre, kendisi İskender'i yani bir aile hikâyesini ancak anne olduktan ve 40 yaşına yaklaşınca yazabilirdi.[2] Kitap, Uğurcan Ataoğlu tarafından tasarlandı ve Şafak, ilk kez bir erkek ağzından kitap yazdığını kendisine söyledi. Böylece "Elif’ten nasıl bir erkek olurdu?" sorusu oluştu.[4] Nihayetinde İskender'in kapağında Şafak, romana adını veren karakter olarak yer aldı.

İskender, Doğan Kitap tarafından 1 Ağustos’ta çıkacağı duyuruldu[5] fakat ilk baskısı 200 bin yapıldı ve matbaadayken internet kitapçıları ve kitabevleri tarafından toplamda 165 bin tane sipariş aldı. Bu nedenle Doğan Kitap, kitabı belirlediği tarihten önce piyasaya çıkarmak durumunda kaldı.[6] Kitap, Penguin ve Viking tarafından 2012 senesinde İngiltere’de ve ABD'’de peş peşe basılacak.[7]

Temalar

Şafak'ın İskender'de işlediği temalardan biri kadına şiddettir. Konunun çok karmaşık olduğunu ve bu yüzden konuya daha derinden bakabilmek istediğini açıkladı ve şunları belirtti: "Biz İskender'i anlamadıkça, İskender gibileri çözemedikçe bu sorunları ortadan kaldıramayız. İskender nasıl yetişiyor? O'nu da yetiştiren bir anne. O ana-oğul ilişkisi nasıl şekilleniyor? Biz kadınlar bunda nasıl rol oynuyoruz?"[2] Diğer bir tema ise "ikiz" temasıdır. İkiz teması, yazarın tamamen kendi hayatından esinlenerek gurbet duygusuyla ortaya çıktı.[2] İşlenen bir diğer tema Şafak'ın "pasif bir öğreti değil, insanı dönüştüren bir yaşam felsefesi" olarak gördüğü "tasavvuf"tur ve romanda, Yunus ve Zişan aracılığıyla anlatılmaktadır.[8]

Karşılama

Kapak tasarımı

İskender romanı, sayfa 69

"Fikrin ham hali benden çıktı. Bir buçuk yıl boyunca her Allah'ın günü 'İskender olmak nasıl bir şey?' diye kafamdan geçirerek yazdım. Yazarken de İskenderleştim. Sevgili Uğurcan Ataoğlu, Pemra Ataç ve yayınevinden arkadaşlarıma da bunu söyledim. Kapak, tamamen romanın içinden çıktı. Romana sonradan monte edilmiş değil. Kapağı daha iyi anlayabilmek için hikayeyi bilmek lazım."

—Şafak'ın, "Niye böyle bir kapak seçtiniz?" sorusuna verdiği cevap.[9]

Kitabın kapağında Elif Şafak'ın İskender karakteri olarak yer almasıyla yazarın kahramanın kılığına girmesinin, okurun hayal dünyasına müdahale olduğunu savunanlar çıktı ve bu tip bir çalışmanın abartılmış bir promosyon şekli olduğu söylendi. Taraf'ın Telesiyej yazarı, Şafak'ın İskender karakteri olarak kitabın kapağında yer almasını "proje kazası" olarak yorumladı ve "Bir yazarın kendi yarattığı bir kahramanla özdeşleşmesi, bu yönde herhangi bir biçim sunması (görüntü vermesi), okurun o kahramanla özdeşleşmesinin yolunu keser." dedi.[10] Edebiyat eleştirmeni Semih Gümüş, bir edebiyat yapıtının, özellikle romanın, artık aynı zamanda bir ticaret ürünü olduğunu ve dileyen yazarın kitabının satış kampanyasının parçası olmak isteyebileceğini belirtti.[4] Ömer Türkeş, sürekli görüntü veren, mizansen pozlar vermiş yazarların okurların çok hoşuna gitmediğini ama önemli olan kitabın içindekiler olduğunu dile getirdi.[4] Ayrıca asıl tehlikeyi şöyle ifade etti: " Reklam kampanyaları, kitabın popülerleşmesi motiflerinin düşünülmeye başlaması yazarın, kitabın önüne, edebiyatın önüne geçmesine neden oluyor."

