III. Hattuşili
| III. Hattuşili | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1267–1237 |
| Önce gelen | III. Murşili |
| Sonra gelen | IV. Tuthaliya |
| Eş(leri) | Puduhepa |
| Çocukları | Nerikaili, Tuthaliya, Huzziya, Hesni |
| Babası | II. Murşili |
| Hitit Kralları |
|---|
| Hititler-Dönemler
MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
| Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
| Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
| Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
| Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
III. Hattuşili (Hattušili),[1] yaklaşık MÖ 1267-1237 [2] tarihleri arasında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. II. Murşili'nin bilinen dördüncü ve en küçük oğludur. Daha kral olmadan önce Kizzuvatna orijinli bir rahibe olan, Puduhepa ile evlenmiş, ve Puduhepa en söz sahibi Hitit kraliçelerinden biri olmuştur. Günümüzde Hititlerin başkenti Hattuşaş'ta yapılan kazılarda, III. Hattuşili'ye ait 200'ün üzerinde doküman bulunmuştur.
Babası II. Murşili, Hattuşili'yi önemli bir Hitit şehri olan Samuha'nın rahibi olarak atamıştır ve Hattuşili de daima Samuha şehrinin ana tanrıçası İştar'a sadık kalmıştır.[3] II. Murşili'nin ölümü ile III. Hattuşili'nin ağabeyi II Muvatalli kral olur. II. Muvatalli aldığı bir kararla Hitit başkentini güneydeki Tarhuntaşşa kentine taşıdığında da Hattuşaş şehrinin yonetimini Hattuşili'ye bırakmıştır. Hattuşili bu dönemde askeri olarak da aktif görevlerde bulunmuş, uzun yıllar kuzeydeki Kaşka kavimlerinin elinde kalmış olan eski ve kutsal Hitit şehri Nerik'i ele geçirmistir. Bu konuya yıllıklarında oldukça önem verir ve hatta en büyük oğluna da Nerikkaili ismini vermiştir. General olarak Mısırlılar ve Hititler arasındaki Kadeş Savaşı'nda (MÖ 1274) kral Muvatalli'nin yanında komutanlık yapmıştır.
Hattusili'nin kendi ağzından anlatılan ve Hattuşili'nin Özürü olarak bilinen belgelere göre, ağabeyi II. Muvatalli'nin olümünden sonra krallığa II. Muvatalli'nin oğlu Urhi-Teşup (III. Murşili) geçmiş ve Hattuşili tarafından da desteklenmiştir. Ancak 7 yıl sonra, kendisine kötü davrandığı ve yetkilerini elinden almaya çalıştığı için Hattuşili Urhi-Teşup'u devirmiş ve sürgüne göndermiştir. Hattuşili bu konuda tanrıların da kendisine hak verdiğini söyler. Şüphesiz bu mücadelede Hitit soylularının da büyük bir kısmı Hattuşili'yi desteklemiş olmalıdır. Sürgüne giden Urhi-Teşup bir sure sonra Mısır'a kaçmış, Hattuşili'nin geri verilmesini talep etmesine rağmen gönderilmediği için Mısır ile bir süre daha gerginliğin sürmesine sebep olmuştur.
Kadeş savaşından yaklaşık 15 yıl sonra, kendi hükümdarlığı sırasında Mısır kralı II. Ramses ile Kadeş Antlaşması (MÖ 1274) olarak bilinen barış antlaşmasını yapmıştır. Bu antlaşmayı takiben birkaç yıl sonra III. Hattuşili'nin kızlarından biri II. Ramses'e eş olarak gitmiştir.[4]
III. Hattuşili dönemin diğer büyük güçleri Mısır, Babil ve Asur ile barışçı bir politika izlemiştir. Hem kendisi hem kraliçe Puduhepa tarafından Mısır kralı II. Ramses'le yapılan pek çok yazışmadan başka Babil kralları Kadaşman-Turgu (MÖ 1281–1264) ve II. Kadaşman-Enlil (MÖ 1263–1255) ile de yazıştığı bilinmektedir. İsimlerin korunmadığı bazı tablet parçalarının da III. Hattuşili ile Asur kralları arasındaki mektuplar olma ihtimali yüksektir. Kuzeydeki Kaşka kavimleri ve batıdaki Luvilere karşı ise çeşitli seferler yapmıştır. Batıya yapılan seferler kapsamında, kesin olmamakla birlikte, bir Ahhiyawa (Aka) kralına gönderilmiş mektup da III. Hattuşili'ye ait olabilir.
III. Hattuşili öldüğünde tahta oğullarından (IV.) Tuthaliya geçmiştir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ↑ Hititcedeki š harfinin nasıl okunduğu uzun süre tartışma konusu olmuş, Akadca'da bu harf Türkçedeki ş gibi okunduğundan ilk yıllarda bu şekilde kabul edilmiştir. Bugünkü yaygın görüş Hititce'de bu sesin s şeklinde okunduğudur, ancak Hattuşili, Murşili, Şuppiluliuma, Hattuşa gibi isimler Türkçe literature yaygın olarak yerleştiğinden bu şekilde bırakılmıştır.
- ↑ Burada verilen tarihler takribidir ve "kısa" kronolojiye dayanmaktadır. Bryce, T. (2005) "The Kingdom of the Hittites" 2nd Ed.
- ↑ III. Hattuşili kendi ağzından anlattığı metinlerde İştar (Hurrice Şauşga)'dan hep koyucu tanrıçası olarak bahseder.
- ↑ Bu prensesin Hititçe ismi bilinmemekle birlikte Mısır'da Maathotneferure ismini aldığı biliniyor. Yaklaşık 90 yıl saltanat sürmüş olan II. Ramses daha sonraki yıllarda bir Hitit prensesini daha eş olarak almıştır.
Dış bağlantılar
- III. Hattuşili'nin hükümdarlığı (İngilizce)
- III. Hattuşili'ye ait belgeler (İngilizce)