Alvar Aalto

Alvar Aalto
Kişisel bilgiler
Doğum 3 Şubat 1898(1898-02-03)
Kuortane, Finlandiya
Ölüm 11 Mayıs 1976 (78 yaşında)
Helsinki, Finlandiya
Vatandaşlık Fin
Çalışma ve başarıları
Ünlü yapıtları

Paimio Sanatoryumu
Säynätsalo Belediye Binası
Viipuri Kütüphanesi
Villa Mairea
Baker House

Finlandia Salonu
Ödül(leri) RIBA Altın Madalya
AIA Altın Madalya

Hugo Alvar Henrik Aalto (d. 3 Şubat 1898, Kuortane — ö. 11 Mayıs 1976, Helsinki), Finlandiyalı mimar. 20. yüzyılın en önemli mimarları arasında yer alan Aalto mimarlık, mobilya, tekstil ve cam işleri alanlarında tasarımlar yaptı. Aalto'nun erken dönem kariyeri, 20. yüzyılın ilk yarısında Finlandiya'daki ekonomik gelişime ve sanayileşmeye rast gelmekte olup Ahlström-Gullichsen ailesi başta olmak üzere müşterilerinin pek çoğu sanayiciydi.[1] 1920'lerden 70'lere kadar süren kariyeri boyunca yapıtları sırasıyla İskandinav Klasisizmi, 1930'larda daha rasyonel Uluslararası Üslup Modernizmi, 1940'larla beraber daha organik modernist anlayışının etkileriyle tasarlandı. Yine de kariyeri boyunca en belirgin özelliği Gesamtkunstwerk, bir bütün sanat olarak taşıdığı kaygıdır; öyle ki - ilk eşi Aino Aalto ile beraber – sadece binayı değil, onun iç yüzeylerinden mobilyalarına, lambalarına, cam işlerine kadar pek çok bileşeniyle müdahale etti. Kendisi tarafından tasarlanan Alvar Aalto Müzesi, onun memleketi olarak kabul edilen Jyväskylä'dadır.[2]

Biyografi

Hayatı

Alvar ve Elissa Aalto, 1950'ler.
Alvar Aalto Jyväskylä'daki tiyatro binasının duvarındaki imzası.
Alvar Aalto Stüdyosu, Helsinki (1954–56)
Alvar Aalto Stüdyosu, Helsinki (1954–56)
Jyväskylä Üniversitesi ana binası (1955)
Viipuri Belediye Kütüphanesi kongre salonu, 1930'lar.

Hugo Alvar Henrik Aalto Kuortane, Finlandiya'da dünyaya geldi.[3] Babası Johan Henrik Aalto Fince konuşan bir haritacı, annesi Selly (Selma) Matilda (kızlık soyadı Hackstedt) İsveççe konuşan postane müdiresiydi. Aalto 5 yaşındayken ailesi Alajärvi'ye, sonra da Orta Finlandiya'daki Jyväskylä'ya taşındı. Burada Jyväskylä Lisesi'nde okudu ve temel eğitimini 1916'da tamamladı. Bu yıldan sonra Helsinki Teknoloji Üniversitesi'nde mimarlık okumaya başladı. Çalışmaları, uğruna savaştığı Fin İç Savaşı yüzünden aksadı. Sonrasında eğitimine devam etti ve 1921'de mezun oldu.[4]

Mezuniyet sonrası Alvar, Avrupa'yı dolaştıktan sonra 1923'te tekrar Jyväskylä'ya döndü ve ilk mimarlık bürosunu açtı. Jyväskylä onun mimarlığıyla, herhangi bir şehirden daha fazla Aalto yapısı içermesiyle göze çarpan bir kent haline döndü.[5] 1925'te, mimar Aino Marsio ile evlendi.[4] Balayında gittikleri İtalya'dan sonra Akdeniz kültürüyle kurduğu entelektüel bağ hayatı boyunca ona damgasını vurdu. Aalto'lar bürolarını 1927'de Turku'ya taşıdı ve mimar Erik Bryggman ile iş birliğine gitti. Büro daha sonra 1933'de Helsinki'ye taşındı.

