İngiliz İç Savaşı zaman çizelgesi

İngiliz İç Savaşı zaman çizelgesi, İngiliz İç Savaşı öncesi, sırası ve sonrasındaki öne çıkan olayları içerir.

İç savaştan önceki dönem

• 1625: I. Charles İngiliz tahtına çıkar. Kısa bir süre sonra Fransız Burbon Hanedanından Henrietta Maria ile evlenir.
• 1626: Parlamento Avrupa'da Fransa tarafından Protestan Huguenotlara karşı askeri sefer düzenlemeye kalkan Buckingham Dükü George Villiers'i görevden alır, kral I. Charles bunun üzerine sinirlenerek Parlamentoyu fesheder.
• 1628: Parlamento kral tarafından yeniden göreve çağrılır. Parlamento Petition of Rights belgesini düzenler. Charles onaylamak zorunda kalır. toplumda hiç sevilmeyen ve bir maceracı olarak görülen Villiers Portsmouth'da onunla birlikte savaşıp gazi olan subay John Felton tarafından bıçaklanarak öldürülür.
• 1629: Charles parlamentoyu lağveder ve 1640 yılına kadar da yeniden toplantıya çağırmaz. Kişisel yönetimi başlamış olur.
• 1633: William Laud Canterbury Başpiskoposu olarak atanır.
• 1637: Charles İskoçya Presbiteryen Kilisesine Anglikan Kilisesi usullerini dayatır. Jenny Geddes öncülüğünde başlayan direniş National Covenanta evrilecektir.
• 1639-1640: İskoçya'da Piskoposlar Savaşı başlar.

1640

• 13 Nisan: Kısa Parlamentonun ilk toplantısı yapılır
• 5 Mayıs: Parlamento üç hafta görev yaptıktan sonra kral tarafından kapatılır
• 26 Ekim: Charles, İskoçların oldukça kazançlı çıktığı Ripon Antlaşmasını imzalamak zorunda kalır.
• 3 Kasım: Uzun Parlamentonun ilk toplantısı yapılır
• 11 Aralık: 15 bin Londralı tarafından imzalanan Root and Branch Petition metni meclise sunulur.^[1]

1641

• Ağustos: Root and Branch yasa tasarısı parlamentoda reddedilir
• Ekim: İrlanda'da isyan patlak verir
• 1 Aralık: Grand Remonstrance adlı metin krala sunulur^[2]
• Aralık: Uzun Parlamento Bishops Exclusion adlı yasayı kabul eder^[3]

1642

• 4 Ocak: Charles bizzat Avam Kamarasına gelerek beş muhalif milletvekilini (John Pym, John Hampden, Denzil Holles, Sir Arthur Haselrig ve William Strode) tutuklamak ister ancak başarısız olur. Yine Ocak ayı içinde Uzun Parlamentonun talimatıyla hareket eden Sir JohnHotham, Kingston upon Hull'daki kraliyet cephaneliğine el koyar.
• 5 Şubat: Yasa gereği İngiltere Kilisesine bağlı piskoposlar Lordlar Kamarasından uzaklaştırılır
• 23 Şubat: Kraliçe Henrietta Maria kızı Mary ve tüm mücevheratıyla beraber Hollanda'ya geçer.
• 5 Mart: Uzun Parlamento Militia Ordinance adı verilen yasa uyarınca düzenli olmayan ülkede milis birlikler toplayabilme kararı alır^[4]
• 15 Mart: Uzun Parlamento milis yasasının kralın onayı olmamasına rağmen yürürlükte olduğuna hükmeder.
• Nisan: Sir John Hotham, kral I. Charles'ın Kingston upon Hull'daki cephaneliğe girişine engel olur.
• 2 Haziran: Parlamento tarafından krala önerilen 19 Öneri metni reddedilir^[5]
• 3 Haziran: York'daki Hewort Moor civarında yapılan geniş katılımlı toplantıyla Charles kendi davası için taraftar toplamaya başlar.
• Temmuz: Charles, cephane sağlayabilmek için Kingston upon Hull'u kuşatsa da başarılı olamaz. Parlamento, Güvenlik Komitesi belirleyerek iç savaşın idaresini bu komiteye bırakır.^[6]

