Girit Türkleri

Girit Türkleri

Toplam nüfus
tah. 200,000-300,000
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Libya Lübnan Suriye Türkiye
Diller
Arapça, Türkçe, Yunanca
Din
Sünni İslam, Bektaşilik
İlgili etnik gruplar
Türkler

Girit Adasında Rumlar (mavi) ve Türkler (kırmızı)'in dağılımı (1861)

Giritliler^[1][2], Girit Türkleri, Girit adasının Osmanlı Devleti yönetiminde kaldığı 1645-1908 döneminde meydana gelen Türk göçlerinden, ada halkı içinde ihtida (İslamiyet’i kabul) süreciyle ve çeşitli Osmanlı tebası toplumlar arasındaki kaynaşmalarla oluşmuş ve bu şekilde özgün bir kültür oluşturmuş bir Türk toplumudur. Osmanlı öncesi ada halkından İslamiyet'e geçenlerin bir kısmı 19. yüzyıl başında Yunan milliyetçiliği akımlarının etkisinde kalarak Hristiyanlığa geri dönmüş (irtidad), Girit Türkleri toplumunun dışına çıkmışlar, müslüman kalanlar ise Türk kimliğini benimseyerek kendilerine Türk demişlerdir.^[3]

Bu toplumun 19. yüzyıl sonlarında başlayan ve Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile tamamlanan Anadolu'ya (veya komşu coğrafyalara) göç hareketinin günümüze uzanan bireyleri Girit Türkleridir. Girit Türkleri'nin Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile Türkiye'ye gelenleri ağırlıklı olarak Çukurova, Ayvalık, İzmir, Bodrum, Side, Mudanya, Adana ve Mersin'e yerleşmişlerdir. Ayvalık ve Alibey/Cunda adasında halen nüfus çoğunluğunu teşkil eden Giritliler arasında Yunanca'nın Girit lehçesi de günümüze dek kullanılmaktadır.

Göç hareketi üç dalga halinde cereyan etmiştir. İlk dalga 19. yüzyıl sonlarında, adada Osmanlı hakimiyetinin zayıflamasıyla Anadolu'ya dönmeyi tercih edenler ve özellikle de adanın doğu kısmında 1897'de cereyan eden "toplu katliamlar"dan (terim olayların görgü şahidi olan İngiliz gazeteci-yazar Henry Noel Brailsford'a ait; "wholescale massacre" ^[4]) kaçabilenlerdir ^[5]. İkinci dalga, yapısında adanın Türk-Müslüman azınlığı için temel haklar barındıran Girit Cumhuriyeti'nin (1896-1908) Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet'in ilanını takip eden dönemdeki otorite boşluğunu fırsat bilerek bir oldu bitti ile Yunanistan'a bağlanması ile ayrılmak durumunda kalanlardır. Üçüncü ve son dalga ise, Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile dönmüştür.

Girit'teki Türk Nüfus Oranı

Yıl[6]	1821	1832	1858	1881	1900	1910	1920	1928
Türk	47%	43%	22%	26%	11%	8%	7%	0%

Kaynakça

1. https://www.youtube.com/watch?v=HGt_WdOf9n0 "Giritlice" Mâni
2. https://www.youtube.com/watch?v=HGt_WdOf9n0 "Giritlice" Aşk șarkısı
3. Yunan isyanı sırasında Girit'te irtidad olayları (Dr. A. Nükhet Adıyeke - Dr Nuri Adıyeke)
4. "The Cretans perpetrated a wholesale massacre at the expense of the Moslem minority in the eastern (Sitia) districts of the island in 1897. I saw with my own eyes young Moslem girls who had escaped mutilated from these horrors."
5. Bu katliamlarla ilgili olarak Osmanlı arşivleri, Genelkurmay Başkanlığı, yerli ve yabancı bağımsız gözlemciler ve uluslararası diplomatik kaynaklarda zengin bir belge birikimi bulunmakta olup, bunların bir kısmı yayınlanmış ve akademisyenlerce değerlendirilmiştir.
6. Macrakis, p. 51

Ayrıca bakınız

• Müslüman Yunanlar
• Türk
• Türk halkları
• Türk azınlıklar
• Türk dilleri

Dış bağlantılar