Aalto'lar, kendileri için Munkkiniemi, Helsinki'de ev-büro karışımı yapı tasarlayıp inşa ettiler (1935–36), ancak daha sonra özel yapım büroları aynı mahallede inşa edildi (1954–56) - bu son yapı günümüzde Alvar Aalto Akademisi'ne ev sahipliği yapmaktadır. Aino ve Alvar Aalto iki çocuk yaptılar: bir kız (Johanna "Hanni" Alanen, kızlık soyadı Aalto, 1925) ve bir oğlan (Hamilkar Aalto, 1928). 1926'de genç Aalto'lar Alajärvi'de Villa Flora adında bir yaz kulübesi tasarlayıp inşa ettiler. Aino Aalto kanser yüzünden 1949'de öldü. 1952'de Aalto, daha önceden kendi bürosunda asistan olarak çalışan mimar Elissa Mäkiniemi (1994'de öldü) ile evlendi. 1952'de Aalto kendisi ve karısı için Muuratsalo, Orta Finlandiya'da bir başka yaz kulübesini - o zamanki adıyla Deneysel Ev - tasarlayıp inşa etti. Alvar Aalto 11 Mayıs 1976'da Helsinki'de öldü.[6]

Kariyer

Erken dönem kariyer: klasisizm

Her ne kadar bazen İskandinav modernizminin ilk ve en önemli mimarlarından kabul edilse de, tarihi bilgilere yapılan daha sıkı incilemelere göre Aalto'nun (Finlandiya'da bir öncüyken) Gunnar Asplund ve Sven Markelius gibi diğer İsveç'teki öncülerle beraber iletişim içinde olduğu ve onlardan etkilendiği görülmektedir. İskandinavya'daki bu dönemdeki bu neslin paylaştığı özelliklerin başında hepsinin klasik eğitim gördükten sonra o dönemki adıyla İskandinav Klasisizmi - önceki baskın tarz Ulusal Romantizm'e tepki olarak beliren bir başka tarz - tarzıyla tasarımlar yapmaya başlayıp daha sonra 1920'lerle beraber modernizme kaymasıydı. Jyväskylä'ya 1923'te kendi bürosunu açmak üzere dönüşüyle beraber Aalto kendini hepsi de klasik tarzda bazı tek ailelik evler tasarlamakla meşgul etti. Bu evlerin arasında annesinin kuzeni Terho Manner için Töysa'da 1923'te tasarladığı ev, Jyväskylä polis şefi için 1923'te tasarladığı yaz konağı ve Tarvaala'da 1924'te tasarlanan Alatalo çiftlik evi yer almaktaydı. Bu süreçte ilk umumi binalarını tamamladı: Jyväskylä İşçi Klübü (1925), Jyväskylä Savunma Birliği Binası (1926) ve Seinajoki Savunma Birliği Binası (1924-29). Aalto bunun yanında Finlandiya veya yurtdışında yapılacak prestijli devlet binaları adına birçok mimarlık yarışmasına katıldı. Bunların arasında başlıca Fin Parlamento binası (1923 - 1924), Helsinki Üniversitesi için ek bina ve Cenova, İsviçre'deki Milletler Cemiyeti'ne ev sahipliği yapacak yapı (1926-27) yer almaktaydı. Buna ek olarak bu dönem, profesyonel dergi ve gazetelere makale yazan Aalto'nun yazı bakımından da oldukça bereketli bir dönemidir. Bu süreçte "Urban culture" (Kent kültürü, 1924), "Temple baths on Jyväskylä ridge" (Jyväskylä sırtlarında tapınak hamamları, 1925), "Abbé Coignard's sermon" (Abbé Coignard'nın vaazi, 1925) ve "From doorstep to living room" (Kapı eşiğinden oturma odasına, 1926) gibi en bilindik tezlerini yazdı.[7]

Villa Mairea, Noormarkku
Charles Nehri'ne bakan cepheden Baker House'un ayrıntıları.
Teknoloji Üniversitesi'ndeki kongre salonu, Helsinki, Finlandiya (1949-66).
Kültür Evi, Helsinki
Finlandia Salonu (1962–71)
Aalto-Tiyatro opera binası, Essen, Almanya.