Birinci iç savaş

1642

• 22 Ağustos: Kral I. Charles Nottingham'da sembolik olarak sancağını dalgalandırır ve iç savaş resmi olarak başlar.
• 23 Ağustos: Southam Muharebesi, iki taraf arasındaki ilk silahlı karşılaşma
• 19 Eylül: Charles, Wellington Deklarasyonunu ilan eder^[7]
• 23 Eylül: Powick Köprüsü Muharebesi monarşi yanlılarının zaferiyle tamamlanır
• 29 Eylül: Yorkshire Tarafsızlık Antlaşması imzalanır ancak 4 Ekim günü Parlamento tarafından reddedilir
• 17 Ekim: Kral I. Charles, Birmingham'dan geçerken saltanat eşyalarını taşıyan at arabaları yerli halk tarafından yağmalanır. Ele geçirilen malzemeler Parlamento yanlılarının müstahkem mevkisi olan Warwick Kalesine götürülür. Aynı gün Kings Norton'da küçük çaplı bir silahlı çarpışma yaşanır.
• 23 Ekim: Edgehill Muharebesi
• 1 Kasım: Aylesbury Muharebesi
• 12 Kasım: Brentford Muharebesi
• 13 Kasım: Turnham Green Muharebesi
• 17 Aralık: Lex Talionis Deklarasyonu
• 23 Aralık: Chesire kentinin iç savaş boyunca tarafsız olmasına dair olan Bunbury Antlaşması imzalanır. Antlaşma başarısız olacaktır.

1643

• 19 Ocak: Braddock Down Muharebesi
• 28 Ocak: Uzun Parlamento yetkilileri Oxford Antlaşması için aracılar gönderir
• 19 Mart: Hopton Heath Muharebesi
• 30 Mart: Seacroft Moor Muharebesi
• 3 Nisan: Camp Hill Muharebesi
• 25 Nisan: Sourton Down Muharebesi
• 16 Mayıs: Stratton Muharebesi
• 18 Haziran: Chalgrove Field Muharebesi, John Hampden muharebe sırasında öldürülür
• 30 Haziran: Adwalton Moor Muharebesi
• 4 Temmuz: Burton Bridge Muharebesi
• 5 Temmuz: Lansdowne Muharebesi
• 13 Temmuz: Roundway Down Muharebesi
• 20 Temmuz: Gainsborough Muharebesi
• 26 Temmuz: Bristol düşer
• 2 Eylül: Hull kuşatması başlar
• 18 Eylül: Aldbourne Chase Muharebesi
• 20 Eylül: Birinci Newbury Muharebesi
• 25 Eylül: Uzun Parlamento ve Westminster Kurulu İskoçya ile antlaşma imzalar. Buna göre Güvenlik Komitesi, İki Krallık Komitesi adını alır.
• 11 Ekim: Winceby Muharebesi

1644

1644 yılı içinde İskoçlar güneye inerek York önlerindeki Parlamento birliklerine dahil olur.

• 26 Ocak: Nantwich Muharebesi
• 3 Şubat: Newcastle kuşatması, şehir İskoçlara teslim olmak ister.
• 29 Mart: Cheriton Muharebesi
• 28 Mayıs: Bolton düşer ve kent halkı katledilir.^[8]
• 29 Haziran: Cropredy Bridge Muharebesi
• 2 Temmuz: Marston Moor Muharebesi
• 13 Eylül: İkinci Aberdeen Muharebesi
• 19 Ekim: Newcastle kuşatması şehrin düşmesi ve İskoçlar tarafından yağmalanmasıyla sona erer
• 27 Ekim: İkinci Newbury Muharebesi
• 23 Kasım: John Milton tarafından yazılan Areopagitica basılır

1645

• 6 Ocak: İki Krallık Komitesi Yeni Ordunun kurulmasına karar verir
• 22 Şubat: Uxbridge'de kral temsilcileriyle yapılan barış görüşmeleri sonuçsuz kalır
• 9 Mayıs: Auldearn Muharebesi
• 14 Haziran: Naseby Muharebesi
• 2 Temmuz: Alford Muharebesi
• 10 Temmuz: Langport Muharebesi
• 15 Ağustos: Kilsyth Muharebesi
• 13 Eylül: Philiphaugh Muharebesi
• 24 Eylül: Rowton Heath Muharebesi
• Eylül: Leicester teslim olur
• 17 Aralık: Monarşi yanlısı garnizon olan Hereford kuşatma sonucu alınır.

