Libya İç Savaşı

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir.
Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.
Libya iç Savaşı
Arap Baharı
Tarih15 Şubat 2011 - 23 Ekim 2011
BölgeLibya
SonuçGeçici Ulusal Konsey kesin zaferi;
Taraflar

Geçici Ulusal Konsey

NATO NATO üyeleri :

Arap ülkeleri :

 Libya Arap Cemahiriyesi Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi
Komutanlar ve liderler

Mustafa Abdül Celil
Mahmud Jebril

NATO Charles Bouchard

Libya Arap Cemahiriyesi Muammer Kaddafi †
Libya Arap Cemahiriyesi Seyfülislam Kaddafi  (Esir)
Libya Arap Cemahiriyesi Hamis Kaddafi †

Libya Arap Cemahiriyesi Ebubekir Yunus Jaber
Güçler
Yaklaşık 17.000 isyancı
NATO kuvvetleri		 20,000-40,000 asker
Kayıplar
5,634–7,026 isyancı öldü, 2,886–3,005 kayıp 2,217–2,486 asker öldü
1502 esir
onlarca tank ve askeri araç
Hava savunma sistemleri parçaları ve genel askeri altyapı
Her iki tarafın ve sivillerin toplam kaybı:
25,000[1] – 30,000 ölü,[2] 4000 kayıp[2]
Libya tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Osmanlı Dönemi
Yakın Çağ

2011 Libya İç Savaşı, bir Kuzey Afrika ülkesi olan Libya'da hükûmet ve Muammer Kaddafi karşıtı gösterilerle başlamış ve daha sonrasında gerçek anlamıyla bir iç savaşa dönüşmüş ayaklanmalar bütünüdür. Protestolar 7 Şubat 2011 tarihinde başlamış, iç savaş Sirte'nin düşmesi ve Muammer Kaddafi'nin öldürülmesiyle 20 Ekim 2011 tarihinde sona ermiştir. Medyaya göre olaylar halkın 2010-2011 yılı boyunca Arap dünyasını saran protestoların bir ayağı olan 2011 Mısır Devrimi'nden esinlenmesi sonucu başlamıştır.[3]

18 Şubat 2011 tarihinde göstericiler Libyanın ikinci büyük şehri Bingazi'nin kontrolünü bazı polis ve askerlerin de desteğiyle ele geçirmişlerdir. Bunun üzerine hükûmet Bingazi'de yaşayan ve rejimin destekçisi seçilmiş askeri birlikleri yollamıştır.[4] Ülke, Ulusal Geçici Konsey (UGK) ve Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi olarak ikiye ayrılmıştır. 20-28 Ağustos tarihlerinde Trablus Muharebesi sonucu başkent Trablus UGK kontrolüne geçmiş, UGK yüzden fazla ülke tarafından tanınmıştır. 20 Ekim 2011 günü Muammer Kaddafi'nin memleketi Sirte'nin düşmesiyle Muammer Kaddafi öldürülmüş, iç savaş kesin UGK zaferiyle sona ermiştir.

Arka plan

Muammer Kaddafi 1969 yılında yaptığı darbe sonrasından bu yana Libya'yı yönetmekteydi. Fidel Castro'nun 2008, ve 2009 yılında ölen Ömer Bongo'dan sonra dünyada bir kraliyet ailesi dışında en uzun süreli devlet yöneticisi unvanını kazanmıştı.

Petrol halkın gelirinin %58'lik kısmını oluşturmaktaydı.[5] Hükûmet ve diğer sektörlerin vergi ihtiyacı düşük olduğu için orta sınıf gelişememektedir. İç savaş, Libya halkının Muammer el-Kaddafi'nin koltuğunu terk etmek istemesi ile başlamış ve Muammer el-Kaddafi koltuğu bırakmayınca gelişmiştir ve sonucunda 2011 Libya ayaklanması olmuştur. 2011 Libya bombardımanı ile dolaylı bir süreç ve olay olmuştur.

Savaşın Gelişmesi ve ABD'nin Müdahalesi

Şafak Yolculuğu Operasyonu, Birleşik Devletler'in Libya'ya müdahale için kullandığı kod addır.[6] Birleşik Krallık'ın Ellamy Operasyonu, Kanada'nın MOBILE Operasyonu ve Fransa'nın Harmattan Operasyonu ile ortak hareket eder. Muammer Kaddafi'nin halk ayaklanmasını bastırmak adına muhalif güçlere karşı kullandığı kuvveti durdurmak amacıyla düzenlenmiştir. 19 Mart 2011 tarihinde Paris'te düzenlenen konferans sonucu düzenlenmesi kararı alınmıştır.[7] Operasyon diğer koalisyon güçleri ile aynı gün başlamış ve ilk aşamada Tomahawk füzeleri kullanılmıştır.[8]

Komuta

Operasyon, General Carter Ham komutasındaki ABD Afrika Komutanlığı tarafından yürütülürken, operasyonun taktik komutanlığı ise Amiral Sam Locklear tarafından USS Mount Whitney'den yürütülmektedir.[6][9]

Konuşlandırılmış kuvvetler

Operasyon özeti

1. gün: 19 Mart 2011

Koalisyon güçleri hava saldırıları ile Kaddafi yönetimindeki askeri hedeflere yönelik füze bombardımanı başlattı. Pentagon, "ABD'nin operasyonda öncü konumda" olduğunu belirtti ve 112 Tomahawk'ın Kaddafi güçlerine karşı kullanıldığını ve özellikle başkent Trablus çevresindeki 20 hava savunma sisteminin vurulduğu bildirdi.[6][13][14] Ayrıca Pentagon raporlarında Birleşmiş Milletler tarafından uçuşa yasak bölge ilan edilen Libya topraklarında Amerikan savaş uçaklarının yalnızca Kaddafi güçlerini hedef alacağı geçmiştir.

Libya resmi haber ajansı ise Kaddafi’nin başkentteki ikametgahında insan kalkanı oluşturulduğunu açıklarken, saldırılarda sivil hedeflerin vurulduğunu bildirdi.

2. gün: 20 Mart 2011

2011 Libya bombardımanı

2011 Libya bombardımanı, 19 Mart 2011 tarihi, UTC saati ile 16.45'te Libya'daki karışıklığı düzeltme amaçlı operasyonudur [18][19][20]. 19 Mart günü, operasyon öncesinde UTC ile saat 13.30'da Paris'te yapılan toplantıya Fransa cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, BM genel sekreteri Ban Ki-moon, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, İngiltere Başbakanı David Cameron, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve bazı temsilciler katıldı[21]. Toplantı sonrasında da hava ve füze taarruzu başlamıştır [22][23]. Saldırının ardından çeşitli tepkiler gelmiştir, Rus Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Aleksandr Lukaşeviç, "Bir dizi ülkenin hava kuvvetleri, 19 Mart'ta Libya'ya karşı askeri eylemlere başladı. Moskova, bu askeri eylemi üzüntüyle karşılamaktadır" dedi[24].

Operasyon öncesi

18 Mart tarihinde kamuoyunda, koalisyon devletlerinin Libya'ya müdahele edeceği söylenmeye başlamıştı. Libya Başbakanı Muammer Kaddafi, Barack Obama'ya operasyon öncesinde mektup yazmıştır, mektupta Obama'ya sitem etmiş ve isyancılara karşı tutumunu savunmuştur:

“

Oğlumuz Sayın Barack Hüseyin Obama’ya. Sana daha önce de söyledim. Allah korusun Libya ile ABD savaşa girse bile sen bizim oğlumuz olarak kalacaksın. Bizim gözümüzdeki resmin değişmeyecek. Senden aynı imajı korumanı istiyorum. Eli silahlı El Kaide militanları senin ülkendeki şehirleri kontrol etseydi sen ne yapardın? Söyle ben de aynı yolu izleyeyim[25]

 „

—Muammer Kaddafi

Paris zirvesi devam ederken Kaddafi, müdahele etmeyi görüşen devletleri uyaran bir mesaj yayınlamıştır. Mesajında "Libyalılar ülkeleri için ölmeye hazır" ve "Libya’ya müdahaleden pişman olursunuz. Libya sizin değil, Libyalılarındır" dedi [25][26]

Süreç

Operasyon öncesi ve operasyon aşaması kronolojide UTC saatleri ile belirtilmiştir [27].

