Beyaz Kent

Beyaz Kent*
UNESCO Dünya Mirası
Ülke İsrail İsrail
Tür Kültürel
Kriter ii, iv
Referans 1096
Bölge** Orta Doğu
Koordinatlar Koordinatlar: 32°04′40″K 34°46′26″D / 32.07778°K 34.77389°D / 32.07778; 34.77389
Tescil bilgisi
Tescil 2003  (27. Oturum)
* Dünya Mirası resmî listesi.
** UNESCO resmî sınıflandırması.

Beyaz Kent, (İbranice: העיר הלבנה, Ha-Ir HaLevana) İsrail'deki Tel Aviv kentinde yer alan ve Bauhaus tarzında inşa edilmiş 4.000 civarındaki yapının bulunduğu yerleşim bölgesi ve aynı addaki ulusal parkın adıdır. 1930'larda Almanya'daki Nazilerin güç kazanmasıyla beraber Filistin İngiliz Mandalığı'na göç eden Alman mimarlar tarafından inşasına başlanan Beyaz Kent, dünyada bu tarzda en çok binanın bir arada bulunduğu noktadır. Koruma ve sergileme çalışmaları sonucunda bu ulusal park, önemli sayıda turist elde etmeye başladı. 2003 yılında UNESCO, bölgeyi 20. yüzyılın başlarındaki mimari zevki açıklaması nedeniyle Dünya Kültür Mirasları listesine ekledi.[1]

Tarih

Yafa'nın kumlu toprakları üzerine 1909 yılında kurulan Tel Aviv, bahçe kent anlayışıyla kurulmuştu.[2] Daha önceleri Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'nin planlanmasında çalışan İngiliz kent planlamacısı Patrick Geddes, Tel Aviv'in ilk belediye başkanı Meir Dizengoff tarafından, kent planını çizmesi için görevlendirildi. 1925 yılında işe başlayan Geddes'in tasarladığı kent planı 1929 yılında kabul edildi.[3] Dönemin İngiliz Mandası yöneticileri de bu plana destek verdiler. Geddes'e ek olarak kent mühendisi Ya'acov Ben-Sira da, 1929'dan 1951 yılına kadar kentin planlanmasında katkıda bulundu.[4]

Patrick Geddes, sokakları ve blok tarzı yapıları yerleştirmeye başladı. Ancak kentteki binaların mimari tarzı için herhangi bir görüş bildirmedi. Ancak 1933 yılına gelindiğinde, Almanya'daki Bauhaus okulunda okumakta olan Arieh Şaron gibi Alman Yahudisi mimari öğrencileri, Nazi baskısından kaçarak Filistin topraklarına gelmeye başladılar.[5] Bu yeni mimarlar, umumi yapıları ve konutları tasarlamaya başladı. Bauhaus evleri, işlevsel olan ve malzemesi pahalı olmayan yapıların inşasına izin verdi. Avrupa'dan kaçan mimarlar sadece Bauhaus alanında değil, Le Corbusier tarzında da eserler verdi. Bunun yanında, Erich Mendelsohn ve onun yanında çalışan Carl Rubin, resmî olarak Bauhaus ile bağlantılı olmasalar da, kentin inşasında birçok yapı için katkıda bulundular.[6] Ancak yine de farklı mimari tarzlar 1930'lar boyunca kentte bir noktada birleşti ve yeni tarzdaki birçok yapı da burada test edilme fırsatı elde etti.

1984 yılında, Tel Aviv'in kuruluşunun yetmiş beşinci yılı anısına,[7] Tel Aviv Sanat Müzesi'nde White City, International Style Architecture in Israel, Portrait of an Era adında bir sergi açıldı. Bazı kaynaklar "Beyaz Kent" adının kökeni olarak bu sergiyi açan müze müdürü Michael Levin'i,[7] bazı kaynaklar ise şair Nathan Alterman'ı göstermektedir.[8] Bu 1984 sergisi, daha sonraları New York'a taşınarak bu kentteki Yahudi Müzesi'nde sergilendi.[9] 1996 yılında Beyaz Kent, Dünya Anıtlar Fonu'nun listesinde tehlikedeki siteler listesinde yer aldı.[10] 2003 yılına gelindiğinde UNESCO, Beyaz Kent'i, Dünya Mirasları listesine aldı.[11]

Bölgedeki iklime uyum

Esther Tiyatrosu, şimdiki Sinema Oteli.