Elif Şafak, kapakların estetiğinin ve sunumun önemli olduğunu belirttiği bir röportajında kapağın, iç içe resmettiğini belirtti.[11] Taraf'a verdiği röportajda Şafak, yeni olan her şeyin ilk başta biraz yadırgandığını dile getirdi.[12] Ayrıca kadın yazar olarak bir erkek karakteri anlayabilmek, onun dönüşümünü yaşarken okurunun da buna yoldaş edebilmek için kapakta erkek olarak yer aldığını dile getirdi. Kapağın tasarımcısı Uğurcan Ataoğlu ise böyle bir fotoğrafın oldukça çekici bir takdim şekli olduğunu söyledi.[4]

İntihal iddiası

"Bu kadarı tesadüf olamaz. Şafak, Zadie’nin kitabını şablon olarak örnek almış, aileyi Türk yaparak bir kitap yazmış. Konuyu basitleştirmiş. Özellikle pencere hikayesindeki benzerliği aklım almıyor. On tane öyle paralel hikaye yazılabilirdi ama pencere hikayesi paralel bile olmamış. Buna intihal denir. Uyarlarlama gibi bir şey olmuş. Esinlenmeyi aşmış."

—Şafak'ın intihal yaptığını iddia eden İnci Gibi Dişler'in çevirmeni Mefruke Bayatlı[13]

İskender'in İngiliz yazar Zadie Smith'in İnci Gibi Dişler romanından esinlenildiği romanın çevirmeni Mefkure Bayatlı tarafından iddia edilidi.[13] Bayatlı, "Zadie’nin kitabını şablon olarak almış, ama buna intihal denir." dedi. Ayrıca Fikir Mahsülleri Ofisi adlı blog, iki romanın karakterleri ve olayların bire bir örtüştüğünü ve Şafak'ın Smith'ten "intihal tartışmalarına yol açacak kadar esinlenmiş" olduğunu iddia etti.[13][14] Bu iddialara ise Elif Şafak, Doğan Kitap'ın Genel Yayın Yönetmeni Deniz Yüce Başarır ve kitabın editörlerinden Işıl Özgüner yanıt verdi: Şafak, kitabında kendi alın teri ve hayal gücünün olduğunu açıklarken Özgüner, Zadie Smith'in romanının bu alanda yazılmış tek ve ilk kitap olmadığını, onlarca kitabın birçok ortak noktasının olduğunu ifade etti; Başarır ise "Batı edebiyatının önemli bir geleneği olan göçmen edebiyatı söz konusu olduğunda elbette bazı ortak temalar olacaktır. Ama bunlara intihal demek ya hayal gücünü lüzumsuzca zorlamaktır ya da kötü niyettir." açıklamalarında bulundu.[7] Hanif Kureishi aracılığyıla intihal iddialarından haberdar olan Zadie Smith, Şafak'a yazdığı bir mektupta iddiaları "gülünç bulduğunu" şu sözlerle belirtti: "Sana sadece sunu söylemek istedim, ben bu iddiaları tamamen gülünç buldum. Umarım her şey güzel olur, lütfen bu zehirli insanların seni etkilemesine, aşağı çekmesine izin verme."[15]

İstanbul Modern-Sabit Fikir işbirliğiyle düzenlenen Ağustos 2011'deki "Sözünü Sakınmadan" söyleşisine katılan Şafak, burada da intihal iddialarına, "Yazdıklarım benim alınterim. Kendi hayal gücümden ve emeğimden yola çıktım. Bu, benim sekizinci romanım, on birinci kitabım. Yazmaya daha dün başlamadım. Emeğin boşa çıkarılması beni üzüyor. İnternet üzerinden imzasız, çok kolay dedikodu çıkabiliyor. Kimse de bunu ispatlayamazsa özür dilemiyor." sözleriyle yanıt verdi.[16]

