Şeyhandede, Çermik
| Şeyhandede | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Diyarbakır |
| İlçe | Çermik |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2012) | |
| - Toplam | 494 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0412 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 21600 |
| İnternet sitesi: | |
Şeyhandede, Diyarbakır ilinin Çermik ilçesine bağlı bir mahalledir.
Tarihçe
Şeyhandede (Şeyhanê Deda), Dedeler'in Şeyhleri (Şeyhler Köyü) demektir. Dede, 12. yüzyılda köye ilk yerleşen BABADEDE diye bilinen Aile-i Taha ve Yasin Şeyhil-Meşayih Kutbul-Arifin Şeyh Seyyid Ağbaş bin Busa’d Hasrani bin Şeyh Ali bin Şeyh Muhammed İmam Muhammed Mehdi bin İmam Hasan Askeri bin İmam Ali Naki bin İmam Muhammed Taki bin İmam Ali Rıza bin İmam Musa Kazım bin İmam Cafer Sadık bin İmam Muhammed Bakır bin İmam Ali Zeynelabidin bin İmam Huseyn bin İmam Ali Murteza’nın neslinden olup Evlad-ı Resul’dür. Dede'nin soyundan gelen Koca ailesine Dedeoğulları, wucağa deda (Dedelerin ocağı) denilmektedir. Soyadı Kanunu ile "şeyh" (Arapça lügat anlamı İhtiyar, yaşlı, kocamış) kelimesinin Türkçe karşılığı olan "Koca" soyadını almışlardır. Koca Ailesi'nin kökeni Arap'tır. Berat-ı Şerif olarak bilinen Hicri 878 (Miladi 1473) tarihli yaklaşık 3.5 metrelik şecerede Koca ailesinin ataları babadan oğula sabittirler. 1530 yılına ait "Muhasebe-i Vilayet-i Diyar-ı Bekr ve Zü'l Kâdiriyye ve Arab" kitabına göre Şeyhandede Köyü'nün ismi Şeyhler Karyesi (Sekenak Karyesi), Çermik'te o zamanlarda bulunan tek zaviye de bu mahallede bulunan Şeyh Ağbaş Şerif Zaviyesi'ymiş. Zaviye, Selçuklu Sultanı Alaaddin tarafından hibe edilen Şeyh Ağbaş Vakfı bünyesinde olup o zamanlar geliri 1957 akçeymiş. Bu kitaptaki cemaat ve kişi adları dizininde Koca ailesi Şeyh Ağbaş Şerif ocağı olarak geçmektedir. Şeyhandede (Şeyhler Karyesi), üç nahiyesi bulunan Çermik'in Hisaran nahiyesine bağlıymış. Babadede'nin babası Şeyh Busa'd Hasrani Bağdat'tan bu bölgeye mürşidi Tacul-Arifin Ebul-Vefa tarafından Bağdat'tan irşad için gönderilmiştir. Kabrinin Siverek-Çermik yolundaki Sultan Sahab Türbesinde olduğu söylenir. Bir başka görüşe göre Şeyh Busa'd Hasrani'nin türbesi Eski Karahan Köyü'ndedir. Babadede'nin kardeşi Şeyh Cafer Yukarışeyhler Köyü'ne, diğer kardeşi Şeyh Bekir Aşağışeyhler Köyü'ne yerleşmiştir. Babadede (Şeyh Ağbaş) de Şeyhandede (Sekenak) Köyü'ne yerleşmiştir. Mahallenin sakinleri Babadede'yi Padişah'a şikayet etmişler, sihir yaptığı iftirasında bulunmuşlar. Şeyh Ağbaş icazetini gösterip üstün kerametler gösterince Sekenak ve çevresini padişah vakfetmiş ve birçok aşireti Şeyh Ağbaş'ın müridi yapmış. O vakıf Akkoyunlu Devleti, Osmanlı Devleti zamanında da aynen devam etmiş, dokunulmamış. Babadede’nin torunları da tarih boyunca zaviye ve vakfın yetkilileri olmuş. Cumhuriyet döneminde çıkarılan kanun ile zaviye ve vakıf kapatılmış.
Kültür
Mahallede konuşulan dil Zazaca'dır. "Dımlî" olarak ifade edilen bu dili mahallede herkes bilmektedir. Geleneksel yemekler çeşitlilik arz etmektedir. Yörenin daha çok sulu olmak üzere yemeklerine genel olarak ekşi anlamında "tırş" denir. Tırşé punî, qıloğîreka, şamıka; kengeri, kebabê qaburğey, dolık, sogılme, bewranî, şorbay doy... yörenin başlıca geleneksel yemekleridir. Mahallede adak kurban kesme geleneği vardır. Köylülerin ortak girdiği "mangay ziyar" denen kurbanlık sığır ziyarette kesilir ve sevabı Babadede'ye hediye edilir. Adak kurbanlar genellikle ziyarette kesilir.
Coğrafya
Diyarbakır iline 126 km, Çermik ilçesine 33 km uzaklıktadır,yüzeyi yer yer düz alanlarla vadiler ve sırtlardan ibarettir. Köy dağlarla çevrili görünmektedir. Sulardan zengin bir konumdadır. Birçok su kaynağı bulunmaktadır.
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2012 | 494 |
| 2011 | 480 |
| 2000 | 394 |
| 1997 | 468 |
| 1990 | 516 |
| 1985 | 493 |
Ekonomi
Mahallede hemen herkesin akrabası Almanya'da vardır. Diğer genç nüfus ise Alanya'nın Avsallar Beldesi başta olmak üzere Akdeniz Bölgesi'nde ticaret ile meşguldür. Ana gelir kaynağı gurbet olsa da mahallenin yerli ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Pamuk, buğday, nohut ve patlıcan başlıca ekilen mahsullerdir. Üzümden de verim elde edilmektedir. Arıcılık bir diğer gelir kaynağıdır mahallede.
Altyapı bilgileri
Mahallede, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamakta, taşımalı eğitimden yararlanılmaktadır. Mahallenin içme suyu şebekesi vardir ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi yoktur ancak PTT acentesi vardır. Sağlık ocağı vardır ancak sağlık evi yoktur. Mahalleye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup mahallede elektrik ve sabit telefon vardır.