Karabağ halıları
Karabağ halıları, Azerbaycan'da bugünkü İran sınırının hemen kuzeyindeki Karabağ ilinde yapılan el dokuması döşeme yaygısı.
Genel bilgi
Desen ve renk bakımından İran halılarına Kafkasya'nın öbür bölgelerindeki halılardan daha çok benzer. Karabağ yolluklarını, daha güneyde, İran'da dokunanlardan ayırt etmek güçtür. Bazı Karabağ halıları ise Azerbaycan'ın kuzeyindeki Şirvan'da dokunanlara benzer.
Genelde kalın ve oldukça kaba olan Karabağ halıları saf yündür ve Kafkasya'nın başka bölgelerinde dokunanlara göre daha uzun havlıdır. Bazı örneklerde ortadaki madalyonu ejderha desenli halılara özgü kalın, kıvrımlı şeritler çevreler; bazılarında ise eski güzel İran halılarının örnek alındığı, incelikle işlenmiş çubuklu madalyon düzenlemeleri görülür. Simetrik desenli Karabağ halılarında Fransız üslubunda buketlerle doldurulmuş oval madalyonlar vardır. Taliş halıları ise düz lacivert zemin üzerine zarif bordürlerden oluşur. Kafkasya'nın başka bölgelerinde olduğu gibi burada da halılara bazı yeni adlar takılmıştır. Kartal ve bulut demeti gibi Kazak desenlerinin bugün Karabağ kaynaklı olduğu sanılmaktadır.
Karabağ halı okulunun grubları
Karabağ halı okulu üç gruba bölünür: Aran grubu, Şuşa grubu, Cebrail grubu. Şu halı okulu grublarına aşağıdaki yerlerin halıları girer:
Aran grubu
Aran grubu kendisi iki iç gruba ayrılmıştır: Berde grubu ve Akçabedi grubu.
Berde grubu "Berde", "Hankervanı", "Aran", "Koca", "Çelebi", "Buynuz", "Deryanur", "Açma-Yumma" ve "Balık" halıları ve şedde, verni ve zillire ile muşhurdurlar.
Akçabedi grubu "Lamberan", "Karabağ" ve "Hantirme" halıları ile birlikte cicimler de dokunur.
Teknik ve bedii özelliklerin benzerliği bakımından Nahcivan halıları da bu gruba dahildir.
Şuşa grubu
Şuşa grubuna "Malıbeyli", "Lempe", "Bahçedegüller", At", "Saksıda Güller", "Gülyaylık", "Muncuk" ve "Zermehmer" gibi halılar dahildir.
Cebrail grubu
"Hanlık", "Karakoyunlu", "Kubadlı", "Kurd", Kasımuşağı", "Behmenli", "Mugan" ve "Talış" halıları Cebrail grubuna aitdir.
Bedii özellikleri
Karabağ halıları ve onun üç grubu (Aran, Şuşa ve Cebrail) halıları kendi teknolojileri ve bedii özellikleri bakımından birbirlerine benzerler. Karabağ halıları kompozisyonun çeşitliliği, geometrik ve bitkisel motifleri ile farklılık arzeder. Karabağ’da yolluk türü el halıları çok yaygındır. Karabağ halıları diğer halılardan daha büyük ölçüde olurlar.
Yapısı ve teknik özellikleri
Karabağ halıları, başka halılara nispeten daha büyük ölçülerde olur[1].
Karabağ halılarında ilmelerin sıklığı 30x30 dan 40x40"a kadar olur[2]. Yani bir metre karede 90.000 den 160.000'e kadar ilme yerleşir.
Şu halılarda havların yüksekliği 6 mm'den 10 mm'ye kadardır