Demirlibahçe, Baskil
| Demirlibahçe | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Elâzığ |
| İlçe | Baskil |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu BölgesiAbdullah YÜKSEL |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 138 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0424 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 23800 |
| İnternet sitesi: YerelNET | |
Demirlibahçe, Elâzığ ilinin Baskil ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Kürtçe ismi Molla Sorikdir. Şefkat köyünden iki kardeşten ismi Molla Sorik olan şahsın buraya gelip yerleşmesi ile buraya Mollasorik denmiştir. Ancak daha sonraları dışardan iki aile daha gelerek köyün yakınlarına yerleşmişler, Zamanla iyi komşuluk ilşkileri bütün köyün bir araya toplanmasını sağlamıştır.
Kültür
Demirlibahçe köyü mutfak kültürü Elazığ ili kültürü ile aynı paraleldedir.
Köyün mutfağı oldukça zengin yemek çeşitlerine sahiptir. 150’ye yakın yemek çeşidi olan Köyde üç öğün yemeğin dışında kuşluk yemeği ve özellikle yatsılık denilen pestil, ceviz, orcik, meyve gibi yiyeceklerin bulunduğu sofralar açılır.
Yemekler çoğunlukla yer sofralarında yenilir.
En önemli yemeği özellikle misafirler için yapılan ve yapımıda oldukça zahmetli olan "Gömbe"dir. Gömbenin közde yapılmışı çok lezizdir. Glor ismide verilen gömbe kavurmalı, küncülü veya soğanlı olarak yapılır. Kış aylarında gelen bütün misafirler bu yemekten özellikle isterler.
Kış mevsimi için yapılan hazırlıkların başında taze meyve ve sebzelerin hemen hepsinin kurutulması gelir. Turşu ve salamura yapılır, şehriye ve erişte kesilir, tarhana hazırlanır, kavurma hazırlanır, orcik, pestil, tutunu yapılır.
Düğün ve sünnetlerde özel eğlence törenlerinde ziyafet çekilir, özel yemekler çıkartılır. Bütün bu işler komşu ve akrabaların yardımı ile topluca yapılır.
- Yemek Sofraları;
Yer sofraları:Sofra bezleri eskiden köyümüzde yerli beyaz bezden yapılırdı. Çitçilerin (baskıcılar) açık pembe zemin üzerine siyah motiflerle süsleyerek bastıkları sofra bezleri çok yaygındı. Bu sofra bezleri (dest-i hunlar) odanın ortasına serilir üzerine bir sini ve sininin içerisinde yemek takımları ve malzemeleri konulur ve sofra bezinin etrafında küçük yer minderleri bulunurdu.
Bazen de sofra bezi üzerine 50-50 cm yükseklikte özel yapılmış küçük bir masa konulur ve bunun üzerine sini konularak sofra oluşturulurdu. Bu sofralarda yemek daha kolay yenilirdi.
Günümüzde de köyümüzde ve çevresinde çoğunlukla yer sofrası tercih edilir. Ancak özellikle kentte hemen her evde yemek masası bulunmakla birlikte ekseriyetle bu masalar misafir olduğunda kullanılır.
Geleneksel mutfak kültürümüzün önde gelen araçlarından birisi olan sofra bezleri yerini naylondan yapılmış sofra bezlerine bırakmıştır. O güzelim çiçekli, kuşlu, “hoş geldiniz” li sofra bezleri günümüzde kimi evlerde sandıklarda birer hatıra olarak saklanmaktadır.
Demirlibahça köyü ve çevresindeki köylerde özellikle düğünlerde kurulan 3-4 metre uzunluğunda sofralar kurulurdu ki buna da Somat denilirdi. Bu tür ziyafetlere de “Somat Çekme” denilirdi.
- Mutfak ve Kilerler
Mutfak ve kiler iç içe olduğu gibi ayrı ayrı da olurdu. Eski evlerde sofalara çıkmadan evvel yan kapılardan birisi mutfak (mutbah) diğeri de kiler kapılarıdır.