Kaynakça

  1. 1 2 3 "Elif Şafak'tan yeni kitap: "İskender"". 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120621214022/http://www.cnnturk.com:80/2011/kultur.sanat/sinema/07/22/elif.safaktan.yeni.kitap.iskender/623703.0/index.html. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011.
  2. 1 2 3 4 5 6 "Elif Şafak yeni romanı İskender'i anlattı". 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111128200021/http://www.turkiyegazetesi.com.tr:80/haberdetay.aspx?NewsID=788422. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011.
  3. ↑ Akdemir, Gamze (18 Ağustos 2011). "Biz kadınlar da çok masum değiliz". Cumhuriyet Kitap. 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120308193617/http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=270236. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2012. "Birkaç şeyden ötürü; İskender bir kere anti-kahraman,"
  4. 1 2 3 4 "KİTAPTA TANITIMIN DOZU KAÇTI MI?". http://gundem.milliyet.com.tr/kitapta-tanitimin-dozu-kacti-mi-/gundem/gundemdetay/23.07.2011/1417693/default.htm?ref=OtherNews. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2011.
  5. ↑ "Elif Şafak'tan "İskender"". 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140105025018/http://www.sabah.com.tr:80/kultur_sanat/edebiyat/2011/07/18/elif-safaktan-iskender. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011.
  6. ↑ "Elif Şafak'ın 'İskender'i çıkmadan 165 bin sattı". http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=1057182&Date=22.07.2011&CategoryID=82. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011.
  7. 1 2 "İskender 11. kitabım okurum beni bilir". Milliyet. 6 Ağustos 2011. http://sanat.milliyet.com.tr/iskender-11-kitabim-okurum-beni-bilir/edebiyatkitap/haberdetay/06.08.2011/1423631/default.htm. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
  8. ↑ Akyol, Arzu (20 Ağustos 2011). "El insaf!". http://yenisafak.com.tr/Cumartesi/?t=20.08.2011&i=336450. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2012.
  9. ↑ Yanık, Figen (21 Ağustos 2011). "Elif Şafak: Yazarları didiklemeyi seviyoruz". Sabah. http://www.sabah.com.tr/Pazar/2011/08/21/elif-safak-yazarlari-didiklemeyi-seviyoruz?paging=3. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2012.
  10. ↑ "Elif Şafak’ın yeni romanı ‘İskender’in kapağı, bir proje kazası mı". 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130903233950/http://www.taraf.com.tr:80/telesiyej/makale-elif-safak-in-yeni-romani-iskender-in-kapagi.htm. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011.
  11. ↑ "Kapağa sürahi de koysam eleştirilirdim". http://haber.gazetevatan.com/kapaga-surahi-de-koysam-elestirilirdim/390223/7/Haber. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2011.
  12. ↑ Oral, Sibel (31 Temmuz 2011). "Bu sistem erkekleri de hırpalıyor". Taraf.
  13. 1 2 3 Kara, Hasan. "'İskender'de intihal yapılmış iddiası!". Vatan. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131016180955/http://haber.gazetevatan.com/Haber/392430/1/Gundem. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
  14. ↑ "Elif Şafak'ın yeni romanı biraz fazla "tanıdık"". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305070152/http://fikirmahsulleriofisi.blogspot.com/2011/08/elif-safakn-yeni-roman-biraz-fazla.html. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
  15. ↑ "Elif Şafak'a destek mektubu". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304114803/http://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/660202-elif-safaka-destek-mektubu. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
  16. ↑ "Türkiye'de örtük bir elitizm var". Radikal. 20 Ağustos 2011. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1060623&CategoryID=82. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2012.
Elif Şafak kitapları
Romanları
Diğer
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/4/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.