Huiler

Huiler
Toplam nüfus
9,82 milyon (2000 nüfus sayımı)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Çince
Kelime hazinesinde Arapça, Farsça ve Türkçe kökenli kelimeler mevcuttur.
Din
İslam ve az sayıda Dinsizlik[1]
İlgili etnik gruplar
Dunganlar, Panthay, Han, diğer müslüman etnik grupları, Çin Tibet halkı
Ma Zhongying

Huiler, (Arapça: هوي, Çince: 回族 pinyin: Huízú, Xiao'erjing: حُوِ ذَو ), Çin Halk Cumhuriyeti'nin 56 resmî etnik grubundan biri olan dini etnik gruptur. Huiler, dil ve fiziksel yapı açısından Han ulusu ile aynı olup İslam dinine bağlıdırlar. Dilleri Çince olan Huilerin dini kelime hazinelerinde geniş kapsamlı Arapça, Farsça ve Türkçe kökenli kelimeler de mevcuttur.

Tarih

Yaklaşık 600 yıl önce Yuan Hanedanı'nın son ve Ming Hanedanı'nın ilk yıllarında bugünkü Huiler etnik grup olarak oluşturulmaya başlanmıştır.

Qing Hanedanı yükselişinde, (1644 - 1911), Müslümanlarla ve müslüman olmayan Çinliler'in arasındaki geçimsizlik başlamıştır. Hanedanlık dinsel kurban kesimini yasaklar, yeni camilerin yapımını ve İslam'ın beş şartından biri olan Mekke'ye Hacca gitmeyi yasaklar.[2]. Qing Hanedanı yöneticileri Mançular (Mançuca: Manju; Çince: basit: 满族; geleneksel: 滿族; pinyin: Mǎnzú, Moğolca: Манж, Rusca: Маньчжуры)'ın eline geçer, bunlar Çin'deki bir azınlık, "böl ve yönet" bir taktikle Hanları, Müslümanları, Tibetlileri ve Moğolları birbirleriyle çatıştırır. Bu baskıcı politikalar beş kanlı Huilerin isyanıyla sonuçlanır, bunlar birçoğu Panthay isyanı Yunnan Eyaletinde 1855 ile 1873 yılları arasında ve Dungan isyanı, çoğunlukla Sincan, Shaanxi ve Gansu sınırları içinde 1862 ile 1877 yılları arasında meydana gelir. Mançu hükümeti böyle isyanları bastırmak için soykırımı işler[3][4][5] bir milyon Panthay isyanınında[6][7] insanı öldürür, birkaç milyon Dungan isyanınında[7] ve beş milyon Guizhou[6] baskısınında Miaoları öldürürler. Bu "Müslümanlardan temizleme" (洗回, xi Hui) Mançu yönetiminin uzun zamandır savunduğu resmi politikasıdır.[8]

Din

Tang Hanedanı (618-907 milâttan sonra) zamanında, İslâm dinine "Dashi jiào" (Dashi Dini. Dashi, Araplara verilen isimdir), Ming Hanedanlığında (1368 - 1644), "Tianfang jiào" (Arabistan dini), veya "Hui Hui jiào" (Hui hui dini. Müslüman olan diğer etnik gruplarınada Hui Hui derlerdi.); Ming Hanedanlığı sonunda ve Qing Hanedanlığı (1616 - 1911) başladığında, "Qingzhen jiào" (temiz ve doğru din), Cumhuriyet döneminde (1912 - 1949), "回教 Huí jiào" (Huilerin dini) veya Yisilan-Dini (伊斯蘭教 Yīsīlán jiào) adını verdiler. İslam dini Çin'e yayılması batı sınırından Kara Hıtay Devleti tarihi ile ilgilidir. Tang Hanedanlığı sona erdiğinde, Hui Hus (müslüman olan eski bir oymak) batıya doğru göç ettiler. Bir grup Hui Hus Pangtegin'nin yönetimi altında batıya Çuy (Rusça: Чу, Kırgızca: Чүй, Kazakca: Шу) Nehrine Karluk ülkesine kadar geldiler, Karluk boyu, Hui Hus, diğer boylar ve oymaklar birleşerek tarihi Karahıtay (Çince: 西遼 pinyin: xī liáo; anlamı: Batı Liao, 黑契丹 hēi qìdān; anlamı Kara Kitan, Moğolca: Хар Хятад; Kara Kitad, Farsça: قرا ختاى Qarā Khitā'ī) devletini kurdular. Karahıtay devleti 9. yüzyıl ortasından 13. yüzyıl başlarına kadar 370 yıldan fazla sürdü.[9]

Hui kadınları ve kız çocukları için birçok dini okullar vardır, bunların çoğu Camilerdedir, okullar Huilerin kendi verdikleri bağışlarla finanse edilmekte ve işletilmektedir. Huiler de kadınlar ahong (Farsça: اكهُند; akhund(öğretmen); Türkçe: imam, hoca veya müslüman din öğretmeni) olarak çalışırlar, bu demektir ki kendi bölgelerinde kadınlar (nu) dini ve ruhani önder (nu ahong: kadın imam) olarak camilerde ayrı bir bölümde (tamamen erkeklerden ayrı), camilerin bir odasında veya nu si (kadın cami) denilen mekanlarda, bazıları ücret karşılığı, diğerleri gönüllü olarak hizmet verirler.[10]

Nakşibendi tarikatının iki önemli kolundan biri olan Aktağlık (Afakiyye) Qinghai ve Gansu'da yaşayan Salarlar ve Huiler'in çok önemli katkıları olmuştur.[11]

Soyadları

Huiler arasında, Bay (白 bái), Muhammed'in baş harfi olan Ma (馬 mǎ), Mu (穆 mù), Mu (木 mù), Şa (沙 shā Sadık?), Ding (丁 dīng din), Ha (哈 hǎ), Yu (羽 yǔ), Guo (郭 guō), Yang (杨 yáng) ve Tuo (脫 tuō) gibi soyadlar yaygındır.

Huilerin özerk yönetim birimleri

1958 yılında Ningxia Huizu Özerk Bölgesi (Ninşa Huitsu) dışında Qinghai, Sincan ve Hubey eyaletlerinde 2 özerk ili, 6 özerk ilçesi ve 5 ortak özerk ilçesi kurulmuştur.

Ünlüler

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Huiler ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Notlar

  1. ↑ Çinde Huiler
  2. ↑ Keim(1954), pg.605
  3. ↑ Levene, Mark. Genocide in the Age of the Nation-State. I.B.Tauris, 2005. ISBN 1-84511-057-9, sayfa 288
  4. ↑ Giersch, Charles Patterson. Asian Borderlands: The Transformation of Qing China's Yunnan Frontier. Harvard University Press, 2006. ISBN 1-84511-057-9, sayfa 219
  5. ↑ Dillon, Michael. China’s Muslim Hui Community. Curzon, 1999. ISBN 0-7007-1026-4, sayfa xix
  6. 1 2 Damsan Harper, Steve Fallon, Katja Gaskell, Julie Grundvig, Carolyn Heller, Thomas Huhti, Bradley Maynew, Christopher Pitts. Lonely Planet China. 9. 2005. ISBN 1-74059-687-0
  7. 1 2 Gernet, Jacques. A History of Chinese Civilization. 2. New York: Cambridge University Press, 1996.ISBN 0-521-49712-4
  8. ↑ Jonathan N. Lipman, "Familiar Strangers: A History of Muslims in Northwest China (Studies on Ethnic Groups in China)", University of Washington Press (February 1998), ISBN 0-295-97644-6.
  9. ↑ http://219.238.219.78:81/zgyslj/english/PDF/english.pdf Çin'de İslâm - Yazar: Mi Shoujiang ve You Jia Çeviren: Min Chang (İngilizce)
  10. ↑ http://www.saudiaramcoworld.com/issue/200804/china.s.nu.ahong.htm Anne Miller Darling (İngilizce)
  11. ↑ Encyclopedia Iranica (İngilizce)

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/30/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.