1. gün
19 Mart 2011
13.30 — Paris zirvesi başladı. Zirveye Fransa, İngiltere, ABD, Almanya ve BM temsilcileri katıldı. Zirvede Libya'daki halk sıkıntısı ve operasyon ihtimali tartışıldığı belirtildi.
14.15 — Paris zirvesi devam ederken, bazı Fransız keşif ve savaş uçakları Libya'da uçuşlara başlamıştır. Libya hava sınırı resmen ihlal edilmeye başlandı.
14.45 — Zirve sonrası Nicolas Sarkozy, Libya'da sivil kaybının artmasını önlemek için müdaheleye hazır olunduğunu belirtti. Kaddafi'nin sivillere saldırısını önlemeye ve tankları imha etmeye çalışacağını da ekledi.
15.00 — David Cameron, Libya için harekete geçme vaktinin geldiğini açıkladı.
15.25 — Silvio Berlusconi, Libya için üs desteğinde bulunabileceklerini açıkladı. Ayrıca hava akınlarına İtalya'nın katılabileceğini, Napoli'deki Nato üssünün izne açılabileceğini belirtti.
16.05 — Barack Obama, Brezilya'da yaptığı açıklamada harekete geçme vaktinin geldiğini belirtti.
16.15 — Kanada Başbakanı Stephen Harper, Libya'ya sözkonusu operasyonun kısa sürede başlayabileceğini belirtti.
16.20 — Katar, Belçika, Norveç, Hollanda ve Danimarka'nın müdaheleye katılmayı kabul ettiği açıklandı.
16.30 — Afrika Birliği heyetinin, barış için 20 Mart Pazar günü Libya'ya gideceğini ve Kaddafi ile görüşeceği açıklandı.
16.35 — Hillary Clinton, operasyona destek vereceklerini ama kara kuvvetlerinin kullanılmayacağını açıkladı. Diğer ülkelerin de sürekli haberdar edileceğini ekledi.
16.45 — Libya'ya hava bombardımanı başladı. İlk bombardıman dizisine Fransız uçakları katıldı.
17.00 — Fransız ordusunun, Bingazi'nin 100 ila 150 km. çevresine kadar bombardıman yapacağı belirtildi. Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle'nin, Libya'ya müdahele için 20 Mart'ta yola çıkacağı belirtildi.
17.05 — Fransa Savunma Bakanlığı, ilk hedeflerin başarı ile vurulduğunu açıkladı. Libya'ya ait bir askeri araç imha edildi.
17.30 — BM Genel sekreteri Ban Ki-moon, Libyalı sözcülerin artık güvenilmez olduğunu belirtti.
17.40 — El Cezire televizyonu, hava saldırısı neticesinde Libya'nın 4 tankının imha olduğunu belirtti.
17.55 — Uluslararası Kızılhaç örgütü, operasyonda sivillere zarar verilmemesi gerektiğini vurguladı.
18.05 — Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, operasyon sebebiyle üzüntü duyduklarını ifade etti.
18.20 — İspanya, Libya'ya operasyon desteği için 4 adet F-18'i İtalya'ya sevketti.
18.40 — Fransa Savunma Bakanlığından bir yetkili, operasyonun başarıyla birçok zırhlı aracı imha ettiğini belirtti.
19.00 — Akdeniz'deki ABD'ye ait 3 adet denizaltının, Libya'ya karşı operasyona katılacağı belirtildi.
19.15 — Hugo Chavez, operasyonu sorumsuzluk olarak addetti.
19.20 — Fransa'da yapılan açıklamada; Libya, BM kurallarına uyana kadar operasyonun bitirilmeyeceği açıklandı.
19.30 — ABD'nin füzeleri, ilk hedeflerini vurmaya başladı.
19.45 — David Cameron, İngiliz Hava Kuvvetleri'nin de operasyona katılacağını açıkladı.
19.45 — Libya televizyonu, sivillerin de "Haçlı orduları"nca vurulduğunu ve benzin istasyonlarının da vurulduğunu duyurdu.
19.50 — Operasyon detaylıca ve resmî olarak anlatıldı. Akdeniz'de Koalisyon Güçleri'nin 20 kadar savaş gemisi ve denizaltısının olduğu, bunların bazılarının da Libya açıklarında konuşlandığı bildirildi. Ayrıca ABD füzelerinin Libya savunma sistemlerini vurduğu, bilgisayar sistemlerini çökertmek için de elektronik savaş uygulandığı açıklandı.
2. gün
20 Mart 2011

20:48 — Libya hükûmeti tüm askerlere ateşkes emri verdiklerini açıkladı.

Libya kuvvetleri

Koalisyon temsilcileri, saldırılarda Libya askeri güçlerinin hedef olduğunu belirtmişti. Libya'nın ise resmi rakamlarla askeri güçleri şöyle;[28]

Kara Kuvvetleri: 50.000 asker (25.000 zorunlu), 800 kadar ana muharebe tankı (birçoğu hizmet dışı), 1000 adet zırhlı muharebe aracı, 945 adet zırhlı personel taşıyıcı, 2.421 adet ağır silah, 400 adet karadan havaya füze.
Deniz Kuvvetleri: 8.000 personel, devre dışı iki devriye denizaltısı, üç yüzey aracı ve 16 devriye - sahil gemisi.
Hava Kuvvetleri: 18.000 personel, 394 adet hava muharebe aracı (Çoğu devre dışı), en az 216 karadan havaya, 144 çekili ve 72 adet kendi çalışan füzesi bulunuyor.

Olayların Zaman Çizelgesi

Ocak 2011

Göstericiler tarafından kullanılan Libya Krallığına ait bayrak [29]

Libyadaki Darnah, Bingazi, Beni Velid ve diğer şehirlerde 13-16 Ocak tarihlerinde ortaya çıkan gecikme, politik bozulma ve protestolarda kargaşa oldu ve hükûmetin inşa ettiği evler işgal edildi.[30] Hükûmet, 27 Ocak tarihine kadar gelişme sağlamak ve ev tedarik etmek için 24 milyarlık yatırım fonuyla ev sorununa çözüm getirdi.

Ocak ayının sonunda, yazar, politik yorumcu ve muhasebeci olan Cemal El Hacı, Tunus ve Mısırdaki isyanlardan esinlenerek Libya'da özgürlük gösterileri yapılması için internetten çağrıda bulundu. El Hacı 1 Şubat'ta sivil polisler tarafından tutuklandı ve 3 Şubat'ta arabasıyla bir kişiyi yaralamak suçundan hakkında dava açıldı. Uluslararası Af Örgütü, El Hacının önceden şiddet içermeyen politik görüşlerinden dolayı tutuklandığı için şimdiki tutuklanmasının asıl sebebinin de gösteriler için yapmış olduğu çağrı olduğunu iddia etti.[31][32]

15 Şubat: İlk Kıvılcım

15 Şubat tarihinde öğleden sonra yaklaşık 200 kişi Bingazi polis karakolunda tutuklanan insan hakları savunucusu Fethi Terbel lehinde protestolara başladı.[33]

Akşam saatlerine doğru protestocuların sayısı 500 ila 600 arasında bir sayıya yükseldi. Protestocular polisin sert tepkisiyle dağıtılmak istendi.[34]

El-Beyda ve Az Zintan şehirlerinde yüzlerce protestocu rejim aleyhide slogonlar atmaya ve polis güçleri ile güvenlik güçleri binalarına ateş açmaya başladı.[35]

16 Şubat

istedi.[36]

17 Şubat: "Hiddet Günü"

Kaddafi rejimi karşıtı protestoların en şiddetli geçtiği gün oldu.[40][41][42] Libya muhalefeti Kaddafi karşıtı herkesi sokağa çıkmaya çağırdı. Protestolar gün boyu sürdü ve Bingazi şehrinin kontrolü hapisten kaçan 30 kişinin önderliğinde Kaddafi karşıtlarına geçti. Keskin nişancılardan ve helikopterlerden insanların üzerine ateş açıldı.[43]

18 Şubat

BBC'ye göre Trablusta büyük gruplar olmamak üzere protestolar 5 büyük Libya şehrine yayıldı.