Erken dönem kariyer: işlevselcilik

Aslen klasik bir yarışma önerisi olan ama daha sonra bitmiş yüksek-modernist bir bina haline gelen Viipuri Kütüphanesi (1927–35), Aalto'nun tasarım yaklaşımında klasisizmden modernizme geçişine bir örnek teşkil eder. Aynı şekilde onun hümanist yaklaşımı bu kütüphanede net bir şekilde gözlenebilmektedir: yapının içi doğal malzemeler, sıcak renkler ve dalgalı çizgilerle tasarlanmıştı. Finansal sorunlar ve vaziyetin değişmesi nedeniyle Viipuri Kütüphanesi projesi sekiz yıl sürdü ve o bu süreçte Turun Sanomat Binası'nı (1929–30) ve Paimio Sanatoryumu'nu (1929–32) tasarladı. Böylece Turun Sanomat Binası Aalto'nun modernizme olan geçişini belgeledi. Bu süreç Paimio Sanatorymu ve inşası devam eden kütüphane projesinde de kendini gösterdi. Her ne kadar Turun Sanomat Binası ve Paimio Sanatoryumu nispeten saf modernist işler olsa da, mimarın geleneksel modernist anlayışı sorgulamasının tohumlarıyla daha cüretkar sentetik bir duruşa yönelişini sentezler. Bu iki binanın özellikle Dessau'daki Bauhaus tasarım okulu düşünüldüğünde Walter Gropius tarzını andırdığı söylenmektedir.[4] Viipuri binasıyla beraber Aalto, Avrupa normlarından çıkarak kendi kişiselliğini göstermeye başladı.

Sven Markelius aracılığıyla Aalto bir Congres Internationaux d'Architecture Moderne (CIAM) üyesi oldu ve 1929'da Frankfurt'ta ikinci toplantıya, 1933'te Atina'da dördüncü toplantıya katılarak László Moholy-Nagy, Sigfried Giedion ve Philip Morton Shand gibi isimlerle yakın arkadaşlıklar kurdu. Bu sıralarda yeni modernizmin en büyük öncülerinden olan Le Corbusier'yi Paris'teki bürosunda birkaç kez ziyaret etti.

Aalto, Paimio Sanatoryumu (1932) ve Viipuri Kütüphanesi'nin (1935) bitişine kadar dünya çapında ilgi çekmedi. 1939 New York Dünya Fuarı kapsamında Aalto'nun Fin Pavyonu tasarımı Frank Lloyd Wright'ın "dahiyane iş" yorumu da dahil olmak üzere olumlu eleştiriler aldığı zaman mimarın ünü ABD'de oldukça arttı. Sigfried Giedion'un Modernist mimari üzerine yazdığı ses getiren kitabı Space, Time and Architecture: The growth of a new tradition (Mekan, Zaman ve Mimarlık: Yeni geleneklerin güçlenişi, 1949) Aalto'nun uluslararası ününün kabul görmesine yol açtı. Bu kitapta Aalto, Le Corbusier de dahil olmak üzere diğer bütün modernist mimarlardan daha çok ilgi gördü. Aalto üzerine yaptığı analizde Giedion, tasarımlardaki moda, atmosfere, çarpıcı yaşama ve hatta "Finlandiya Aalto nereye giderse orada," beyanıyla ulusal karakteristiğe birincil öncelik vererek doğrudan işlevsellikten ayrılan yönlerini irdeledi.

Orta dönem kariyeri: deneycilik

Aalto'nun ahşap ile yaptığı ilk dönem deneyleri ve saf modernizmden uzaklaşması Noormarkku'da genç sanayici Harry ve Maire Gullichsen çifti için tasarlanan lüks Villa Mairea (1939) yapısı için görevlendirildiğinde somut bir görüntüye ulaştı. Maire Gullichsen bu çalışmada asıl müşteri olarak davrandı ve süreç boyunca sadece Alvar ile değil Aino Aalto ile beraber de çalıştı, onlara daha cüretkar olmaları konusunda ilham verdi. Asıl tasarım özel bir sanat galerisi de içerecek biçimdeydi ancak bu asla inşa edilmedi. Yapı merkezde böbrek biçimli bir havuzdan ibaret olan iç "bahçe"nin etrafında U şekli çizmekteydi. Havuzun bitişiğinde Fin ve Japon örnekleri çağrıştıran köy tarzı bir sauna bulunuyordu. Bu evin tasarımı geleneksel Fin, saf modernizm, İngiliz ve Japon mimarisi gibi pek çok tarzdan etkilenmişti. Bu ev zengin bir aile için tasarlanmış olsa da, Aalto burada denediği yeniliklerin geniş kitlelere yapılacak konutlar için de bulgular sağladığını iddia etti.[8]

