İsrail İşçi Partisi

İsrail İşçi Partisi
מפלגת העבודה הישראלית
Genel başkan İzak Herzog
Kuruluş tarihi 1968
Öncülü Mapai, Ahdut HaAvoda
ve Rafi
Üyelik  (2011) 67,000
İdeoloji Sosyal demokrasi
İşçi Siyonizmi
Üçüncü yol
İki devletli çözüm
Siyasi pozisyon Merkez sol
Uluslararası üyelik Sosyalist Enternasyonal
Knesset
15 / 120
İnternet sitesi
www.havoda.org.il

İsrail İşçi Partisi (İbranice: Mifleget HaAvoda Ha-Yisra Elit), İsrail'de merkez-sol siyasi parti. Sosyal demokrat ve siyonist bir parti olan İşçi Partisi Sosyalist Enternasyonal'e tam üye ve Avrupa Sosyalist Partisi'ne gözlemci üyedir.

İsrail'de Ocak 1968'de sosyalist eğilimli üç partinin birleşmesiyle kurulan siyasi parti. 1977'ye değin ülkeyi yönetmiş, 1984-90 arasında iktidarı sağcı Likud Cephesi'yle paylaşmış, 1992'de uzun süredir ilk kez seçimleri kazanarak sağın temsil edilmediği bir hükümet kurmayı başarmıştır. 1996'ya kadar sağın temsil edilmediği hükümetlerde yer almıştır. Bu tarihten itibaren ancak koalisyonlarla iktidar olabilen İsrail İşçi Partisi, hem İsrail kamuoyunun belirgin biçimde sağa kaymasıyla hem de yeni ortaya çıkan siyasi akımlar nedeniyle İsrail siyasetindeki uzun süredir devam eden gücünü büyük ölçüde kaybetmiştir.

Geçmişi

İsrail İşçi Partisi'ni oluşturan örgütlerden en büyüğü Mapay (Mifleget Poale Erets Yisrael [İsrail Ülkesi İşçilerinin Partisi]), Ahdut ha-Avoda (İşçilerin Birliği; kuruluşu 1919) ile David Ben-Gurion'un ilk partisi ha-Poel ha-Tsair 'in (Genç İşçi; kuruluşu 1905) birleşmesi sonucunda 1930'da kuruldu. 1930'larda Filistin'deki Yahudi toplumunun başat partisi durumuna geldi. 1948'de İsrail Devleti'nin kuruluşundan sonra 29 yıl süreyle (1968'den sonra İsrail İşçi Partisi'nin parçası olarak) iktidarı elinde tuttu. David Ben-Gurion, Levi Eşkol, Golda Meir, İzak Rabin ve Abba Eban, Mapay'ın önde gelen yöneticileriydi.

İsrail İşçi Partisi'nin ikinci kurucu partisi, Ahdut ha-Avoda-Poale Tsiyyon (İşçilerin Birliği-Siyon İşçileri) 1944'te Mapay'ın reformcu eğilimlerini protesto etmek amacıyla partiden ayrılan bir grup Mapay üyesi tarafından kuruldu. Büyük ölçüde kibbutzlardaki seçmenlerin oyunu alan parti 1965'te Mapay'la bir “İşçi İttifakı” kurdu, üç yıl sonra da İsrail İşçi Partisi'nin kuruluşuna katıldı.

Partinin üçüncü kurucu örgütü Rafi (tam adı Reşimat Poale Yisrael [İsrail İşçileri Birliği]), Ben-Gurion'un 1965'te Levi Eşkol'le siyasal ve kişisel bir kavgaya girişmesinden sonra yandaşlarını toplayarak yeni bir parti kurmaya karar vermesiyle ortaya çıktı. Rafi üyelerinin çoğu 1968'de İsrail İşçi Partisi'ne katılınca, David Ben-Guron ile birkaç yandaşı yeni partinin dışında kalarak kendi küçük partileri Devlet Birliği'ni kurdular.

İsrail İşçi Partisi, kuruluşundan bu yana genellikle Siyonist ve sosyalist eğilimli Mapam'la (Birleşik İşçi Partisi) birlikte İşçi İttifakı (Maarah) içinde yer aldı. İsrail İşçi Partisi önderliğindeki İşçi İttifakı 1969-77 arasında koalisyon hükümetleriyle İsrail'i yönetti. 1977'de iktidarı Likud adlı sağ koalisyona bıraktı. Temmuz 1984 seçimlerinde İşçi İttifakı'nın toplam 44, Likud'un ise 41 milletvekilliği kazanması üzerine iki birlik ortak bir hükümet oluşturdu. Ama bu koalisyonu protesto eden Mapam, İşçi İttifakı'ndan ayrıldı. Ortak hükümetin ilk başbakanlığını anlaşma gereği 25 ay süreyle İsrail İşçi Partisi önderi Şimon Peres üstlendi. Ekim 1986'da bu görevi dışişleri bakanı ve Likud lideri İzak Şamir'e devretti. Aynı tarihte dışişleri bakanlığını üstlenen Peres, Filistin sorununda Şamir'den daha ılımlı bir çizgi izledi.