Polis ve asker güçleri şehir protestocuların eline geçince şehri tek etmek zorunda kaldılar. Bazı askeri personelin de protestoculara katıldığı gözlendi.[46] 2 polisin de halk tarafından linç edildiği Kaddafi yanlısı Oea adlı gazete tarafından yazıldı.[47]

19 Şubat

Protestolar üçüncü gününde de yayılarak devam etti.[50] Karşıt gruplar,uluslararası toplum baskı yapmadığı takdirde hükûmetin katliam yapacağı uyarısında bulundu.[51] Libya'daki görgü tanıkları helikopter lerin hükûmet karşıtı protestoculara havadan ateş açtığını rapor etti.[52] Askerler El Bayda şehrinden çekildiler.[53] İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Libya gazetesi Quryna ,49 kişinin öldürüldüğü ve bazı protestoların buna rağmen devam ettiği 18 Şubat'ta Bengazi ve diğer doğu şehirlerinde binlerce göstericinin sokaklara döküldüğünü söylediler. Ağır silahlar, helikopter silahları ve uçaksavar füze rampaları insanları öldürmek için kullanıldı.[54] Ayrıca Misurata 'da da protestoların olduğu rapor edildi.[55] Agence France-Presse tarafından yerel kaynaklarca düzenlenen bir ölüm bilanço raporuna göre 15 Şubat'ta patlak veren gösterilerde en az 41 kişi öldü.Bu rapor, 18 Şubat'ta el-Beyda'da, gazetelerin söylediğine göre asılan 2 polisi içermiyordu. New York kaynaklı İnsan Hakları İzleme Örgütü ,hastane çalışanları ve görgü tanıklarından alıntılayarak, güvenlik güçlerinin 80'den fazla Kaddafi-rejimi-karşıtı protestocunun karışıklık bölgesi olan güney Libya'da öldürüldüğünü söyledi. Daha sonra karşıt gruplar ölü sayısını 120'nin üstünde olarak bildirdi.[56] New York kaynaklı İnsan Hakları İzleme Örgütü 19 Şubat'ta ölü sayısını "yaklaşık" 104 olarak açıklarken, Bingazi sakinleri El Cezire ye en az 200 kişinin öldüğünü söyledi. Birleşik Krallık 'ın eski Dışişleri Sekreteri ve İstihbarat ve Güvenlik Konseyi başkanı Sir Malcolm Rifkind , BBC Radyo 4'ün Bugün Programı 'na Orta Doğu 'daki protestoların 1989 Doğu Avrupa'sındaki komünizm karşıtı ve demokrasi yanlısı olaylara benzediğini söyledi.[57] İngiliz Dışişleri Sekreteri William Hague Libya, Bahreyn ve Yemen 'deki protestoculara karşı kullanılan "kabul edilemez şiddetten" ötürü son derece "kaygılı" olduğunu söyledi.[58]

20 Şubat

Trablus'ta küçük protestoların başgösterdiğini rapor eden sakinlerle birlikte protestolar git gide arttı,[59] ki bu da ülkenin güney kesiminden başlayıp Kaddafi'nin güç merkezine doğru ilerleyen ve büyüyen bir karışıklık anlamına geliyordu.[60] Hastaneler kaynaklarının tükendiğini doğruladı ve doktorlar Bingazi'deki ölüm bilançosunun 200-300 arasında olduğunu tahmin ediyor.[61] Bengazi'deki insanlar polisi başarılı bir şekilde yönlendirip bazı anahtar askeri bölgeleri yakaladıktan sonra, yerel askeri ekipler de resmi olarak protestoculara katıldılar.[62] Bu zamana kadar Bingazi'deki protestocular on binlere,hatta belki de yüz binlere ulaşmıştı.[63] Daha sonra bazı askeri birliklerin protestocuları korurken zarar gördükleri de rapor edildi.[64] Tüm Libya'dan birkaç ileri gelen Müslüman din adamı ve kabile lideri rejimin yaptığı bu katliama son verilmesi ve hükûmetin çekilmesi çağrısında bulundu. Protestocuların polis tarafından çabucak kuşatıldığı Trablus'ta geceye dek spontan ve büyük gösteriler oldu.[65] Bir kabile lideri petrol ihracatını kesme tehdidinde bulundu.[66]

Saif El İslam devlet televizyonuna çıktı ve "yabancı acentalara" "yakma ve sabotaj eylemleri"ni ve özellikle İsrail ile Mısır,Tunus,Bahreyn ve Yemen'deki diğer Arap liderlerini karışıklıkları göz ardı etmelerinden dolayı suçladı.[60] Karışıklıkların "bir iç savaşa neden olabileceğini" söyledi ve 1937'deki Libya İç Savaşı 'na işaret etti.Ayrıca Libya'nın çevre şehirlerinden farklı olduğunu söyledi. İki bakan da istifa etti.[66][67] Arap Birliği'nin Libyalı temsilcisi, nedenini "protestoculara karşı baskı" olarak belirtti ve istifa etti.[68] Ayrıca Kaddafi'nin Brezilya ya da Venezuela'ya giderek Saif El İslam'ı görevde bıraktığına dair doğrulanmamış haberler de vardı.[69][70] Amerika Dışişleri Bakanlığı , Amerikan Elçiliği üzerinden kendi vatandaşları için ülkede devam eden karışıklıklar hakkında bir seyahat uyarısı yayınladı.[71]

21 Şubat

• Seyfülislam Muammer El-Kaddafi yaşananları tartışmak için bir "genel meclis" toplanmasını istedi.[66]

• LTT Wimax internet, Al Madar cep telefonu servisi ve mesajlaşma servisleri Trablus bölgesinde saat 03.00'ten itibaren düzeltildi.

• Bingazi'de göstericiler sokakların kontrolünü ele geçirdi, güvenlik güçlerinin ana karargâhındaki silahlara ve yerel radyo istasyonuna el koydu; Özgür Libya'nın Sesi adıyla kendi yayınlarını başlattılar. Göstericiler, ana mahkeme binasının üstündeki Libya bayrağını da indirerek, eski Libya krallığının bayrağı ile değiştirdiler.[72]

• Haberler Trablus'ta, Genel Halk Meclisi'nin buluşma yeri olan Halk Konağı'nın ateşe verildiğini belirtti.[73] Trablus'ta devlet televizyonu binasının göstericilerce dağıtıldığını ve en az bir polis karakolunun yakıldığını söyleyen haberler de vardı.[74] Libya Donanması'na ait savaş gemilerinin yerleşim yerlerini bombalamaya başladığı ve bilinmeyen sayıda can kayıplarına neden olduğu söylendi.[75] Bankalar ve diğer hükûmet binaları gün boyu yağmalandı. Göstericiler güvenlik güçleriyle çatıştı ve bütün şehirde ağır silah sesleri duyuldu. En az 61 kişi öldürüldü.