1646

• 18 Ocak: Dartmouth kuşatması, şehirdeki monarşi yanlısı garnizonun teslim olmasıyla sona erer
• 3 Şubat: 136 gün süren Chester şehirdeki monarşi yanlısı garnizonun teslim olmasıyla sona erer
• 16 Şubat: Torrington Muharebesi Yeni Ordu zaferiyle biter
• 10 Mart: Cornwall yakınlarındaki Tresillian Köprüsünde Ralph Hopton komutasındaki monarşi ordusu teslim olur
• 21 Mart: Stow-on-the-Wold Muharebesi birinci iç savaşın son cephe savaşında Parlamento zaferi
• 13 Nisan: Exeter kuşatması monarşi yanlılarının teslim olmasıyla sona erer
• 5 Mayıs: Kral I. Charles, Nottinghamshire yakınlarındaki Southwell'de İskoç birliklerine teslim olur
• 6 Mayıs: Newark düşer
• 24 Haziran: Oxford kuşatması, şehirdeki monarşi yanlısı garnizonun teslim olmasıyla sona erer
• 22 Temmuz: Worcester kuşatması , şehirdeki monarşi yanlısı garnizonun teslim olmasıyla sona erer
• 27 Temmuz: 65 gün süren kuşatmadan sonra Wallingford Kalesi Sir Thomas Fairfax'a teslim olur
• 19 Ağustos: Galler'deki monarşi yanlılarının güçlü olduğu Raglan Kalesi teslim olur
• 9 Ekim: Uzun Parlamento, İngiltere ve Galler'de piskopos ve başpiskoposluk kurumunu lağveder. Toprakları ve mal varlıkları devlete devredilir

1647

• 13 Mart: Galler'deki son monarşi yanlısı kale olan Harlech Kalesi teslim olur
• 3 Haziran: Süvari subayı George Joyce ve ona bağlı süvari birliği kralı bulunduğu Holdenby House'dan alarak Yeni Ordu denetimindeki bögleye götürürler.
• 4–5 Haziran: Newmarket yakınalrındaki Kentford Heath'de yapılan toplantıda Yeni Ordu subayları ve askerleri Solemn Engagement adlı metine olur verirler^[9]
• 8 Haziran: General Fairfax, ordu birliklerinin üzerinde uzlaştığı metni parlamentoya gönderir. Kralın kendi denetimlerinde olduğunu vurgulayarak görüşmelerin onların bilgisi dahilinde olması gereğini hatırlatır.
• 31 Ağustos: Montrose kaçar
• Ekim: Ünlü bir Leveller metni ve anayasa taslağı olan An Agreement of the People for a firm and present peace upon grounds of common right ordunun kamuoyuna sunulur
• 28 Ekim: Putney görüşmeleri başlar
• 26 Aralık: Bir grup İskoç asilzade kralla gizli antlaşma imzalar

İkinci iç savaş

1648

• 8 Mayıs: St. Fagans Muharebesi
• 16 Mayıs - 21 Haziran: Pembroke kuşatması
• 24 Haziran: Maidstone Muharebesi
• 13 Haziran – 28 Ağustos: Colchester kuşatması
• 17 – 19 Ağustos: Preston Muharebesi
• 15 Eylül: Newport Antlaşması
• 6 Aralık: Pride Darbesi. Albay Thomas Pride komutasındaki askerler Parlamentoya müdahale ederek Oliver Cromwell karşıtlarını uzaklaştırır. Parlamento sonraki dönemde Rump Parlamentosu olarak devam eder.

1649

• 15 Ocak: Ünlü Leveller metni ve anayasa tasarısı olan An Agreement of the People of England Rump Parlamentosuna sunulur
• 20 Ocak: Kral I. Charles'ın mahkemesi başlar
• 27 Ocak: Kralın idam fermanı imzalanır
• 30 Ocak: Kral I. Charles kafası kesilerek idam edilir. Rump Parlamentosu, herhangi bir kimsenin kendisini İngiltere, İrlanda veya bağlı ülkelerin kralı ilan etmesini yasaklar
• 5 Şubat: Edinburgh'daki İskoç Parlamentosu I. Charles'ın en büyük oğlu Galler Prensi Charles'ı II. Charles olarak Britanya, Fransa ve İrlanda kralı olarak ilan eder
• 7 Şubat: Rump Parlamentosu İngiltere'de monarşiyi kaldırır
• 14 Şubat: Rump Parlamentosu İngiltere Devlet Konseyi kurumununun kuruluşunu ilan eder

Üçüncü iç savaş

1650

• 1 Mayıs: II. Charles ile İskoçyalılar arasında Breda Antlaşması imzalanır
• 23 Haziran: II. Charles, İskoçlara çeşitli haklar veren antlaşmayı imzalar
• 3 Eylül: Dunbar Muharebesinde Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento birlikleri David Leslie komutasındaki İskoç birliklerini kesin olarak mağlup eder

1651

• 1 Ocak: II. Charles İskoçların kralı olarak Scone'de taç giyer
• 20 Temmuz: Inverkeithing Muharebesinde Parlamento güçleri İskoçları mağlup eder
• 25 Ağustos: Wigan Lane Muharebesinde Parlamento güçleri İskoçları mağlup eder
• 3 Eylül: Worcester Muharebesi, iç savaşın son muharebesidir. Oliver Cromwell kesin zaferini ilan eder
• 3 Eylül: II. Charles'ın kaçışı başlar
• 6 Eylül: II. Charles Royal Oak adlı ağaçta saklanır
• 16 Ekim: II. Charles İngiltere'den kaçmayı başararak Fransa'ya geçer