İşçi İttifakı'nın oy kaybına uğradığı Kasım 1988 seçimlerinin ardından koalisyonu bozan Likud, dinci partilerle yakınlaşma politikasına yöneldi ve 1990'da İşçi İttifakı'nın katılmadığı bir hükümet kurdu. İzak Rabin Şubat 1992'de Şimon Peres'in yerine parti başkanı oldu. Aynı yıl haziranda yapılan seçimlerin sonunda İşçi Partisi 44 sandalyeyle parlamentoda çoğunluğu kazanınca İzak Rabin başkanlığında yeni bir hükümet kuruldu.

Rabin, Filistinlilerle yapılan ve Oslo Antlaşması'yla noktalanan barış görüşmelerinin sürdürülmesinden yana oldu. Ancak Rabin'in bu görüşleri aralık 1995'te Yigal Amir adlı bir fanatik yahudi tarafından öldürülmesine neden oldu. Rabin'in yerini alan Şimon Peres erken seçim kararı aldı. Ancak manevrası başarılı sonuç vermedi; 1996'da yapılan parlamento seçimlerinde İşçi Partisi en çok sayıda sandalyeyi kazanmasına rağmen aynı tarihte yapılan başbakanlık seçimlerinde Likud lideri Benyamin Netanyahu kazandı ve hükümeti kurmaya hak kazandı.

Netanyahu'nun 1999'da erken seçim çağrısı yaptı. Parti içinde yapılan önseçimleri kazanan Ehud Barak İşçi Partisi'nin başbakanlık adayı oldu. Bu arada İşçi Partisi Meimad ve Geşer adlı küçük partilerle “Tek İsrail” adlı seçim ittifakına gitti. Barak başbakanlık seçimlerini kazanırken, Tek İsrail ittifakı en çok sayıda sandalyeyi kazanmasına rağmen altı partili bir koalisyon hükümeti kurmak zorunda kaldı. Laik görüşlere sahip Meretz eğitim bakanlığı yardımcılığı görevinin yönetimi konusunda dinci partilerle anlaşmazlığa düşünce hükümetten çekildi. Temmuz 2000'de Camp David'te yapılan Ortadoğu Barış Zirvesi'nin ardından koalisyonu oluşturan diğer partiler de hükümetten çekildi.

Eylül 2000'de Ariel Şaron'un Mescid-i Aksa'ya provokasyon amacıyla yaptığı ziyaretten sonra başlayan İkinci İntifada'yla birlikte Barak başbakanlıktan çekildi. 6 Şubat 2001'de yapılan başbakanlık seçimlerinde Barak, Ariel Şaron'a yenildi. Bu yenilgiye rağmen İşçi Partisi Likud öncülüğünde kurulan Ulusal Birlik Hükümeti adlı koalisyona katıldı. İşçi Partili dışişleri bakanı Şimon Peres ve savunma bakanı Benjanin Ben-Eliezer'in Şaron'un “kuklaları” haline geldikleri yönündeki sert eleştiriler ve yürütülemeyen barış görüşmeleri nedeniyle İşçi Partisi, 2003 yılında koalisyondan çekildi. Haziran 2003'te yapılan parlamento seçimlerinde İşçi Partisi 120 sandalyeli Knesset'te 19 koltuk kazandı. Bu başarısızlığın hemen ardından parti içi muhalefete karşı gelemeyen Amram Mitzna genel başkanlıktan çekildi ve yerini Şimon Peres aldı.

Başbakan Şaron, Ulusal Birlik ve Ulusal Dinci Parti'nin hükümetten çekilmesinden sonra İsrail'in Gazze'den Çekilme Planı'na destek sağlamak için İşçi Partisi'ni hükümete çağırdı. Kasım 2005'te yapılan liderlik seçimlerinde, İsrail İşçi Sendikaları Konfederasyonu'nun (Histadrut) başkanlığını yürüten Amir Peretz, Şimon Peres yerine partinin liderliğine seçildi. Peretz İşçi Partisi'nin geleneksel sosyalist politikalarına geri dönüşünü savunyordu ve Şaron'un hükümetinden çekilme kararı aldı. Şaron'a yönelik olarak da istifa ve seçim çağrısında bulundu.

2006 Seçimleri'nden hemen önce Ariel Şaron'un Likud'dan ayrıldıktan sonra kurduğu Kadima'ya hem işçi partisinden hem de Likud'dan katılım oldu. 28 Mart 2006'da yapılan erken seçimlerde 19 sandalye kazanana İşçi Partisi, Kadima'nın ardından ikinci parti oldu. Seçimlerden sonra Kadima'nın öncülüğünde kurulan ve İşçi Partisinin de katıldığı koalisyon hükümetine Peretz savunma bakanı oldu. Haziran 2007'de yapılan lider seçiminin ikinci turunda Ehud Barak, eski İsrail İç Güvenlik Servisi başkanı Ami Ayalonu yenerek parti liderliğine seçildi.

2009 seçimlerinden önce Meimad Partisi İşçi Partisiyle sürdürdüğü ittifakı sona erdirdi ve partinin pek çok önde gelen ismi İşçi Partisi'ni terk etti. 10 Şubat 2009'da yapılan parlamento seçimlerinde yüzde 9.93 oy alan İşçi Partisi dördüncü sırayı alarak, 120 sandalyeli Knessette 13 koltuk kazandı.

Parti liderleri

Kaynaklar

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.