• Kaddafi'nin, Trablus'taki Genel Halk Meclisi ve devlet televizyonu binalarının göstericilerce istila edilmesinden ve yakılmasından sonra şehirden kaçtığını iddia eden haberler vardı. Söylentilere göre Kaddafi ya Sabha kasabasına ya da Venezuela'ya kaçmıştı.[76] Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı William Hague de Kaddafi'nin Libya'yı terkettiğini ve Venezuela'ya doğru yola çıktığı bilgisini aldıklarını söyledi. Venezuela hükûmeti yetkilileri ise Kaddafi'nin Libya'yı terk ettiğini ve Caracas'a doğru yol alan bir uçakta olduğunu yalanladı.[77] Sonraları, Hague'in iddiasını dillendirdiği sırada Kaddafi'nin oğullarından birinin Isla Margarita, Venezuela'ya gittiği bildirildi.[78]

• BBC News Libya Ordusu'nun "gücünü elinde tutmak için direnen Kaddafi'ye bağlı kuvvetlerle çarpıştığını" bildirdi.[79] Bir grup subay da meslektaşlarına "halka katılma" ve Kaddafi'yi makamından uzaklaştırma çağrısı yaptı. Libya'daki İslami liderler ve alimler de Müslümanları Kaddafi'ye karşı ayaklanmaya çağırdı.[80] Libya'nın Endonezya, Bangladeş, Avrupa Birliği ve Hindistan büyükelçileri Kaddafi rejiminin yaptıklarından dolayı görevlerini bıraktıklarını açıkladılar.[81]

• İnternet hacktivistleri Anonymous, NATO'ya Libya'yı rahat bırakmasını tavsiye eden bir bildiri yayımladı.[82]

22 Şubat

Muammer Kaddafi, Yeşil Meydan'da yaptığını söylediği konuşmada başkent Trablus'ta olduğunu söylüyor.

• Kaddafi, Libya Devlet Televizyonu'nda Trablus'ta Yeşil Meydan'da gençlere konuştuğunu söylediği bir görüntü verdi[83], şunu da söyledi:

“ Trablus'tayım.[84] Başıboş köpeklere ait haber kanallarına inanmayın.[85] ”

21-22 Şubat'ı bağlayan gece boyu silah seslerinin duyulduğu söylendi. Hükûmete bağlı askerlerin, saf değiştiren askerleri protestolardan uzak tutmak için bombardımana devam ettiği; savaş uçaklarının, askerlerin protestoculara katılmalarını engellemek için mühimmat depolarını hedef aldığı bildirildi.

30 Nisan

Libya lideri Muammer Kaddafi'nin, yaptığı ateşkes çağrısına hem NATO hem de Libyalı isyancılar olumsuz yanıt verdi. NATO Kaddafi'ye bağlı güçlerin, Libya liderinin televizyondan yaptığı ateşkes teklifinden sadece saatler öncesinde, kuşatma altındaki Misrata limanına ayrım gözetmeksizin topçu ateşi açtığını ve çok sayıda kişiyi öldürdüğünü belirtti.

1 Mayıs

NATO'nun düzenlediği hava saldırısında Libya lideri Muammer Kaddafi'nin en küçük oğlu Seyfül Arab Kaddafi ile 3 torunu yaşamını yitirdi.

Libya hükûmet sözcüsü Musa İbrahim açıklamasında, Seyfül Arab'ın 29 yaşında olduğunu ve henüz Almanya'da öğrenimini sürdürdüğünü belirterek, saldırıda ayrıca Kaddafi ailesi ve yakınlarından bazılarının yaralandığını kaydetti.

Musa İbrahim, saldırı sırasında Muammer Kaddafi'nin eşiyle birlikte evde olduğunu, ancak her ikisinin de saldırıdan yara almadan kurtulduğunu söyledi.

Bir NATO yetkilisi, başka bir ateşkes teklifini dikkate almadan önce Kaddafi güçlerinin sivillere yönelik saldırılarına son vermesini istedi.

20 Ekim: Kaddafi'nin öldürülmesi

Muammer Kaddafi 20 Ekim 2011 tarihinde, memleketi Sirte'de, Libya Ulusal Geçici Konseyi askerleri tarafından yakalandı ve linç edilerek öldürüldü. Sol kulak ile göz aralığının ortasında ve sağ alt karın boşluğundaki kurşun izleri bulunuyor. Muhaliflerin çekmiş olduğu videolarda Kaddafi'nin darp edildiği ortadadır. Linç edilerek öldürülmesi bazı çevrelerde tepkiye sebep olmuştur.[86] Kaddafinin cesedi "Afrika pazarı" adı verilen bir pazardaki soğuk hava deposunda tutuldu ve isteyen insanlar Kaddafi'nin cesedi ile fotoğraf ve video çektirdiler.[87] Kaddafi 25 Ekim 2011 tarihinde çölde bilinmeyen bir yerde gömülmüştür.

Gözaltılar ve diğer baskılar

Kaddafi 13 Şubat tarihinde halkı Facebook kullanılmaması için uyardı.[88] İnternet aktivistleri ve blog sahipleri tutuklandı.[89] El Cezire kanalına demeç veren yazar İdris El Mesmar 15 Şubat tarihinde tutuklandı. 4 Mayıs tarihinde Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin başsavcısı, üç Libyalı yetkiliyi, birkaç hafta içinde insanlığa karşı suç işlemekle itham etmeyi planladığını açıkladı.

Kayıplar

New York kaynaklı İnsan Hakları İzleme Örgütü 19 Şubat'ta ülke genelinde bir ölüm bilançosu anketi yaptığında Bingazi sakinleri El Cezire 'ye en az 200 kişinin öldüğünü söyledi.[55] Diğer kaynaklar sadece Bingazi 'deki ölü sayısını 220 olarak verdi.[90] İnsan Hakları İzleme Örgütü 20 Şubat'ta Libya'nın Bingazi şehrinde ölenlerin sayısının 100'ü geçtiğini söyledi.[60]

Tepkiler

İç Tepkiler

Bir Adnkronos röportajında, Libya tahtının hak sahibi Prens İdris el-Senussi , değişiklikler başladığı zaman ülkeye dönmeye hazır olduğunu belirtti.[91]

Uluslarüstü durum

18 Şubat'ta BM İnsan Hakları Yüksek Delegesi Navi Pillay Libya'daki , 2011 Bahreyn protestoları 'ndaki ve 2011 Yemen protestoları 'ndaki güvenlik güçlerinin şiddetini kınadı. Pillay göstericilere karşı canlı mühimmat kullanılması konusunda Libya'yı özellikle vurguladı.[92]

uluslararası

Birleşik Krallık, "resmi görevliler ihracatların bölgesel ya da iç karışıklıkları tetikleyebileceği veya baskıların artmasına yardımcı olabileceği riski olduğunu belirtmişken, ihracat lisanlarının kullanılamayacağını" söyleyerek ve karışıklıklara dayanarak bazı ihracat kollarını geri çekeceğini duyurdu.[93]

ABD Başkanı Barack Obama şiddetle ilgili "derin kaygıları" olduğunu ifade etti.[94]

Diğer

Bölgesel ekonomik stok pazarı indeksleri karışıklıkları yayma konusu üzerine 20 Şubat'ta düşüş yaşadı.[95]