Kiler 7-8 aylık zahireyi barındırırdı. Başta pilavlık ve köftelik bulgurlar, çorbalık keşkeklik döğme (kendüme) ler, mercimek, fasulye lovik ve nohutlar, ağızları beyaz ve nakışlı örtülerle kapalı, kırmızı topraktan yapılmış yerli büyük küpler veya peteklerde; sıra sıra dizili sırlı yeşil çinilerde ise unlar, pekmezler, ballar, peynirler, salçalar, turşular; tenekelerde yağlar, kavurmalar, kıymalar, tarhanalar; muhaşır, erişte gibi şeyler ise büyük kamış sepetler içerisinde, sebze kuruları, yine kilerde tavana asılı ekmek salıncağı üzerinde tandır ekmekleri bulunurdu. Tandır ekmeklerinin üzerine çok temiz hasavanlar örtülür ve kışlık ekmek ihtiyacı karşılanırdı. Kilerin en güzel yiyecekleri olan orcik, meyve kuruları daha bir özenle saklanır.
Günümüzde bazı köylerde zahire küp ve petekleri ve tandır ekmeği için yapılan iskeleler halen kullanılmaktadır. Kent hayatında ise evleri müsait ve köyleri ile bağlantısı olan sınırlı sayıdaki evlerin dışında bu kiler geleneği ve malzemeleri vardır.
Mutfaklar ise ocağın içerisinde bulunduğu yemek pişirilen, içerisinde mutfak araç ve gereçlerinin bulunduğu temiz ve ferah mekanlardan seçilirdi.
- Çorbalar
Tarhana çorbası, erişte çorbası, dövme çorbası, ayranlı çorbalar, kurutlu çorba, pirinç çorbası, un çorbası, anamaşı, lobik çorbası, bulgur çorbası, mercimek çorbası, şehriye çorbası, kabaklı çorba, tutmaçlı çorba, fasulye çorbası köyümüzde en çok pişirilen çorbalardır.
- Lobik çorbası
Pamuk ve bostan tarlalarının civarına ekilen lobik, fasulye gibi olup küçük tanelidir. Bir tencerede önceden zifiri (soğaraç) yapılır, üzerine su ilave edilip kaynatılır. Lobik ve döğme temizce yıkanır, tencereye bırakılır, 1-2 kaynar geldikten sonra çorba servise hazır hale gelir.
- Et Yemekleri
Kaburga, kızartma, , kaplama, güveç, tava, , ciğer kebabı, paça, işkene, taraklık, çoban kebabı, tandır kebabı vs.
- Köfteler Dolma ve Sarmalar
Bulgur köftesi, içli köfte, kındık köfte, yalancı köfte, ekşili köfte, kadın budu köfte, ayar köftesi ile kebabı, ayranlı köfte, harput köfte (iri köfte), mercimek köfte, ocak köftesi, lüle kebabı, küncülü köfte, muhaşerli köfte, keklik köftesi, lahana sarması, yaprak sarması, bumbar dolması, dilim dolma, domates dolması, sapan dolması, biber dolması, kabak dolması, kofik dolması (kurutulmuş biber dolması), kibe dolması.
- Harput Köfte (İri Köfte)
MALZEMELER:
- 400 gram yağsız kıyma
- 250 gram köftelik bulgur
- 2 adet soğan, 1 çorba kaşığı pulbiber
- 1-2 çorba kaşığı kurutulmuş reyhan
- 1 çay kaşığı karbonat
- 1 çorba kaşığı tereyağı
- 2 çorba kaşığı salça
- 5 su bardağı su, tuz
Harput (İri) Köfte Nasıl Yapılır?
- Derin bir kabın içine kıyma, yıkanmış ve süzülmüş bulgur, rendelenmiş soğan, pulbiber, reyhan, karbonat ve tuzu koyun.
