Hitit kralları listesi

Hitit İmparatorluğu
Hititoloji
Şehirler / Devletler
Hatti · Hattuşaş · Assuwa Krallığı · Karya · Amurrular · Tuvana Krallığı · Alişar · Ankuwa · Arinna · Arslantepe · Sarissa
Anadolu kronolojisi
Hitit Kralları
Dil
Çivi yazısı · Hitit dili · Akatça · Luvi dili
Kültür
Hitit mitolojisi · Hitit dini · Hitit Parlamentosu.

Hitit devletinin kurucusu kimi kaynaklarda I. Hattuşili olarak belirtiliyor olsa da Telipinu fermanında aktarıldığı üzere, bir önceki kral Labarna'nın zamanında Anadolu'nun çeşitli bölgelerinin fethedildiği anlaşılmaktadır. Hitit beylikleri döneminde sağlam bir devlet yapısı olduğu söylenemez. Bu dönemde Orta Anadolu'da sadece Hititler değil, Hattiler, Luwiler gibi grupların da hüküm sürdüğü şehir devletleri mevcuttur. Labarna'dan son kral II. Şuppiluliuma'ya kadar yaklaşık 5 asır boyunca hükümdarlığı kesin olarak belgelenmiş 26 Hitit kralı hüküm sürmüştür.[1]

Kral Listesi ile ilgili problemler

Aşağıda verilen bütün tarihler, özellikle Orta krallık ve öncesi döneme ait olanlar, takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır.[2]

Hitit krallarının sırası ve saltanat süreleri Boğazköy'de açığa çıkarılan Hitit arşivleri ve mühürleri kullanılarak oluşturulmuş, ayrıca Hititlerin çağdaşı olan diğer Orta Doğu kaynaklı arşivlerle de desteklenmiştir. Buna rağmen listede boşluklar vardır. Sağlıklı bir liste oluşturulamamasının ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin, aynı çağdaki Mısırlı ve Mezopotamyalı meslektaşlarının aksine, dökümanlarında bir tarihleme yöntemi kullanmamış olmasıdır. Ayrıca Hitit kralları arasında aynı isimleri taşıyan çok sayıda kral bulunması bu isimlerde toplam kaç kral olduğu ve taht sıraları hakkında problemler yaratmaktadır.

Anadolu'da Asur ticaret kolonisi devri sonu ile Hitit devletinin kuruluşu arasındaki zaman dilimi yani yaklaşık olarak Anitta'dan Labarna'ya kadar olan devir için henüz yeterli bilgi bulunmamaktadır. Çeşitli tarihçiler tarafından bazı isimler ileri sürülmüşse de (Tuthaliya, PU-Šarruma, Papadilmah, Kantuzzili vs.) bunlar tartışmaya açıktır. Ancak 1986 yılında Boğazköy'de bulunan ve 1993 yılında yayınlanan[3] haç şekilli (krusiform) mühür ilk Hitit kralları Labarna ve Hattuşili'nin öncesinde Huzziya isimli bir kral olduğunu göstermiş ve kabul bulmuştur.[4]

Orta krallık [5] dönemine ait çok az belge olduğu için özellikle kralların saltanat süreleri hakkında pek bir bilgi yoktur.

En geniş sınırlarında Hitit Devleti MÖ 13. yüzyıl

Tahurvaili'nin Telipinu ile II. Zidanta arasında bir dönem kral olduğu kesin olmakla beraber hangi sırada olduğu belli değildir. En yaygın görüşler ya Telipinu'dan veya Alluvamna'dan sonra olduğu şeklindedir.

II. Hattuşili diye bir kral çoğu Hititoloğa göre mevcut değildir.[6] Varlığını iddia edenler bu kralın hükümdarlık zamanı için I. Tuthaliya ile I. Şuppiluliuma arasında değişik görüşler öne sürmüştür.[6]

Genç Tuthaliya'nın da kral olmadan öldürülmüş olması muhtemeldir.

Kurunta'nın Hitit devletinde kral olup olmadığı tartışmalıdır.

IV. Tuthaliya

Hatti beylikler devri

Ayrıca bakınız: Hattiler

Eski Krallık Dönemi

Orta Krallık Dönemi

Büyük Krallık

Notlar

  1. ↑ Bu rakama tartışmalı isimler II. Hattuşili, Genç Tuthaliya ve Kurunta dahil değildir.
  2. ↑ Eski çağ tarihindeki kronolojik bilgi kıtlığı tarihçiler arasında çeşitli görüş ayrılıklarına yol açmış ve "Uzun", "Orta", "Kısa" ve hatta "Çok kısa" diye isimlendirilen farklı tarihlendirme sistemleri oluşturulmuştur. Hitit krallarının 'Uzun', 'Orta' ve 'Kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155
  3. ↑ (İngilizce) A. Dinçol, B. Dinçol, J. D. Hawkins, G. Wilhelm (1993) "The Cruciform seal from Boğazköy-Hattusa", Istanbuler Mitteilungen 43, s. 87-106.
  4. ↑ Eski Hitit kralları hakkında:
    (İngilizce) R. Beal (2003) "Predecessors of Hattusili I" FsHoffner s. 13-35.
    (İngilizce) M. Forlanini (2010) "An Attempt at Reconstructing the Branches of the Hittite Royal Family of the Early Kingdom Period." Pax Hethitica (FsSinger), s. 115-135.
  5. ↑ Hititler için kullanılan 'Orta krallık' tabirinin belli bir hanedanla ilgisi yoktur. Eski, Orta, Büyük (Yeni) krallık terimleri günümüz tarihçileri tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Orta krallık Telipinu sonrasındaki hakkında fazla bir bilgi olmayan dönemi diğerlerinden ayırmak için, kısmen de filolojik nedenlerle oluşturulmuştur. Bazı tarihçiler Eski ve Orta krallıkları birleştirerek, sadece Eski ve Büyük (Yeni) krallık diye ikiye ayırırlar.
  6. 1 2 Bu konudaki tartışmaları ve değişik görüşleri özetleyen bir makale için: (İngilizce) de Martino, S. (2010) "Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire," Altorientalische Forschungen 37, s. 186-197.
  7. ↑ 3 ve 4 nolu notlardaki kaynaklara bakınız. Bu kralın varlığı yakın zamanda ortaya çıktığı ve hali hazırda Hitit kralları arasında I. ve II. Huzziya bulunduğu için kimi yayınlarda Huzziya "0" diye geçer.
  8. ↑ Bu konuda tam bir fikir birliği yoktur. Ammuna'nın oğlu da olabilir.
  9. ↑ Bazı kaynaklarda II. veya I./II. Tuthaliya
  10. ↑ Bazı kaynaklarda III. veya II./III. Tuthaliya

Kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/8/2013. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.