Medya

Libya devlet televizyonu ülkenin güney bölgelerindeki hükûmet karşıtı protestolar hakkında hiçbir yayın yapmadı ve 17 Şubat'a kadar normal yayın akışını sürdürdü.[96] 16 Şubat'taki sabah haber bülteni sırasında Libya devlet televizyonu yaklaşık 200-300 kişilik güçlü ve "tüm ülke genelinden" olduğu söylenen Kaddafi yanlısı protestoları tekrar tekrar gösterdi.Bu eylemlerde bir ara kalabalığın El Cezire karşıtı sloganlar attığı da duyuldu. Quatarie TV kanalı Sirte 'den, Kaddafi'nin doğum yerinden Kaddafi gösterileri ile ilgili yayına başlamıştı. Bir önceki gece Libya devlet televizyonu Kaddafi'nin, 16 Şubat'ta Amerika Birleşik Devletleri ile onların Siyonist işbirlikçileri aleyhinde yaptığı ve destekleyici bir kalabalık karşısında gerçekleştirdiği konuşmasını canlı yayınlamıştı .[96] Ayrıca yanan binalar ve arabaların da yayınları yapılmaya başlandı ki bu durum,olayı gözlemleyenlere göre,hükûmet medyasının doğuda büyüyen karışıklıkları ilk kez kabul ettiği an olarak belirtildi ve kanal,20 Şubat'ta hükûmetin direkt olarak, ve gerekirse güç kullanarak engellemesi gerektiği bir şekilde yayıldığını ifade etti.[60] Kaddafi'nin 19 Şubat'ta destekleyicileriyle beraber Nalut 'ta gerçekleştirdiği birlik konuşmasının da yayını yapıldı.[60] Libya'nın sahip olduğu ve Kaddafi'nin oğlu Seyfülislam lehinde açıklamalar yapan Londra menşeli elektronik gazete al-Yawm, Bingazi ve el-Beyda şehirlerinde yapılan Kaddafi karşıtı protestolar hakkında özgürce yayın yapabilen tek Libya kaynağıydı. Bu gazete genellikle dengeli, tarafsız çalışma yapmaktadır ve Bingazi ve El-Baydam'daki "güvenilir" kaynaklardan alıntılar yaparak Kaddafi rejimine karşı yapılan protestolar hakkında 16 makale yayınlamıştır. Ayrıca Trablus'daki Kaddafi eylemleri hakkında yayın yapmamıştır.[97] El-Yawn gazetesi, kalabalık bir grup Ulusal Güvenlik Binasını yıkma girişiminde bulundukları,iki arabayı yaktıkları ve yerel trafik polisi başkanlığını ateşe verdikleri için El Baydam 'da 4 protestocu öldürüldüğünü söyledi. Al-Shams ve Al-Jamahiriya devlet gazetelerine göre, Libyalı cep telefonu kullanıcılarına "devlet güvenlik servisinden gelen direktifler" sonucunda 17 Şubat'ta sokaklara çıkmaları ile ilgili uyaran bir mesaj geldi, ki bu servisler ülkenin iki mobil iletişim ağını kullanmakta ve kontrol etmektedir.[96] Al-Jamahiriya'nın ilk sayfası Kaddafi yanlısı gösteriler ve önceki gün Trablus'da Kaddafi'nin Ahly futbol kulübü ile bir araya gelmesi haberleri ile doluydu, devlet kaynaklı Al-Shams ise bu olayları büyük ölçüde atlamıştı. Daha sonra güvenlik güçlerinin durumu "kontrol" etmek için oraya geldiği ve "şehir dışından" ve "yabancı acentalardan" giriş yaptıkları bu haberlere eklendi.

Önceleri Seyfülislam'ın al-Ghad Medya Kuruluşu 'nun bir parçası olan Quryna, 2010'da Libya devleti tarafından alındı, Bingazi'de düzenin sağlanması ile ilgili son bir rapor yayınladı.Bir makale Libya lideri Kaddafi ile tanışan ve protestoları kınayan "17 Şubat 2006 şehitleri" nin aileleri ile ilgili rapor verdi.

BBC News 18 Şubat'ta "devlet gazetelerinin öncülerinden" Al-Zahf Al-Akhdar 'ın protestolara karşı görünüşte bir anlaşmaz tavır takındığını rapor etti ve şöyle yazdı:

"Bu küçük gruplardan [protestocular] gelebilecek herhangi bir zararda - bu insanlar ve asil devrimci güç şiddetle cevap verecektir, ...

İnsanlarımızın gücü, Jamahiriya [yönetim sistemi], devrim ve Kaddafi tüm kırmızı çizgileri oluşturur ve her kim bu çizgileri geçmeye ya da yaklaşmaya çalışırsa bu intiharî bir girişimdir, ateşle oynamak olur."

Libya devlet televizyonu Kaddafi'nin, protestocuların destekleyici sloganları eşliğinde 18 Şubat'ta gerçekleştirdiği Trablus'taki Yeşil Meydan'a kısa bir ziyarette bulunmasının fotoğraflarını yayınladı. BBC News 18 Şubat'ta "Bingazi'de ağır silah kullanımının bildirildiğini" rapor etti. Libya hükûmeti haberleri tamamen kesintiye uğrattı ve yabancı gazeteciler yasaklanıp ülkeden çıkarıldı.[98] Bir hükûmet gazetesi protestocuları Siyonism ile suçladı.[99]

İnsani Durum

Libya'da tıbbi malzemeler, yakacak ve yiyecek madde sıkıntısı tehlikeli bir şekilde artmaktadır.[100] 25 Şubat'ta Uluslararası Kızılhaç Komitesi Kızılhaç Libya'daki şiddetli olaylardan etkilenen insanların ihtiyaçlarını karşılamak için 6.4 milyon dolarlık bir acil durum kampanyası başlattı.[101] 2 Mart'ta ise Kızılhaç genel direktörü, sağlık personelinin bölgede işini güven içinde yapabilmesi için herkesin koordineli bir şekilde çalışması gerektiğini hatırlattı.[102] Trablus'daki şiddetten kara yoluyla kaçmaya çalışan günde en az 4.000 kişi, ayaklanmanın ilk günlerinde Libya-Tunus sınırından geçiyordu.Olaylardan kaçanların arasında Mısır,Tunus ve Türk gibi yabancı milletlerden insanlar ve Libyalılar vardı.[103] 1 Mart'tan itibaren, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Tunus ve Libya arasındaki kimsesiz toprakta tehlike altında tutulmuş Afrikalılara karşı ayrımcılık iddialarını doğrulamıştı.[104] 3 Mart'tan itibaren de, sayıları 200.000 olarak tahmin edilen mülteciler Libya'dan Tunus ya da Mısır'a kaçmıştı.Ras Ejder 'de 10.000 kapasiteli de bölgesel bir mülteci kampı kuruldu ve 20.000 ile 30.000 arasında kişi ile dolup taştı. Binlerce insan daha hala sınırın Libya tarafında kalmıştı.3 Mart'tan itibaren bu durum lojistik bir kabus olarak nitelendirildi ve Dünya Sağlık Örgütü salgın hastalık uyarısı yaptı.[105]

2 milyona yakın bir göçmen miktarı ile, Libya'ya sınırı olan özellikle Mısır ve Tunus gibi şehirler, şiddetten kaçan ulusların ve göçmenlerin sığındığı başlıca yerler oldu. Libyalı ulusalcılar ve göçmen işçiler Mısır'ın Sallum ve Tunus'un Ras Ajdir kentlerine gidiyorlar ve bu durum bir insani kriz ortaya çıkarıyordu. Uluslararası Göçmen Teşkilatı 'na göre 7 Mart'ta Tunus'a 115.399 göçmen (bunlardan 19.184'ü Tunuslu, 47.631'i Mısırlı geri kalanı da çeşitli uluslardandı) Tunus'a , 101,609 göçmen Mısır'a (bunların 65.509'u Mısırlıydı), 2.205 Nijer'e (1.865'i Nijerliydi) ve 5.448 göçmen de Cezayir'e geldi.[106]

Şubat sonunda El Cezire Afrikalı göçmen işçilere saldırıldığını,yaralılar hatta tanıklara göre hükûmet karşıtı gruplar tarafından öldürülenler olduğunu bildirdi. Julius Kiluu, altmış yaşında bir inşaat süpervizörü Reuters'a "Bize insanları öldürmek için tutulmuş kimseler olduğumuzu söyleyen bir yerel grup tarafından saldırıya uğradık. Siyahi insanları görmek istemediklerini de eklemem gerekiyor." diye konuştu. "Kampımız yakıldı, havaalanına gidebilmemiz için bizlere Kenya elçiliği ve kendi ekibimiz eşlik etti." dedi.[107]

2 Mart'ta, Kraliyet Donanması 'ndan HMS York , İsviçre Hükûmeti tarafından desteklenmiş olan tıbbi ve diğer yardım malzemelerini Bingazi'ye getirdi. Bingazi Tıp Merkezi 'ne yapılan tıbbi yardımların direkt olarak Bingazi havaalanına uçması bekleniyordu ama havaalanı kapanınca, yardımlar Malta 'ya yönlendirildi.Yardımlar, Malta Silahlı Kuvvetleri tarafından kısa sürede havaalanından fırkateyne yönlendirildi.[108][109] 8 Mart'ta Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı 'ndan bir konvoy Libya'ya girmişti ve DGP, aynı gün Bingazi şehrinin doğu limanına varmasının beklendiğini söylemişti. Yetmiş metrik ton yüksek-voltajlı tarih çizgisi taşıyan konvoy doğu limanı yolunda Mısır sınırını geçti.