Bölgedeki yapıların tasarımı, Akdeniz'in ve etraftaki çöllerin getirdiği zor iklim şartlarına dayanıklı olarak planlandı. Yapıların dışında kullanılan beyaz ve açık renkli boyalar, güneş ışığını geri yansıtmak amacıyla seçildi. Duvarlar sadece gizliliği değil, ayrıca güneşe karşı korumayı da sağlamak üzere tasarlandı. Bauhaus tarzının anahtar elemanlarından biri olmasına rağmen, yapılarda geniş cam yüzeyler ve pencereler kullanılmadı. Bunun amacı sıcaklığın ve ışığın evlerin içine fazlaca girmesini önlemektir. Yine uzun ve dar balkonların her biri, bir üstünde yer alan balkonla gölgelenmiş durumdadır. Bu tasarım planlanırken güdülen bir diğer amaç da yapıların denizden esen serin rüzgârı yakalamasıdır. Binalarda eğimli çatıların yerine dümdüz çatılar kullanıldı. Bu sayede evlerde yaşayan vatandaşlar, çatı katını serin akşamlarda çeşitli amaçlar için kullanabilecekti.[12]

Yapıların çoğu kolonlar üzerine dikilidir. Bu tarz kolonlu yapılardan ilki, Zeev Rechter tarafından 1933 yılında tasarlanan "Engel House"tur.[13] Kolonların kullanılmasının nedeni, rüzgârın bina altlarından eserek yapıları serinletmesinin ve çocuklara yeni oyun alanlarının açılmasının amaçlanmasından dolayıdır. 1935 yılında, Beit Hadar adlı ofis binasıyla beraber çelik çerçeve yapıları da tasarlanmaya başlandı.[14] Bu teknik sayesinde yapıların ilk katlarının çeşitli amaçlar için kullanılması kolaylaştırıldı.

Mimari ve inşa yöntemleri, çağdaş bir kent oluşturma amacı güdülerek yüzlerce benzer binanın tasarlanmasının yolunu açtı. Bu inşa edilen yapıların pek çoğu betonarmeydi.[13] Güçlendirilmiş beton kullanımı ise 1912 yılında sonra başladı.[6] Ancan yine de bu ilk yapılar, tüm yenilikçi tasarımlarına rağmen yazları dayanılmaz derecede sıcak oluyordu. Tel Aviv sakinleri bu ilk dönemlerde akşamları dışarı çıkarak parklarda veya kahvelerde dolaşmayı tercih ediyordu. Bu alışkanlık kentte halen devam etmektedir.[7]

Apartmanlar, çocuk güvenliği, posta işlemleri, mağaza ve çamaşırhane gibi hizmetleri sunmaktaydı. Ayrıca yapıların belli bir toprak barındırıyor olması da, tercih edilen bir tasarım olmuştu. Öyle ki, insanlar bu boş alanlarda bahçe işleri ve ekim-biçim işleriyle uğraşabiliyordu.[15]

Koruma planları

İnşa edildikten sonra bazı yapılar belli nedenlerle terk edilince, kimileri ihmalden dolayı yıkılma noktasına geldi. Özellikle özel yasaların çıkmasından önce bazıları yıkıldı. Yine de, 4.000'in üzerindeki Bauhaus yapısının bir kısmı yenilenirken, 1.500'den fazlası da düzenlenip yenilenmek üzere sıraya alındı.[13] Tel Aviv belediyesi de 2009 yılında 1.000 kadar yapıyı içine alan bir yasa hazırladı.[16]

