İslami Cumhuriyet Partisi
| İslami Cumhuriyet Partisi حزب جمهوری اسلامی | |
|---|---|
 | |
| Kurucu | Muhammed Beheşti |
| Tarihi lider |
Ruhullah Humeyni (ilk) Mir Hüseyin Musavi (son) |
| Kuruluş tarihi | 18 Şubat 1979 |
| Kapanış tarihi | 2 Mayıs 1987 |
| Merkez | Tahran, İran |
| Paramiliter kanat | İran Devrim Muhafızları Ordusu |
| İdeoloji |
Cumhuriyetçilik İslamcılık Batı karşıtlığı |
| Siyasi pozisyon | merkez |
|
| |
İslami Cumhuriyet Partisi (Farsça: حزب جمهوری اسلامی) (İCP), 1979 yılının ortasında, İran Devrimi sırasında, Ayetullah Humeyni'nin devrimi gerçekleştirmesine yardım etmek ve ülkede teokrasinin kurulumasını sağlamak amacıyla İran'da kurulmuş bir siyasi partidir. Parti, iç çekişmeler yüzünden tasfiye olduğu Mayıs 1987'ye kadar siyasi varlığını sürdürmüştür.
Partinin genel özellikleri ve kurucuları
Parti, Ayetullah Humeyni'nin talebiyle, İran Devrimi'nden iki hafta sonra kurulmuştu.[1] Partinin beş kurucu üyesi vardı; Muhammed Cevad Bahonar, Muhammed Beheşti, Haşimi Rafsancani, Ali Hamaney ve Abdulkerim Musevi Erdebili.[1][2] Kurucu beş üyeyle birlikte, partinin ilk merkez komite üyeleri arasında Hasan Ayet, Asadullah Badamciyan, Abdullah Yesbi, Mir Hüseyin Musavi, Habibullah Asgeroladi Muselman, Seyid Mahmud Kaşani, Mehdi Iraki ve Ali Derekşan da bulunmaktaydı.[2] Beheşti, Bahonar ve Hamaney, partinin genel sekreterlik vazifesini ortaklaşa yürütmekteydi.[2]
Partinin, güçlü din adamlarından oluşan bileşimi, Humeyni'ye olan bağlılığı, liberal politik hareketlere karşı takındığı muhalif tutum ve devrimci örgütlere verdiği açık destek, en belirleyici ve ayırt edici özellikleriydi. Büyük yatırım gerektiren iktisadi kuruluşların devletleştirilmesi, İslami kültürün yaygınlaştırılması ve üniversite sisteminin buna uygun olarak yeniden düzenlenmesi ve yoksullara yardım edilmesi, gibi politikalrı desteklemekteydi.[3]
Bu devrimci din adamları partiyi, devrim sonrasında kurulan teokratik İran devletini ele geçirip, yönetim tekeli oluşturmakta kullandılar. Parti, diğer sivil muhalif gruplarla yaptığı iktidar mücadelesinde, İran Devrim Muhafızları Ordusu ve Hizbullah'ını kullandı.
Dağılmasının sebepleri
1980'lerin sonuna doğru parti içindeki fraksiyonların çatışması doruğa ulaştı. İran-Irak Savaşı, izolasyon politikasının devam ettirilip ettirilmeyeceği gibi konuların yanı sıra, ekonomi politikaları üzerinde uzlaşma sağlanamayan ve parti içi çatışmaya yol açan konulardı. Ayrıca diğer tüm siyasi partilerin ve faaliyetlerin yasaklanmış olması, siyasi arenada rakipsiz kalan İCP'yi büyük bir atalet içine sokmuştu."[4]
Ahmed Mneysi, El-Ahram'da şöyle yazmıştı;
"İCP, tek parti hakimiyeti altında teolojik devlet yönetimi konusunda mutabık kalmakla birlikte, parti içindeki aşırı sağ unsurlar, yönetimde izlenecek İslami yöntemler konusunda (velayet-i fakih gibi) derin fikir ayrılıkları yaşıyorlardı.[5]
İran konusunda uzman Daniel Brumberg ise, Cumhurbaşkanı Ali Hamaney ve popüler Başbakan Mir Hüseyin Musavi arasındaki çatışmanın, partinin sonunu getirdiği fikrini ortaya atıyordu.[6] Fakat konuyla ilgili diğer bir raporda, partinin Mayıs 1987'de dağılmış olmasını, parti içi çatışmalara bağlıyordu.[2][7] Nihayet, Rafsancani ve parti lideri Hamaney'in ortak talebi ve Humeyni'nin onayıyla 2 Mayıs 1987 tarihinde feshedildi.[1]
Parti liderleri
|
|
Kaynakça
- 1 2 3 Behrooz, Maziar (October 1994). "Factionalism in Iran under Khomeini". Middle Eastern Studies 27 (4): 597–614. DOI:10.1080/00263209108700879. http://www.jstor.org/stable/4283464. Erişim tarihi: 20 August 2013.
- 1 2 3 4 Asayesh, Hossein; Adlina Ab. Halim, Jayum A. Jawan and Seyedeh Nosrat Shojaei (March 2011). "Political Party in Islamic Republic of Iran: A Review". Journal of Politics and Law 4 (1). http://www.ccsenet.org/journal/index.php/jpl/article/view/9606/6898. Erişim tarihi: 29 July 2013.
- ↑ Bakhash, Reign of the Ayatollahs, (1984), p. 67
- ↑ Keddie, Nikkie, Modern Iran, 2003, pp. 259-60
- ↑ Mneisi, Ahmad. 2004. The Power shift within Iran's right wing Ahram, 5 July 2004
- ↑ Brumberg, Daniel, Reinventing Khomeini : The Struggle for Reform in Iran, University of Chicago Press, 2001, p. 134
- ↑ Nikou, Semira N.. "Timeline of Iran's Political Events". United States Institute of Peace. 1 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160901145324/http://iranprimer.usip.org/resource/timeline-irans-political-events. Erişim tarihi: 27 July 2013.
İleri okumalar
- Cleveland, William L. A History of the Modern Middle East 2nd edition Oxford: Westview Press, 2000.
- Haft-i Tir bombalama olayı: Üst düzey 73 parti üyesi, bu saldırıda hayatını kaybetti.