7 Mart'ta BM yardım koordinatörü Valerie Amos Libya'da savaşın anlamını, bir milyondan fazla insanın ülke dışına ya da içine kaçması ve bu insanların yardıma ihtiyacı olması şeklinde ifade etti.[110][111]

İslami Kurtuluş ve Dünya Gıda Programı (DGP) da Misrata'ya bir insani yardım konvoyu düzenlemiştir.[112]


Ayın 14ü sonlarında bir insani yardım gemisi limanın etrafındaki geçici yerleşmelerde çadırlarda yaşayan yaklaşık 8.300 göçmenin boşaltılması için Misrata şehri limanında doka girdi. Kızılhaç da yakın bir tarihte tıbbi malzeme gemilerinden birinin Misrata limanına gelmesini beklediklerini ifade etti.[113]

Bakınız

Kaynakçalar

  1. ↑ Residents flee Gaddafi hometown
  2. 1 2 Karin Laub (8 Eylül 2011). "Libyan estimate: At least 30,000 died in the war". San Francisco Chronicle. http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/n/a/2011/09/08/international/i004907D85.DTL. Erişim tarihi: 9 Eylül 2011.
  3. ↑ http://www.nytimes.com/2011/02/19/world/africa/19libya.html
  4. ↑ http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12513941
  5. ↑ http://fivethirtyeight.blogs.nytimes.com/2011/01/31/egypt-oil-and-democracy
  6. 1 2 3 4 "News Article: Coalition Launches Operation Odyssey Dawn". Defense.gov. 12 Mart 2009. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150626152249/http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=63225. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
  7. ↑ "Operation Ellamy: Designed to strike from air and sea". The Independent. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201213940/http://www.independent.co.uk/news/world/africa/operation-ellamy-designed-to-strike-from-air-and-sea-2246411.html. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
  8. ↑ "Gunfire, explosions heard in Tripoli". CNN. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160204023329/http://edition.cnn.com/2011/WORLD/africa/03/19/libya.civil.war/index.html. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
  9. ↑ General Carter Ham, U.S. Army (19 Mart 2011). "STATEMENT: AFRICOM Commander on Commencement of Military Strikes in Libya". Statement. AFRICOM. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141016235744/http://www.africom.mil/getArticle.asp?art=6222. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
  10. 1 2 3 4 "Wide array of U.S. warplanes used in Libya attacks". CNN. 20 Mart 2011. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150502130504/http://edition.cnn.com/2011/WORLD/africa/03/20/libya.planes/. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
  11. ↑ "Crisis in Libya: U.S. bombs Qaddafi's airfields". CBS News. 20 Mart 2011. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131112182522/http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20044969-503543.html. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
  12. ↑ "'Odyssey Dawn': U.S. cruise missiles herald the beginning of the end for Gaddafi as the West loses patience with Libya". Daily Mail. 20 Mart 2011. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201213940/http://www.dailymail.co.uk/news/article-1368043/Libya-US-Tomahawk-missiles-herald-beginning-end-Gaddafi.html.
  13. ↑ Marcus, Jonathan (19 Mart 2011). "Libya: Coalition launches attacks from air and sea". Bbc.co.uk. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160106105222/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12796972. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
  14. ↑ "Libya operasyonu başladı". Euronews.net. 19 Mart 2011. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110321203817/http://tr.euronews.net:80/2011/03/19/libya-operasyonu-basladi/. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
  15. ↑ "Operasyona tepkiler geliyor". Dipnot.tv. 20 Mart 2011. 23 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110423143007/http://www.dipnot.tv:80/5245/Operasyona-tepkiler-geliyor-.aspx. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
  16. ↑ General Carter Ham, U.S. Army (19 Mart 2011). "STATEMENT: AFRICOM Commander on Commencement of Military Strikes in Libya". U.S. Africa Command. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141016235744/http://www.africom.mil/getArticle.asp?art=6222. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
  17. ↑ "Libya devlet televizyonu: Saldırılarda 48 kişi öldü, 150 kişi de yaralandı". Timeturk.com. 20 Mart 2011. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160214175902/http://www.timeturk.com/tr/2011/03/20/libya-devlet-televizyonu-saldirilarda-48-kisi-oldu-150-kisi-de-yaralandi-2.html. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
  18. ↑ Hürriyet web haberi
  19. ↑ Vatan gazetesi web haberi
  20. ↑ Habertürk web haberi
  21. ↑ Hürriyet haber detay
  22. ↑ Vatan haber
  23. ↑ Hürriyet saldırı detay
  24. ↑ Hürriyet haber detay
  25. 1 2 Hürriyet web haber
  26. ↑ Vatan web haber
  27. ↑ Yararlanılan Hürriyet detay haberi
  28. ↑ Yararlanılan Hürriyet haber detay
  29. ↑ http://www.kansascity.com/2011/02/18/2666087/violent-repression-of-protests.html
  30. ↑ http://www.mesop.de/2011/01/16/libya-protest-over-housing-enters-its-third-day/
  31. ↑ http://www.amnesty.org/en/news-and-updates/libyan-writer-detained-following-protest-call-2011-02-08
  32. ↑ http://www.webcitation.org/5wLwGDmVM
  33. ↑ http://www.france24.com/en/20110216-libya-violent-protests-rock-benghazi-anti-government-gaddafi-egypt-tunisia-demonstration
  34. ↑ http://www.bbc.co.uk/arabic/middleeast/2011/02/110215_libya_opposition.shtml
  35. ↑ http://english.aljazeera.net/news/africa/2011/02/20112167051422444.html
  36. ↑ http://www.almanar.com.lb/adetails.php?eid=7871&frid=31&seccatid=71&cid=31&fromval=1
  37. 1 2 http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12496420
  38. ↑ http://www.aljazeera.net/NR/exeres/871A467F-6874-4D2B-B512-AE3850189202.htm?GoogleStatID=9
  39. ↑ http://www.topix.net/forum/world/middle-east/TM10I3LPL4QO8HEN1/p6
  40. ↑ http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/02/201122171649677912.html
  41. ↑ http://www.maltatoday.com.mt/news/national/libyan-opposition-declares-day-of-rage-against-gaddafi
  42. ↑ http://www.webcitation.org/5wP2V8iey
  43. ↑ http://english.aljazeera.net/news/africa/2011/02/201121755057219793.html
  44. ↑ http://english.aljazeera.net/news/africa/2011/02/201121716917273192.html
  45. ↑ http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12506787
  46. ↑ http://www.enduringamerica.com/home/2011/2/18/libya-bahrain-and-beyond-liveblog-confrontations.html
  47. ↑ http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i90XPftOIEQ29EuNr0c-jJkjxoXg?docId=CNG.30a7eb6de98a36de2dbb441ffee98187.671
  48. ↑ http://techcrunch.com/2011/02/18/reports-libya-follows-egypts-lead-starts-shutting-off-internet-services/?utm_source=%23frankguillen&utm_medium=twitter&utm_campaign=FrankGuillen+Buzz&utm_content=Google+Feedfetcher
  49. ↑ http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i90XPftOIEQ29EuNr0c-jJkjxoXg?docId=CNG.30a7eb6de98a36de2dbb441ffee98187
  50. ↑ "Libya forces 'open fire' at funeral". Al Jazeera English. 25 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111025050440/http://english.aljazeera.net:80/news/africa/2011/02/2011219811665897.html. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  51. ↑ Alexander, Caroline. "Libyan Opposition Warns of ‘Massacre,’ Calls for Intervention". Bloomberg. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141107020023/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-19/libyan-opposition-warns-of-massacre-calls-for-intervention.html. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  52. ↑ By Moni Basu, CNN. "Doctor: At least 30 killed in escalating Libyan protests". CNN.com. http://www.cnn.com/2011/WORLD/africa/02/19/libya.protests/index.html. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  53. ↑ "Libyan city of Ajdabiya a ‘free city’". Euronews.net. 2011-02-14. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120115054537/http://www.euronews.net/2011/02/19/libyan-city-of-ajdabiya-a-free-city/. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  54. ↑ Meo, Nick. "Libya protests: 140 'massacred' as Gaddafi sends in snipers to crush dissent". Telegraph. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160207090356/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/libya/8335934/Libya-protests-140-massacred-as-Gaddafi-sends-in-snipers-to-crush-dissent.html. Erişim tarihi: 2011-02-20.
  55. 1 2 "Libya unrest death toll 'tops 200' - Africa". Al Jazeera English. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110906071353/http://english.aljazeera.net:80/news/africa/2011/02/20112206386812127.html. Erişim tarihi: 2011-02-20.
  56. ↑ "Death Toll In Libya Protest 'Hits 120'". Orange UK. http://web.orange.co.uk/article/news/troops_kill_35_in_libyan_protests. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  57. ↑ "Hague condemns violence in Libya, Bahrain and Yemen". BBC News. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202123805/http://www.bbc.co.uk/news/uk-12514696. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  58. ↑ "BBC News - Hague condemns violence in Libya, Bahrain and Yemen". Bbc.co.uk. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202123805/http://www.bbc.co.uk/news/uk-12514696. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  59. ↑ "Uprising flares in Libyan city - Africa". Al Jazeera English. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110906071349/http://english.aljazeera.net:80/news/africa/2011/02/201122014259976293.html. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  60. 1 2 3 4 5 Karrar-Lewsley, Tahani (February 20, 2011). "Death Toll in Libya Surges in Crackdown". Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703498804576156074096202208.html?mod=WSJEUROPE_newsreel_world. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  61. ↑ Font size Print E-mail Share 2 Comments. "Libyan hospital official: 200 dead in Benghazi". CBS News. 4 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121104091609/http://www.cbsnews.com/stories/2011/02/20/501364/main20034112.shtml. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  62. ↑ WL Central. "2011-02-19 #Libya Activist on @AJE: "I believe Libyans are going to make it."". WL Central. http://wlcentral.org/node/1312. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  63. ↑ "Residents say troops defect in Libya's Benghazi | Reuters". Uk.reuters.com. 2009-02-09. 17 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131217114003/http://uk.reuters.com/article/2011/02/20/uk-libya-protests-idUKTRE71G0AW20110220. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  64. ↑ "Residents say troops defect in Libya's Benghazi". February 20, 2011. http://uk.reuters.com/article/2011/02/20/uk-libya-protests-idUKTRE71G0AW20110220.