- Tüm malzemeyi iyice yoğurun ve ceviz büyüklüğünde parçalar koparın.
- Baş ve orta parmağınızın yardımıyla tekerlek şeklinde köfteler hazırlayın.
- Tereyağı ve salçayı bir tencereye alıp, hafif çevirdikten sonra suyu ilave edip, tuz ekleyerek kaynamaya bırakın.
- Kaynayınca köfteleri içine katın ve yumuşayana kadar pişirin.
- Köfteleri servis tabağına alın ve üzerine suyundan gezdirip, sıcak servis yapın..
- Sebze Yemekleri ve Salatalar
köyümüzde hem bizzat yetiştirilen hem de doğal ortamda derelerde ve su kenarlarında kendiliğinden yetişen sebzelerin hemen hepsiyle yemek yapılır. Yörede yetişmemekle birlikte köyümüze getirilen sebzelerle de yemekler yapılır.
Doğal ortamda yetişen ışkın, pirpirim (semizotu) tahtik, yemlik kuzukulağı, dağ pancarı, kenger vb. gibi sebzeler yemeklerde ağırlıklı olarak kullanılır ve bu isimlerle anılan yemekler pişirilir.
Fasulye, kabak, domates, patlıcan, patates, biber, soğan, ıspanak gibi sebzeler, sebze yemeklerinin temel malzemesini oluşturur.
Patlıcan yemeği (karnıyarık, imambayıldı, söğürtme), taze fasulye, kabak kızartma, kabak oturtma, soğanlı yahni, nohut yahnisi, türlü, güveçbamya, musakka, badem, çaypalası, ışkınlı yumurta, pirpirim, boranı, kengerli, yemlikli; pancarlı pilav; sebze yemeklerinin başında gelir.
Köyümüzde salatalar da çok çeşitlidir. Özellikle doğal bitkilerden yapılan; kereviz, acice pirpirim salataları sirke ile tatlandırılarak ve zeytinyağı ilave edilerek yapılır. Çoban salata, patates salatası, yumurta salatası Köyümüzde en çok sevilen salataların başında gelir.
- Pirpirim (Semizotu) Boranı
Pirpirim bostanlarda, sebzeliklerde kendiliğinden yetişen bir bitkidir. Pirpirimin sebzeli yemeği yapıldığı gibi boranısı da yapılır.
Pirpirim güzelce yıkanıp bir kaba doğranır. Tekrar yıkandıktan sonra başlanır. Kevgirde süzülerek avuç içinde topaklar halinde sıkılır. Sade yağda biraz kızartıldıktan sonra üzerine önceden hazırlanan sarımsaklı yoğurt ve dağlanmış tereyağı dökülür.
- Pilavlar
Pilav, köyümüz ve çevre köylerce son derece sevilen yemek çeşididir. Başlı başına yemek olarak yenildiği gibi, sebze yemeklerine destek yemek olarak da yapılır.
Bulgurla yapılan pilavlar oldukça çeşitlidir. Bulgur pilavı, sulu pilav, bulgur tiridi, pancarlı pilav, yoncalı pilav, muhaşerli pilav, simit pilav, kırmanlı pilav, pirinç pilavı keşkek, mercimekli pilav.
- Sırın
Taze yufka (yuha) ekmeği rulo haline getirilip 3 cm eninde parçalar haline getirilerek bir tepsiye dizilir. Tepsiye dizilen ekmeklerin kesik tarafı tepsiye dik gelecek şekilde ve sıkıca dizilmesine dikkat edilmelidir.
Üzerine daha önce hazırlanmış bolca sarımsaklı yoğurt dökülür ve eritilmiş tereyağı eklenerek hazırlanır.
- Börekler
Su böreği, tepsi böreği, bohça böreği, el böreği, bişi böreği, talaş böreği.
