Alaska Eskimoları

Bu madde veya bölüm İnyupikler maddesine çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz.
Alaska Eskimoları
Toplam nüfus
45.600 [1]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
İnyupikçe, Yupikçe, Nunivak Çupikçesi, Sibirya Yupikçesi, Supikçe, İngilizce
Din
Hıristiyanlık (Protestan, Anglikan, Ortodoks), Şamanizm
İlgili etnik gruplar
İnuitler , Aleutlar, Alaska Atabaskları, Guçinler, Koyukonlar

Alaska Eskimoları (İngilizce: Alaskan Eskimos, Inupiat-Yupik, Inupiaq-Yupik, Yupik-Inupiaq, Inu-Yupiaq), Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kıyı bölgelerinde yaşayan Yupik kolundan Alaska Yupikleri, Sibirya Yupikleri ve Supikler ile İnuit kolundan İnyupiklerinn oluşturduğu Eskimo halklarının ortak adı. Arktik kültür grubunun üç alt grubunu oluştururlar. Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip birinci (25.000 nüfuslu Yupikler) ve ikinci (15.700 nüfuslu İnyupikler) halklardır. 45.600 etnik nüfustan ancak 13.344 kadarı anadillerini konuşabiliyor[1]. Geçmişte Rus Alaskası döneminde Rusların Aleutlarla bir tutup aynı adla andıkları Supikler (ya da Aleut adından bozma adıyla Alutiiq) Eskimo kültüründen ziyade Aleut kültürü etkisinde asimile olmuştur.

Halklar

I. Yupik halkları
1. Sibirya Yupikleri
2. Alaska Yupikleri
Yupikler
Çupikler (Chevak)
Nunivak Çupikleri
3. Supikler
II. İnuit halkları
4. İnyupikler

Nüfus

Alaska Yerli Dil Merkezine göre Eskimo-Aleut halklarının nüfusu ve anadillerini konuşabilen kişi sayısı:[1]

Halk Etnik nüfus Anadilini konuşabilen kişi sayısı
Supikler 3.500 200
Alaska Yupikleri 25.000 10.400
Sibirya Yupikleri 1.400 1.000
İnyupikler 15.700 2.144

Kültür

Alaska yerlilerinin ayrıldığı beş ana kültür grubundan ilk üçü Alaska Eskimolarına aittir:[2]

1. Aleutlar (Unangan) ve Supikler (Alutiiq)
2. Alaska Yupikleri
3. Sibirya Yupikleri ve İnyupikler

Din

Şamanizm

Şamanizm bütün Eskimo halklarının Hristiyanlık öncesi geleneksel dinidir ve etkileri günümüzde az da olsa görülmektedir.

Dil Yaradan Kuzgun Şaman
Supikçe Llam sua qalnga'aq kalla'alek
Alaska Yupikçesi Ellam yua tulukaruk angalkuq
Nunivak Çupikçesi Ellam cua tulukarug angalku
Sibirya Yupikçesi ? meteghl[l]uk ?
İnyupikçe Siḷam iñua tulugaq aŋatkuq

Hristiyanlık

Alaska Yupikleri : Ortodoks hegemonyası 1885 yılında Kuskokwim Irmağı kıyısındaki Bethel'de Moravian misyonunun kurulması ile başlar.[3]

Sibirya Yupikleri: St. Lawrence Adasındaki ilk Hıristiyan misyonerler 1887 yılında Anglikan Reformed Episcopal Church adına faaliyet gösterdiler. Bunların ilk misyonerlik binası da 1890 larda iki direkli gemiyle getirilen malzemeyle yapılmıştır.[4]

İnyupikler: Rus Alaskası döneminde Rusların bile yerleşemediği Arktik bölgede Kuzey Alaska İnyupikleri, Batılıların kültürüyle, diliyle ve diniyle en geç tanışan Eskimolardır. 1890 yılında Kuzey Alaska'ya Batılılar geldiğinde İnyupikler arasında tek bir Hıristiyan yoktu. Yirmi yıl gibi kısa bir süre içerisinde dramatik gelişme yaşandı ve misyonerlik faaliyetleriyle eski dinleri şamanizm büyük ölçüde yıkıldı. 1910 yılına gelindiğinde ise Hıristiyanlık İnyupikler için de evrensel olmuştu. Wales'de Protestan olan Congregational misyonu ve okulu 1890 yılında açıldı. Point Hope'de Anglikan olan Episcopal misyonu 1890 yılında açıldı. Barrow'da Protestan olan Presbyterian misyonu 1890 yılında açıldı. Kotzebue'de Anglikan olan Friends misyonu 1897 - 1902 yıllarında faaliyet gösterdi.[5]

Nunivak Çupikleri: Hıristiyanlıkla tanışmaları 1936 yılında Mekoryuk (Mikuryarmiut) kasabasında Evangelical Covenant Church Kilisesinin kurulmasıyla olmuştur. Mekoryuk'un ilk ordained minister i olan Jacob Kenizk'in adaya gelmesiyle Eskimo usulü dans etme ve şarkı söyleme ve maske yapımı ile birlikte bütün şamanistik törenler yasaklanmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

This article is issued from Vikipedi - version of the 7/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.