  65. ↑ "Live Blog - Libya | Al Jazeera Blogs". Blogs.aljazeera.net. 28 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120528205955/http://blogs.aljazeera.net/middle-east/2011/02/17/live-blog-libya. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  66. 1 2 3 Al Jazeera. Breaking News.
  67. ↑ Galal, Ola (2011-02-16). "Qaddafi's Son Warns of Libyan Civil War, Offers Dialogue". Bloomberg. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140812131530/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-20/libyan-revolt-widens-as-attacks-on-protesters-draw-condemnation.html. Erişim tarihi: 2011-02-21.
  68. ↑ "Libya Arab League envoy resigns - Al Jazeera | Energy & Oil | Reuters". Reuters. February 20, 2011. http://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFLDE71J0N420110220. Erişim tarihi: February 20, 2011.
  69. ↑ http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-02/21/c_13741080.htm
  70. ↑ http://www.guardian.co.uk/world/2011/feb/20/libya-defiant-protesters-feared-dead
  71. ↑ "Libya travel warning". US State Department. February 20, 2011. 21 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110221214548/http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/tw/tw_libya.html.
  72. ↑ "Libya Air Force Bombs Protesters Heading For Army Base". Haaretz. 2011-02-21. 4 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120504233851/http://www.haaretz.com/news/international/report-libya-air-force-bombs-protesters-heading-for-army-base-1.344775.
  73. ↑ "Government Building on Fire in Libyan Capital". Reuters. 2011-02-21. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202105225/http://af.reuters.com/article/commoditiesNews/idAFLDE71K0OP20110221.
  74. ↑ "Colonel Gaddafi: 'I have not fled Libya'". Sky News. 2011-02-21. http://news.sky.com/skynews/Home/World-News/Libya-Violent-Protests-Paralyse-Country-As-Colonel-Gaddafis-Son-Warns-Of-Civil-War/Article/201102315937579?lpos=World_News_Right_Promo_Region_2&lid=ARTICLE_15937579_Libya%3A_Violent_Protests_Paralyse_Country_As_Colonel_Gaddafis_Son_Warns_Of_Civil_War.
  75. ↑ "Libya Uprising - Live Updates". The Guardian. 2011-02-21. 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130122235739/http://www.guardian.co.uk/world/blog/2011/feb/21/arab-and-middle-east-protests-middleeast.
  76. ↑ ""I'll die here as a martyr": Defiant Gaddafi Blames World Leaders for Violence in Rambling TV Address". Daily Mail. 2011-02-21. http://www.dailymail.co.uk/news/article-1358972/Libya-protests-Gaddafi-flees-Tripoli-parliament-building-set-alight.html.
  77. ↑ "Venezuela Denies Reports Gaddafi On His Way There". Reuters. 2011-02-21. 26 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141126004004/http://www.reuters.com/article/2011/02/21/us-libya-venezuela-idUSTRE71K40R20110221.
  78. ↑ "Libya: Col Gaddafi's Son 'In Hiding on Venezuelan Island' – One of the Sons of Muammar Gaddafi, the Libyan Leader, Is in Hiding on an Island Off the Coast of Venezuela, a Politician in the South American Country Has Claimed"". Daily Mail. 2011-02-21. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202105225/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/libya/8346777/Libya-Col-Gaddafis-son-in-hiding-on-Venezuelan-island.html.
  79. ↑ "Muammar Gaddafi's State TV Appearance". BBC News. 2011-02-21. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202105225/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12532795.
  80. ↑ ""Update 1 – Libyan Islamic Leaders Urge Muslims To Rebel"". Reuters. 2011-02-21. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202105225/http://af.reuters.com/article/libyaNews/idAFLDE71K1TQ20110221.
  81. ↑ ""Libya - Live Blog"". El Cezire. 2011-02-21. 28 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120528205955/http://blogs.aljazeera.net/middle-east/2011/02/17/live-blog-libya.
  82. ↑ "^ Why Anonymous Says No To Nato Interfering In Libya.". Youtube. 2011-02-21. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202105226/https://www.youtube.com/watch?v=r_4dnVdGVVE&feature=related.
  83. ↑ "Libyan Leader Muammar al-Gaddafi Appears on State TV". BBC. 2011-02-22. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202105225/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12533069.
  84. ↑ "Libya Split As Qaddafi Holds Tripoli, Rebels Control East". Bloomberg. 2011-02-22. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141107014509/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-22/qaddafi-says-he-hasn-t-fled-libya-as-regime-unravels.html.
  85. ↑ "Gaddafi's Hold on Libya Weakens – Leader Appears on State TV Briefly To Signal Defiance in the Face of Mounting Revolt Against His 41-Year Rule". El Cezire İngilizce. 2011-02-22. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110629083025/http://english.aljazeera.net/news/africa/2011/02/2011221215421542497.html.
  86. ↑ Milliyet (20 Ekim 2011). "Kaddafi öldürüldü" (Türkçe). Milliyet. http://dunya.milliyet.com.tr/kaddafi-olduruldu/dunya/dunyadetay/20.10.2011/1453068/default.htm. Erişim tarihi: 20 Ekim 2011.
  87. ↑ Milliyet (21 Ekim 2011). "Kaddafi'yi böyle linç ettiler" (Türkçe). Milliyet. http://video.milliyet.com.tr/video-izle/Kaddafi-yi-boyle-linc-ettiler--Kn1LfPvibX7u.html. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
  88. ↑ http://www.allfacebook.com/libyas-muammar-gaddafi-warns-against-facebook-2011-02
  89. ↑ http://www.anhri.net/en/?p=2101
  90. ↑ "BBC News - Libya unrest: Scores killed in Benghazi 'massacre'". Bbc.co.uk. 2011-02-16. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160102040631/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12517327. Erişim tarihi: 2011-02-20.
  91. ↑ "Libia, principe Idris: Gheddafi assecondi popolo o il Paese finirà in fiamme". Adnkronos. 16 February 2011. http://www.adnkronos.com/IGN/News/Esteri/Libia-principe-Idris-Gheddafi-assecondi-popolo-o-il-Paese-finira-in-fiamme_311690543443.html. Erişim tarihi: 2011-02-20.
  92. ↑ "UN rights chief condemns Libya, Bahrain crackdowns". The Washington Post. 18 February 2011. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/02/18/AR2011021803224.html. Erişim tarihi: 18 February 2011.
  93. ↑ "UK accused of selling arms to Bahrain". Al Jazeera English. 2011-02-18. 6 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110806083412/http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/02/20112184122210251.html. Erişim tarihi: 2011-02-18.
  94. ↑ Carey, Glen. "Bahrain's King Seeks Talks With Foes Amid Clashes in Region". Bloomberg. 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141205014735/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-17/bahrain-security-forces-kill-two-people-overnight-human-rights-groups-say.html. Erişim tarihi: 2011-02-21.
  95. ↑ Hankir, Zahra. "Dubai Shares Drop as Mideast Unrest Sparks Risk Aversion; Emaar, Zain Fall". Bloomberg. 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130915102850/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-20/dubai-shares-drop-most-this-month-on-growing-mideast-unrest-emaar-falls.html. Erişim tarihi: 2011-02-20.
  96. 1 2 3 "Libyan private and state media slant protest coverage". BBC News. 2006-02-17. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202135658/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12496420. Erişim tarihi: 2011-02-19.
  97. ↑ "At Least 10 Killed in Libya Cartoon Riot". Jihad Watch. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402212220/http://www.jihadwatch.org/2006/02/at-least-10-killed-in-libya-cartoon-riot.html. Erişim tarihi: 2011-02-20.
  98. ↑ Black, Ian (18 February 2011). "Libya protests: massacres reported as Gaddafi imposes news blackout". guardian.co.uk. http://www.guardian.co.uk/world/2011/feb/18/libya-protests-massacres-reported. Erişim tarihi: 18 February 2011.
  99. ↑ Gaddafi fights for his future as up to 200 die in Benghazi.
  100. ↑ Staff (28 February 2011). "Libya's Humanitarian Crisis – As Protests Continue, Medical Supplies, Along with Fuel and Food, Are Running Dangerously Short". Al Jazeera. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111016014815/http://english.aljazeera.net:80/programmes/insidestory/2011/02/20112289513477110.html. Erişim tarihi: 18 March 2011.
  101. ↑ Press release (25 February 2011). "Libya: ICRC Launches Emergency Appeal as Humanitarian Situation Deteriorates". International Committee of the Red Cross. http://www.icrc.org/eng/resources/documents/news-release/2011/libya-news-2011-02-25.htm. Erişim tarihi: 18 March 2011.
  102. ↑ Press release (2 March 2011). "Libya: Poor Access Still Hampers Medical Aid to West". International Committee of the Red Cross. http://www.icrc.org/eng/resources/documents/film/f-1081w-libya-medical-aid-2011.htm. Erişim tarihi: 18 March 2011.
  103. ↑ Staff (24 February 2011). "Live Update: Thousands Flee Across Libya-Tunisia Border". The Globe and Mail. http://www.theglobeandmail.com/news/world/africa-mideast/live-update-thousands-flee-across-libya-tunisia-border/article1918670/. Erişim tarihi: 18 March 2011.
  104. ↑ Saunders, Doug (1 March 2011). "At a Tense Border Crossing, a Systematic Effort To Keep Black Africans Out". The Globe and Mail. http://www.theglobeandmail.com/news/world/africa-mideast/at-a-tense-border-crossing-a-systematic-effort-to-keep-black-africans-out/article1925955/. Erişim tarihi: 3 March 2011.
  105. ↑ Şablon:Registration required Sayar, Scott; Cowell, Alan (3 March 2011). Libyan Refugee Crisis Called a 'Logistical Nightmare'". The New York Times.
  106. ↑ Staff (8 March 2011). "Statistics of IOM Operations in Egypt – 8 March 2011". UN – Egypt. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402182932/http://www.un.org.eg/view.aspx?post=23. Erişim tarihi: 18 March 2011.
  107. ↑ Staff (28 February 2011). "African Migrants Targeted in Libya – Rights Groups Fear Dozens Killed in Violent Backlash Against Supposed Gaddafi-Hired Mercenaries from Sub-Saharan Africa". Al Jazeera English. Retrieved 30 March 2011.
  108. ↑ Staff (2 March 2011). "HMS York Delivers Humanitarian Aid to Benghazi". The Times. http://www.timesofmalta.com/articles/view/20110302/local/hms-york-delivers-humanitarian-aid-to-benghazi. Erişim tarihi: 13 March 2011.
  109. ↑ Staff (2 March 2011). "Libya: HMS York Arrives with Supplies in Benghazi". BBC News. http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12620513. Erişim tarihi: 13 March 2011.
  110. ↑ Staff (8 March 2011). "UN Says To Deliver First Food Aid in Libya Tuesday". Reuters. http://af.reuters.com/article/egyptNews/idAFLDE7271FC20110308. Erişim tarihi: 13 March 2011.
  111. ↑ Press release (8 March 2011). "WFP Trucks Food into Eastern Libya". World Food Programme (via ReliefWeb). http://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/db900sid/LSGZ-8ERJUL?OpenDocument. Erişim tarihi: 13 March 2011.
  112. ↑ http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Full_Report_152.pdf
  113. ↑ http://af.reuters.com/article/libyaNews/idAFLDE73E0W220110415?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0