Yükselen ünü, onu Finlandiya dışında da projelere adım attırdı. 1941'de ABD'ye MIT'deki bir profesörün konuğu olarak gitti. Bu II. Dünya Savaşı sırasında olduğundan, öğrencilere düşük bütçeli, küçük ölçekli evlerle savaş kurbanı Finlandiya'nın tekrar inşasıyla paralel dersler verdi. MIT'de öğretirken, aynı zamanda yurt binalarından Baker House'ı tasarladı. 1948'de tamamlanan bu bina Aalto'nun kırmızı tuğla döneminin başlangıcıdır. Aslen Sarmaşık Birliği üniversite geleneğini devam etmek adına Baker House'ta kullanılan tuğla, mimarın Finlandiya'ya dönüşünde bazı binalarda da onun gözde malzemelerinden biri haline geldi. Bu girişimler arasında yeni Helsinki Teknoloji Üniversitesi kampüsü (1950'de başlandı), Säynatsalo Belediye Binası (1952), Helsinki Emekli Enstitüsü (1954), Helsinki Kültür Evi (1958) ve Muuratsalo'da yapılıp o dönemde "Deneysel Ev" olarak adlandırılan kendi yazlığı (1957) yer almaktadır.

Olgunluk dönemi kariyeri: monumentalizm

Aalto, Helsinki'de erken 1960'lar ve 1970'ler (1976'deki ölümüne kadar) boyunca pek çok önemli esere imza attı. Töölö Koyu ve demiryolu arazilerinin bitişiğinde; Eliel Saarinen tarafından yapılan Ulusal Müze ve ana demiryolu istasyonuyla çevrelenen Helsinki merkezinde yer alan boşluğa yapılacak yerleşim planı bunlardan biriydi. Bu planında Aalto, ayrı ayrı mermer kaplı, koya bakacak binalarla bir hat çizmeyi gündeme getirdi ve bu koya konser salonu, opera, mimarlık müzesi ve Fin Akademisi'nin yönetim merkezi gibi kültürel yapılar önerdi. Bu şema Kamppi semtine kadar yüksek ofis binalarıyla genişletildi. Aalto bu şemayı ilk defa 1961'de paylaştı ancak 60'lar boyunca pek çok düzenlemeden geçti. Bu planda Töölö koyuna bakan Finlandiya Salonu (1976) ve Kamppi semtinde Helsinki Elektrik Şirketi için yapılan ofis binası olmak üzere sadece iki parça gerçek hayata taşındı. Ludwig Mies van der Rohe'nin geometrik birimlerle binalar için geliştirdiği dil, Aalto tarafından da Helsinki'deki diğer pek çok yerde kullanıldı: Enso-Gutzeit binası (1962), Akademik Kitapçı (1962) ve SYP Banka Binası (1969).

Aalto'nun 1976'daki ölümünden sonra bürosu eşi Elissa tarafından yürütülmeye devam edildi. Elissa, Aalto'nun yarım bıraktığı işleri tamamladı. Bu işler arasında Jyväskylä Şehir Tiyatrosu ve Essen opera binası yer almaktadır. Elissa Aalto öldükten sonra, büro Alvar Aalto Akademisi olarak işine devam etmekte olup Aalto binalarının restorasyonu için öneriler üretip arşivleme organizasyonunu üstlenmeye başladı.

Ödüller

Aalto'nun ödülleri arasında Britanyalı Mimarlar Kraliyet Enstitüsü (1957) ve Amerikan Mimarlar Enstitüsü (1963) kapsamında ayrı ayrı altın madalyaya layık görüldü. Bununla beraber 1957'de Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi'nde Yabancı Onur Üyesi olarak seçildi.[9] Aalto Finlandiya Akademisi'nin bir üyesi olarak 1963 ve 1968 yılları arasında yöneticilik yaptığı gibi, 1925'ten 1956'ya kadar Congrès International d'Architecture Moderne (CIAM, Uluslararası Modern Mimarlık Kongreleri) üyesi olarak kaldı.[4]

