Tanımlık

Avrupa dillerinde tanımlıklar:

  belirsiz ve belirli tenımlıklar

  sadece belirli tanımlık

  belirsiz ve eklemeli belirli tanımlıklar

  sadece eklemeli belirli tanımlık

  tanımlık yok

Tanımlık, tanım edatı, harf-ı târif veya artikel; bir isimle beraber kullanılan bir kelime olup o isme nasıl değinildiğini belirtir. O kelimenin belirli veya belirsiz, bilinir veya bilinmez olduğuna dair bilgi verir. Türkçede olmayan tanımlık sınıfı, Hint-Avrupa dillerinin birçoğunda bulunur.

Dil bilimciler, tanımlıkları belirleyiciler sınıfına koyarlar.

Tanımlıkların çeşitli fonksiyonları olabilir:

• Belirli tanımlık (İngilizcede the, Fransızcada le ve la gibi) bir grubun belli bir üyesine değinen tekil ve çoğul isimlerden önce kullanılır. Bu tip tanımlık, daha evvel bahsi geçmiş olan bir isme tekrar değinirken kullanılır.

İngilizce: The cat is sick ("(söz konusu) kedi hasta")

• Belirsiz tanımlık (İngilizce a/an) bir grubun herhangi bir üyesine değinmek için tekil isimlerden önce kullanılır.

İngilizce: A cat is a mammal ("Kedi bir memelidir")

• Parçacıl tanımlık, kitlesel bir ismin belirsiz bir miktarını ifade eder. Türkçe "biraz" kelimesi bu fonksiyona sahiptir.

Fransızca: Voulez-vous du café ? ("Biraz kahve istermisiniz?" veya "Kahveden ister misiniz?")

• Sıfır tanımlık, tanımlığın yokluğudur, bâzı dillerde "bir" kelimesine tezat olarak kullanılır.

İngilizce: Cats love fish ("Kediler balık sever")

Bazı dillerde belirli tanımlık bir ek olarak kelimenin sonuna gelir

Arapça

Arapçada belirsiz tanımlık yokken belirli tanımlık, kelimenin önüne getirilen bir ektir: بيت (bejt(un))‎ ev, البيت (al-bejt(u))‎, (söz konusu) ev

Arnavutça

Arnavutçada belirli tanımlık, kelimenin sonuna getirilen bir harftir: shtëpi, ev shtëpia, (söz konusu) ev

İzlandaca

İzlandacada belirli tanımlık, kelimenin sonuna getirilen bir ektir: hestur, at; hesturinn, (söz konusu) at

Norveççe

Norveççede belirli tanımlık, kelimenin sonuna getirilen bir ektir: stol, iskemle; stolen, (söz konusu) iskemle

Rumence

Rumencede belirli tanımlık, kelimenin sonuna getirilen bir ektir: drum, yol; drumul, (söz konusu) yol

Türkçe

Türkçede ayrı bir kelime olarak belirli tanımlık bulunmamasına rağmen belirtme eki -i bâzı cümlelerde benzer bir fonksiyonu yerine getirir.^[1]

• Cam kırdı. (herhangi bir cam)
• Camı kırdı. (o camı tabii ki!)

Benzer şekilde "bir" sıfatı da bazen belirsiz tanımlık fonksiyonu yerine getirir:

• Sepetten bir elma aldım.

Kaynaklar

1. Prof Dr. Muharrem Ergin. Üniversiteler için Türk Dili. sf 196. Bayrak Yayınevi. İstanbul. 2009.