Aleksandr Protopopov
.jpg)
Aleksandr Dmitriyeviç Protopopov (Rusça: Александр Дмитриевич Протопопов) (30 Aralık 1866, Rus Çarlığı-1 Ocak 1918, Moskova, Rusya), Rus devlet adamı ve siyasetçi, Rus Çarlığı'nın son içişleri bakanı (1916-17).
Bir toprak sahibi ve sanayici olan Protopopov, 1907'de Simbirsk ili temsilcisi olarak Üçüncü Duma'ya (Devlet Meclisi) seçildi ve tutucu Oktobrist Parti'nin sol kanadına katıldı. 1912'de Dördüncü Duma'ya girdi. Bir süre sonra meclis başkan yardımcılarından biri oldu. I. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra, savaş çabalarına katkıda bulunmak ve ulusal birliği pekiştirmek için çeşitli siyasal grupların bir araya gelmesiyle oluşturulan (1915) İlerici Blok'u destekledi. Ertesi yıl Birleşik Krallık, Fransa ve İtalya'ya gönderilen “iyi niyet” heyetine başkanlık etti. Ülkesine döndükten sonra Stokholm'de, bir Alman ajanıyla Rusya ve Almanya arasında ayrı barış antlaşması yapılması için görüşmelerde bulundu. Bu davranışının kamuoyu tarafından onaylanmamasına karşın, Rusya'ya dönüşünde Çar II. Nikolay, Çariçe Aleksandra ve çariçenin danışmanı Rasputin tarafından iyi karşılandı. Bundan kısa bir süre sonra da, Boris Vladimiroviç Sturmer'in kurduğu hükümette içişleri bakanlığına atandı (1 Ekim 1916).
Hükümete katıldığı için Duma üyesi eski arkadaşlarınca döneklikle suçlanan Protopopov devrim tehdidini hafife aldı, Petrograd ve öteki kentlerdeki yiyecek sorununa çözüm bulamadı. Polise sert önlemler almasını emrederek, Çarlık rejiminin yıkılmasıyla sonuçlanan bir dizi grev ve ayaklanmanın tırmanışına katkıda bulundu. Şubat Devrimi'nin ardından (1917) Petro-Pavel Kalesi'ne hapsedildi ve bir süre sonra gizli polis örgütü Çeka'nın emriyle kurşuna dizildi.