İşler

Aalto'nun kariyeri İskandinav Klasisizmi'nden saf Uluslararası üslup modernizme ve hatta daha kişisel sentetik ve nevi şahsına münhasır modernizme kadar değişkenlik gösterir. Aalto'nun yapıtları şehir planlama ve mimarlık kadar büyük ölçekli alanlardan iç mimarlık, mobilya ve cam tasarımı ve resim sanatına kadar değişkenlik gösterir. Hayatı boyunca 500'den fazla ayrı bina tasarladığı bilinen mimarın 300 kadar tasarımı inşa edilmiş olup bu binaların çoğu Finlandiya'da bulunmaktadır. Bunun yanında Fransa, Almanya, İtalya ve ABD olmak üzere birkaç inşa edilmiş tasarımı bulunmaktadır.[10]

Aalto yaptığı resimlerin kişisel sanattan ziyade mimari tasarım sürecinde yaptığı birer çalışma olduğunu öne sürmüştür. Aynı şekilde onun küçük ölçekte ahşapla yaptığı heykelsi deneyler daha sonraki mimari detay ve formların oluşmasına yol açmıştır. Bu deneylerden bazıları patent elde etmiştir: örneğin, 1932'de yeni bir lamine bükük-kontrplak mobilya formu geliştirmiştir. Onun deneysel yöntemleri, Bauhaus tasarım okulundan, özellikle 1930'da tanıştığı László Moholy-Nagy gibi kimselerle sürdürdüğü iletişim sonucunda gelişmeler gösterdi. Aalto'nun mobilyaları Londra'da 1935'te sergilendikten sonra karşılaştığı olumlu ilgi ve talep karşısında, eşi Aino, Maire Gullichsen ve Nils-Gustav Hahl ile beraber Artek şirketini kurdu. Aalto'nun cam işleri (Aino ve Alvar) Iittala tarafından üretildi.

Aalto'nun 'High Stool' (Yüksek Tabure) ve 'Stool E60' (Tabure E60) (Artek tarafından geliştirildi) günümüzde halen tüm dünyada Apple şirketinin satışını yapan Apple Store'larda müşterilere oturacak yer sağlamak adına kullanılmaya devam etmektedir. Siyah vernikle üretilen tabureler 'Genius Bar' müşterileri için ve diğer bazı yerlerdeki mağazalarda oturacak yerler gerektiğinde kullanılmaktadır.

Kayda değer binalar

KUNSTEN Modern Sanat Müzesi, Aalborg, Danimarka (1958–72)
Alvar Aalto tarafından tasarlanan sandalye ve masalar.
Çay arabası
Koltuk 400 ve ren geyiği kürkü.

Mobilya ve cam işleri

Sandalyeler
Lamps
Vases

Alıntılar

Kalıt

Aalto pek çok şekilde anılmaya devam etmektedir:

Kaynakça

  1. ↑ "Architecture.sk."
  2. ↑ Alvaraalto.fi
  3. ↑ Chambers Biographical Dictionary, ISBN 0-550-18022-2, page 1
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 "Aalto, (Hugo) Alvar (Henrik)". Encyclopedia Britannica. I: A-Ak - Bayes (15th bas.). Chicago, IL: Encyclopedia Britannica, Inc.. 2010. ss. 2–3. ISBN 978-1-59339-837-8.
  5. ↑ Infoa.fi
  6. ↑ "Aalto, Alvar." Encyclopædia Britannica. 17 December 2006.
  7. ↑ Schildt, Goran (1998). Alvar Aalto in His Own Words. Helsinki, Finland: Rizzoli. ISBN 0847820807.
  8. ↑ Juhani Pallasmaa, Villa Mairea, Rakennustieto Publishing, 2005.
  9. ↑ "Book of Members, 1780-2010: Chapter A". American Academy of Arts and Sciences. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150218190148/http://www.amacad.org:80/publications/BookofMembers/ChapterA.pdf. Erişim tarihi: 18 March 2011.
  10. ↑ Göran Schildt, Alvar Aalto. A life's work: Architecture, Design and Art. Otava, Helsinki, 1994
  11. ↑ Artek
  12. ↑ Artek
  13. ↑ Artek
  14. ↑ Artek
  15. ↑ Artek
  16. ↑ Artek
  17. ↑ Artek

Bibliyografi

Göran Schildt
Diğer kitaplar
Aalto araştırmaları

Dış bağlantılar

Arşivler
Kaynaklar
Kataloglar
Binalar ve incelemeler
Mağazalar
This article is issued from Vikipedi - version of the 7/28/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.