III. Arnuvanda
| III. Arnuvanda | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1209-1207 |
| Önce gelen | IV. Tuthaliya |
| Sonra gelen | II. Şuppiluliuma |
| Babası | IV. Tuthaliya |
| Ölüm | MÖ 1207 |
| Hitit Kralları |
|---|
| Hititler-Dönemler
MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
| Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
| Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
| Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
| Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
III. Arnuvanda, 13ncü yüzyıl sonlarında (yaklaşık MÖ 1209-1207 [1]), kısa bir süre hüküm sürmüş Hitit kralıdır.
Hükümdarlığı
III. Arnuvanda, babası ve bir önceki kral IV. Tuthaliya'nın ölümüyle Hitit tahtına çıkmıştır. Hüküm süresi tam bilinmemekle birlikte bir ya da iki yıldan fazla olmadığı tahmin edilmektedir ve dolayısıyla dönemine ait çok az belge vardır.[2] Hükümdarlığını belgeleyen, ismini taşıyan bir adet kraliyet mühürü Boğazköy'de bulunmuştur. Ne sebeple öldüğü bilinmemektedir, ancak öldüğünde bir oğlu olmadığından başa kardeşi II. Şuppiluliuma geçmiştir. II. Şuppiluliuma'nın tahta geçişiyle ilgili olarak dönemine ait bir dökümanda Arnuvanda hakkında şöyle denmektedir:
"Hatti halkı ona karşı günah işledi ama ben işlemedim. Eğer bir oğlu olmuş olsaydı, onu dışlamazdım; (aksine) oğlunu korurdum. Ama oğlu yoktu; (hatta) bir hamile eş var mı diye aradım, ama hamile eş (bile) yoktu. Eğer Arnuvanda'nın bir oğlu olsaydı, günah işlemis olurdum.' [3]
Hatti halkının Arnuvanda'ya karşı günah işlediğinin söylenmesi, ülkede ayaklanmaların olduğu ve iç düzendeki bozukluğun bir isareti olarak yorumlanmıştır. Bu bağlamda, hem Ugarit hem Mısır kaynaklarında bahsedilen[4] Hatti'deki yiyecek sıkıntısı ve açlığın bu döneme ait olabileceği düşünülmüşse de,[5] bu yönde kesin bir delil yoktur. Bu dökümanlar IV. Tuthaliya'nın son yılları veya II. Şuppiluliuma dönemiyle de ilişkilendirilebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Brill, Leiden.
Notlar
- ↑ Verilen tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır. Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) 'Hititolojiye Giriş', s. 155.
- ↑ Yakın zamana kadar Hitit kral listesindeki belirsizliklerden dolayı, daha fazla sayıda dökümanın III. Arnuvanda'ya ait olduğu düşünülmekteyken, bunların çoğunun daha önceki adaşlarına, özellikle I. Arnuvanda'ya ait olduğu ortaya çıkmıştır. Arzava kralı Madduvatta ile ilgili dökümanlarda adı geçen kral, III. değil I. Arnuvanda'dır.
- ↑ KUB 26.33, ii 3'-11', tercüme d'Alfonso'dan uyarlanmıştır, d'Alfonso (2007) "The Treaty between Talmi-Teššub of Karkemiš and Šuppilulijama Great King of Hatti," Fs Košak, DBH 25, s. 203-220.
- ↑ Ugarit'de bulunan RS 20.212 no'lu dökümanda Hitit limanı Ura'ya Ugarit limanlarından doğru 450 ton tahıl gönderildiği ve Karnak tapınağının Merneptah'a ait yazıtlarında "Hatti ülkesini hayatta tutmak için" Mısır'dan tahıl gönderildiği yazılmıştır.
- ↑ Klengel (1999) s. 299