Belgeleme ve sergileme

Beyaz Kent'e ilişkin en geniş çaplı inceleme Nitza Metzger Szmuk tarafından yapıldı. Bu incelemeler daha sonra bir kitapta toplandı ve hemen ardından bunu "Dwelling on the Dunes" adındaki bir sergi izledi.[15] Sergi ilk olarak Tel Aviv Sanat Müzesi'nde 2004'te düzenlense de, daha sonraları Kanada, İsviçre, Belçika ve Almanya'da da gösterildi.[17][18][19][20] 2000 yılında Tel Aviv'de kurulan Bauhaus Merkezi, süregelen mimari mirası üzerine organize olmuş bir merkezdir.[21] 2003 yılında, burada 25 yapının incelendiği bir sergi açıldı.[22] Bunun devamı olarak da 2008 yılında kentte Bauhaus Müzesi açıldı.[23][24] Kentin kuruluşunun yüzüncü yılı şerefine Mart 2009'da Docomomo International, Docomomo Journal 40 adlı bir dergi yayınlayarak, dergideki birçok sayfada Beyaz Kent'ten fotoğraflara yer verdi.[25]

Kaynakça

  1. ↑ UNESCO, Decesion Text, World Heritage Centre, retrieved 14 September 2009
  2. ↑ Barbara E. Mann, A place in history: modernism, Tel Aviv, and the creation of Jewish urban space, Stanford University Press, 2006, p. xi ISBN 0-8047-5019-X
  3. ↑ Yael Zisling, A Patchwork of Neighborhoods, Gems in Israel, April 2001
  4. ↑ Selwyn Ilan Troen, Imagining Zion: dreams, designs, and realities in a century of Jewish settlement, Yale University Press, 2003, p. 146 ISBN 0-300-09483-3
  5. ↑ Ina Rottscheidt, Kate Bowen, Jewish refugees put their own twist on Bauhaus homes in Israel, Deutsche Welle, 1 April 2009
  6. 1 2 UNESCO, Advisory Body Evaluation: Tel Aviv (Israel) No 1096, p. 57, retrieved 14 September 2009
  7. 1 2 3 Goel Pinto, Taking to the streets - all night long, Haaretz, 29 June 2007
  8. ↑ Bill Strubbe, Back to Bauhaus: A Weekly Briefing in the Mother Tongue, The Jewish Daily Forward, 25 June 2004
  9. ↑ Paul Goldberger, Architecture View: Tel Aviv, Showcase of Modernism is Looking Frayed The New York Times, 25 November 1984
  10. ↑ World Monuments Fund, World Monuments Watch 1996-2006, retrieved 16 September 2009
  11. ↑ UNESCO, White City of Tel-Aviv -- the Modern Movement World Heritage Centre, retrieved 14 September 2009
  12. ↑ Daniella Ashkenazy, Tel Aviv - "Bauhaus Capital" of the World, Israel Magazine-On-Web, 1 April 1998, retrieved 14 September 2009
  13. 1 2 3 Yael Zisling, Bauhaus in Tel Aviv, Gems in Israel, April 2001
  14. ↑ Stanford Üniversitesi, The Streets of Tel Aviv: The New City and Its Setting, retrieved 15 September 2009
  15. 1 2 Nitza Metzger-Szmuk, Des maisons sur le sable: Tel-Aviv, mouvement moderne et esprit Bauhaus, éditions de l’éclat, 2004, p. 307 ISBN 2-84162-077-8
  16. ↑ Sharon Udasin, Bauhaus is Our House, The Jewish Week, 20 May 2009
  17. ↑ White City exhibition at the UQAM, Montreal
  18. ↑ White City exhibition at the EPFL, İsviçre
  19. ↑ White City exhibition at the CIVA, Brüksel
  20. ↑ White City exhibition at the DAM, Frankfurt
  21. ↑ The Bauhaus Center, Haaretz, 18 May 2008
  22. ↑ Esther Zandberg, Exhibition on Preservation of Bauhaus in Tel Aviv, Haaretz, 15 October 2003
  23. ↑ Esther Hecht, Bauhaus Museum Opens in Tel Aviv’s White City, Architectural Record, 21 April 2008
  24. ↑ David Bachar, Surroundings / Daniella Luxembourg's Bauhaus kiosk, Haaretz, 1 May 2008
  25. ↑ Docomomo International, Journal 40, March 2009

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 8/29/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.