Köyümüzde börekler arasında en çok sevileni su böreğidir. Yapımı çok zahmetli ancak son derece zevkli ve güzel olan su böreği yörenin damak zevkini yansıtır.
Önce böreğin hazırlanacağı tepsi hafif yağlanarak bir kenara bırakılır. Daha sonra açılan yufkalar dörde bölünerek hafif ateşte kaynayan suyun içine atılarak haşlanır. Haşlanan hamurlar sudan alınarak düzenli bir şekilde tepsiye yerleştirilir. Bu suretle oluşturulan her tabakanın arasına önceden hazırlanan rendelenmiş peynir ve çok ince kıyılmış maydanozdan oluşan iç serpiştirilir. Bu işlem tamamlandıktan sonra tepsi fırına verilir. Belli bir oranda kızartıldıktan sonra kareler halinde kesilen börek, servise hazır hale gelir.
- Helvalar ve Tatlılar
Köyümüzde yaygın olarak yapılan helvaların başında un helvası gelir. Peynirli helva, irmik helvası, heside, tel helvası, künefe, ceviz helvası, kabak tatlısı, baklava, dolanger, dilber dudağı, kargaburnu, çullama, bişi, şeker böreği, kalbur hurması, hurma tatlısı, revani, sütlaç, muhallebi, hürriyet kadayıfı, zerde, aşure, gül tatlısı belli başlı helva ve tatlı çeşitleridir.
Coğrafya
Elazığ il merkezine 32 km, Baskil ilçesine 7 km uzaklıktadır.Elazığ baskil karayolunun 28. km de sola ayrılan stabilize yol ile köye ulaşılabilir.Kara yolundan itibaren 4 km stabilize yolu vardır. Yerleşim yeri genelde dağlık bölgeye yapılmış elverişli yerler tarım da kullanılmıştır.Fakat son yıllarda yerleşim yerleri de değiştirilmiş düz arazilerin olduğu kısımlara evler yapılmştır. Köyün güneyinde Hasan Dağları (2.118 Mt) oluşturur.
Hasan Dağının doğusunda Bulutlu Dağı (2.004 Mt.) , Karga Dağı (1.925 Mt.) kuzeyinde Kamışlık Dağı (2.016 Mt.) yer alır.
Ayrıca Bu dağların halk arasındaki isimleri de şöyledir. Haroğlu (herseni) dağı, ziyaret dağı, Kasil ve pi günnü tepeleri de büyükçe tepelerdir. Köyde Beyaz çeşme(Kanyi Ispi) ile Belhan çeşmeleri ile de en meşhur sularıdır bu sular yazın çok soğuk kışın ise ılıktır. Ayrıca rakımı yüksek olan kuzluk mevkiinde yaz aylarında özellikle akşamları caketsiz ya da kazaksız üşünübilen bir yer olduğu da bilinmektedir. Köy halkının yarısı köyün eski yerinden ayrılarak isatasyona yakın mevkide bahçelerde ev yaparak burda yaşamaktadır.
İklim
Köy de karasal iklim egemen olup, kışlar soğuk ve yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçmektedir. Ancak köyde özellikle ilimizin çevresinde oluşturulan baraj gölleri, iklimde kısmen sapmalar göstermektedir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2000 | 138 |
| 1990 | 233 |
| 1985 | 225 |
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Son yıllarda Kaysıcılık, bağcılık ve arıcılık ön plana çıkmış köy ekonomisine gözle görülür bir katkı sağlamıştır. Özellikle arıcılık alanında faaliyet gösteren başarılı ve sertifikalı arıcılar da mevcuttur.
Altyapı bilgileri
Köyde ilköğretim okulu vardır.Fakat Eğitim Öğretim Yapılmamaktadır. Köyün içme suyu şebekesi yeterli olmamakla birlikte vardır, ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol stabilize olup asfalt olmadığı için ulaşımı olumsuz yönde etkilemektedir. Köyde elektrik ve sabit telefon vardır.