İç savaş sonrası dönem

• 1650-1660 Fetret Devri

1649-1653 İngiltere Topluluğu dönemi

20 Nisan 1653, Rump Parlamentosu Oliver Cromwell tarafından feshedilir

1653-1658, Protektora dönemi

13 Nisan 1657, Cromwell kral olmayı reddeder

3 Eylül 1658, Cromwell'in ölümü

1658-1659, Richard Cromwell hükümdarlığında Protektora

7 Mayıs 1659, Rump Parlamentosu yeniden toplanır

25 Mayıs 1659, Richard Cromwell Lord Protector makamından ayrıldığını bildirir

13 Ekim 1659, Rump Parlamantosu yeniden feshedilir

• 1660 Restorasyon

30 Ocak 1660, II. Charles İngiltere kralı ilan edilir

Mart 1660, Konvansiyon Parlamentosu seçilir

4 Nisan 1660, Breda açıklaması

25 Nisan 1660, Konvansiyon Parlamentosu toplanır

29 Mayıs 1660, II. Charles, Londra'ya gelerek krallığını ilan eder

Temmuz 1660, Richard Cromwell İngiltere'den Fransa'ya kaçar

29 Aralık 1660, Parlamento kral tarafından feshedilir

23 Nisan 1661, II. Charles Westminster Abbey'de taç giyer

1660-1662, I. Charles'ın mahkemesindeki hakimlerin yargılanmaları ve idamları

30 Ocak 1661, Kral I. Charles'ın idamının 12. yıldönümünde Oliver Cromwell'in naaşı mezarından çıkartılarak asılır, Cromwell'in kesik başı 1685 yılına kadar Wesminster'da bir mızrağın ucunda durur

• 1688 Muhteşem Devrim

Kaynakça

1. Metinde piskopos ve başpiskoposluk kurumlarının lağvedilmeleri yönünde bir yasa çıkartılması isteniyordu. Metnin aslı (İngilizce) 24 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir
2. Meclisteki muhalif vekiller tarafından yazılan ve kralın dış politika, finans, hukuk ve dini konularda takip ettiği siyaseti eleştiren bir metindir. İç savaşın çıkış noktalarından birisi olarak kabul edilir. Metnin aslı (İngilizce) 24 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir
3. Yapılmaya çalışılan anayasa değişikliğine karşı çıkan piskoposların Lordlar Kamarasından atılmalarını içeren yasadır
4. Normalde bu kararın kraliyet onayıyla alınması gereklidir. Metnin aslı (İngilizce) 25 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir
5. Mutlaki iktidarın parlamentonun da katılımıyla meşruti bir yöne çevrilmesi önerisidir. Buna göre kralın atadığı bakanlar meclise karşı sorumlu olacak, dış politika ve savaş gibi önemli meselelerde parlamentonun onayı aranacaktır. Metnin aslı (İngilizce) 25 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir
6. İlk komite bileşimi:
   Lordlar Kamarası: Essex, Holland, Northumberland, Pembroke Earlleri ve Vikont Saye-and-Sele. Avam Kamarası: Nathaniel Fiennes, John Glynn, John Hampden, Denzil Holles, Henry Marten, Sir John Merrick, William Pierrepoint, John Pym, Sir Philip Stapleton ve Sir William Waller.
7. Daha çok propaganda amacı taşıyan açıklamada Protestan dininin korunacağı, kanunların hüküm süreceği ve meclisin özgürlüğünün sağlanacağı gibi muğlak ifadeler yeralır.
8. Parlamento kuvvetlerinin elinde olan kent, Prens Rupert komutasındaki monarşistlerce alınmış ve şehirdeki yaklaşık 1600 asker öldürülmüştür. Bakınız Bolton Katliamı
9. Önemli antlaşma olarak da çevirisi yapılabilecek olan metnin tam adı A Solemne Engagement of the Army, under the Command of his Excellency Sir Thomas Fairfax şeklindedir. İç savaşın tamamlanmasıyla beraber parlamentoda Yeni Ordu'nun dağıtılmasının görüşülmesi üzerine Yeni Ordu mensupları hem ödenmeyen maaşlarını almak hem de uğruna savaştıkları davanın somut sonuçlarını görmek istediklerini dile getirmişlerdir. Metnin aslı (İngilizce) 26 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir