I. Charles'ın mahkemesi

I. Charles'ın mahkemesi, İngiliz İç Savaşı sırasında muzaffer Rump Parlamentosunun devrik kral I. Charles'ı yargılamak için meydana getirdiği mahkemedir. Hususi olarak kralı yargılamak için kurulmuştur.

Arka plan

İngiliz İç Savaşının ilk aşamasından sonra Parlamento yanlıları kralın halkına karşı silaha sarılmasının yanlış bile olsa monarşi rejimi çerçevesinde anlaşılabilir olduğunu kabul edip, yeni bir anayasa ile meşruti bir rejime dönme eğilimindeydiler. Yenik ve mahkum bile savaş peşinde koşarak iç savaşın ikinci aşamasının başlamasına yol açtığı için kral akan kanın doğrudan sorumlusu olarak görülmekteydi. İskoçya ile yapılan gizli antlaşmanın ortaya çıkması, affedilmez bir vatana ihanet eylemi olarak görülüyordu.^[1]

Savaşın ikinci kısmının sonunun ardından Parlamentodaki vekiller ve Yeni Ordu temsilcileri kralın cezalandırılması talebini dile getirmeye başladılar.Parlamentonun hiçbir şey olmamış gibi kralla görüşmesine çok sinirlenen muharip ordu birlikleri Avam Kamarasını basarak Pride Darbesi olarak bilinen tasfiyeyi gerçekleştirirler. Albay Thomas Pride meclisin girişinde yapılan işlemlerde 45 vekili tutuklar, 146 tanesinin ise meclise girmesini engeller.

Meclise girmesine izin verilen 75 vekilden oluşan ve adı Rump Parlamentosu olan organ 13 Aralık günü kralla tüm görüşmeleri kesme kararı alır. İki gün sonra kral, Yeni Ordu birlikleri tarafından daha yakında olan Windsor Kalesine getirilir. Aralık ayında ise Londra'ya getirilir.

Parlamentonun rolü

Tarihte bir parlamentonun bir saltanata son vermesi veya bir hükümdarı mahkemeye çıkartması bu tarihten önce de görülmüştür. Örneğin yine İngiliz Parlamentosu II. Edward'ın yetersizlik gerekçesiyle tahtı bırakmasını talep etmiş veya II. Richard'ın istifasını kabul etmiştir. Ancak bu örnekler hep başka bir hükümdar veya onun vasisi lehine yaşanmış olaylardır. Kraliçe Jane Grey olayında ise önce asalet unvanları alınan eski kraliçe yargılanmış, suçlu bulunmuş ve vatana ihanetten idam edilmiştir. Bu anlamda yaşanan olaylar tarihte çok özgün bir duruma işaret eder.

Mahkemenin oluşturulması

Kral Londra'ya getirildikten sonra Rump Parlamentosu İngiliz halkı adına kralı yargılamak üzere Yüksek Adalet Mahkemesi^[2] adlı organı kurar. Parlamentoda onaylanan yasaya göre mahkemede 3 hakim ve 150 komisyon üyesi bulunur. Lordlar Kamarasında dile getirilen muhalefet üzerine hakimler ve Lordlar Kamarası temsilcileri çıkartılır. Dava başladığında hakim yetkisine sahip 134 komisyon üyesi vardır, bu kişilerin sadece 68 tanesi fiilen davalara katılır. General John Cook savcı görevini üstlenir.

Charles, İngiltere'ye ihanetle suçlanır. Ülkesinin iyiliğinden çok kendi şahsi iyiliğinin peşinde koşmakla itham edilir. Yaptığı gizli planlarla kötülük peşinde olduğu, savaş çıkarttığı, kamu düzenini bozarak genel insan hakları, özgürlük, adalet ve barışa karşı kendisi ve kendi ailesinin çıkarını üstün tuttuğu belirtilir. İddianamede iç savaş sırasındaki tüm ihanet, cinayet, zarar ve ziyandan sorumlu tutulur. Kralı yargılama kararı Lordlar Kamarası ve kral tarafından onaylanmadığı için aslında teknik anlamda yasalaşmamış olsa da Rump Parlamentosu alınan kararın yasa olduğunda ısrar ederek süreci devam ettirmiştir. Kralı yargılama kararı Avam Kamarasında oylanarak 26'ya karşı 29 oyla kabul edilir. Mahkemedeki kral yanlısı görevliler tasfiye edilir. Dava için belirlenen 8 Ocak günü hakimlerin yarısından azı mevcuttur. 10 Ocak günü mahkeme başkanı olarak John Bradshaw belirlenir. İzleyen 10 gün boyunca yasal gereklilikler yerine getirilir, iddianameye son hali verilir ve deliller toplanır.

Dava süreci

Dava 20 Ocak 1649 günü Westminster Hall'da başlar. Oturum başladığında savcı John Cook iddianameyi okumak için ayağa kalktı. Kralın hemen sağında yer alan savcı daha henüz birkaç kelime söylemişken kral asasıyla omzuna dokunarak durmasını emretti. Cook bunu dikkate almayıp okumaya devam edince kral ikinci kez omzuna vurup ayağa kalktı. Kral savcının üçüncü kez omzuna o kadar şiddetli şekilde vurdu ki, asanın tepesindeki gümüş kısım kırılıp yere düştü. Düşen kısmı kimse alıp ona vermeyince kral eğilip yerden almak zorunda kalır.

Mahkemeye hitap etmesi için söz sırası kendisine verilince I. Charles, süreci tanımadığını iddia ederek hiçbir mahkemenin bir kralı yargılayamayacağını öne sürer. Kendisine iktidarın ilahi bir şekilde verildiğini söyleyen kral, İngiltere gelenek ve yasalarına göre taç giydiğini ve iktidarın kendisinden sadece silah zoruyla gasp edildiğini söyler. Charles mahkeme sürecinin yasadışı olduğunda ısrar eder. Hangi mercinin kendisini yargıladığını sorgulayan Charles, Avam Kamarasının kimseyi yargılama hakkına sahip olmadığında ısrarcı olur.

Mahkeme bunun üzerine süreci kral isnat edilen suçu kabul etmiş şekilde işletti. Aleyhte şahitlik yapmak üzere listelenmiş kişilerden bazıları mazeret öne sürse de yaklaşık otuz kişi aleyhte şahitlik yapar. Şahitler Westminster'da dinlenmediği için kralın kendisi aleyhine sunulan delilleri duyması veya şahitleri sorgulama şansı olmamıştır.

Kamuya açık yapılan 27 Ocak 1649 Cumartesi günkü celsede kral suçlu ilan edilir ve idam cezasına mahkum edilir. İzleyen günlerde idam fermanına atılacak imzalar toplanır, toplamda 59 hakim yetkisine sahip komisyon üyesi fermanı imzalamıştır.

İdam

Kral I. Charles, Whitehall Sarayının önünde 30 Ocak 1649 günü idam edilir.

Sonrası

Kralın idamından sonra İrlanda, İskoçya ve İngiltere'de silahlı ayaklanmalar çıkar, bu çarpışmalar iç savaşın üçüncü aşaması olarak tanımlanır. Kralın idamından yaklaşık bir buçuk yıl sonra kralın oğlu Prens Charles İskoçlar tarafından II. Charles olarak kral olarak ilan edilir. II. Charles, topladığı birliklerle İngiltere'ye saldırır ancak Worcester'de Oliver Cromwell komutasındaki Yeni Ordu birliklerine yenilir. Bu muharebeyle iç savaş kesin olarak sona ermiştir.

Fetret dönemi

Kralı yargılayan mahkeme Fetret Devri olarak tanımlanan dönemde kullanılmaya devam eder. Mahkeme 9 Mart 1649 günü Cambridge Earlü James'i suçlu bularak idam eder. İzleyen yıllarda mahkeme benzer vatana ihanet davalarına bakar.^[3]

Restorasyon

1660 yılındaki Restorasyon'dan sonra idam edilen kralın mahkemesinde görevli herkes yeni kral II. Charles'ın hedefi haline gelir. Hayatta olan kişiler ülke dışına kaçmaya çalışır. Kaçakların çoğu Avrupa'ya bir kısmı da Yeni Dünya'ya kaçar. Kaçaklara yardım eden New Haven kolonisine(en) sığınanlar zaman içinde yakalanıp cezalandırılırlar. İntikamda hızını alamayan yeni rejim o tarihte ölmüş olan iç savaş liderleri Oliver Cromwell ve Henry Ireton gibi kişilerin naaşlarını saygısızca çıkartarak uygunsuz davranışlarda bulunacaktır.

İngiliz monarşisinin bu otoriter ve intikamcı tutumu bir yüzyıl sonra kral III. George'a karşı başlatılan Amerikan Devrimi sırasında da hatırlanacak ve otoriteye karşı özgürlük mücadelesinde İngiliz İç Savaşına atıfta bulunulacaktır.

Kaynakça

1. O zaman dek olan savaşı hangi İngiliz'in hangi İngiliz'i yöneteceğine dair bir iç savaş olduğunu söyleyen Oliver Cromwell, kralın bu tutumuyla ülkeye yabancı bir orduyu davet ettiğini belirtiyor ve bu zamana kadar izin verilen kralla müzakereler derhal son verilmesini istiyordu.
2. High Court of Justice
3. 30 Haziran 1654 gününde Peter Vowell ve John Gerard, Oliver Cromwell'e suikast planlamak ve II. Charles'ı tahta geçirmek için plan kurmak suçlarıyla yargılanırlar. Suçlu bulunup idam edilirler.