http://www.dw-world.de/dw/article/0,,15334002,00.html

Okunacaklar

Bağlantılar

Arap Baharı
"Eş-şaab yurid ıskat'en-nizam"
Ülkelere göre olaylar
Gruplar
  • Bahreyn: El Vefak Ulusal İslam Toplumu
  • 14 Şubat Gençlik Koalisyonu
  • Mısır: 6 Nisan Gençlik Hareketi
  • Kefaya
  • Müslüman Kardeşler
  • Shayfeencom
  • Değişim için Ulusal Dernek
  • Ulusal Demokrat Parti
  • Devrimci Sosyalistler
  • Üçüncü Meydan
  • Moritanya: 25 Şubat Hareketi
  • Suudi Arabistan: Kadın sürücü hareketi
  • CDHRAP
  • Toplum için Gelişim ve Değişim
  • Tunus: Anayasal Demokratik Canlanış
  • Yemen: Yemen Kabileler İttifakı
  • El-Islah
  • Haşid
  • Hutis
  • Genel Halk Kongresi
  • Hiraak
Önemli insanlar
  • Arap Baharı'nda kadın
Etki
  • İşgal hareketi
  • ABD
  • Arnavutluk
  • Azerbaycan
  • Beyaz Rusya
  • Birleşik Krallık
  • Burkina Faso
  • Çin
  • Ermenistan
    • 2011
  • Gürcistan
    • 2011
    • 2012
  • Hindistan
    • 2011
    • 2012
  • Iran
  • Irak Kürdistanı
  • İsrail
  • İspanya
  • Maldivler
  • Mali
  • Meksika
    • 2011
    • 2012
  • Portekiz
  • Rusya
  • Türkiye
  • Yunanistan
BM Kararları
  • 65/265
  • 1970
  • 1973
  • 2009
  • 2014
  • 2016
  • 2042
  • 2043
  • 2056
  • 2059
Uluslararası tepkiler
  • Bahreyn
  • Libya
    • iç savaş
    • askeri müdahale
    • Muammer Kaddafi'nin ölümü
  • Mısır
  • Suriye
  • Tunus
  • Yemen
Yurtiçi tepkiler
  • Libya
    • yurtiçi tepkiler
    • devlet tepkisi
  • Mısır
  • Suriye
Ülkelerine göre kronolojiler
  • Bahreyn
  • Libya
  • Mısır
  • Suriye
  • Suudi Arabistan
  • Yemen
Vikihaber'de:
Libya İç Savaşı ile ilgili haberler bulunmaktadır.
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.