Karafatma

Vikipedi:Taksokutu
karaböcek

Bilimsel sınıflandırma
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Arthropoda
(Eklem bacaklılar)
Alt şube: Hexapoda
Sınıf: Insecta
Takım: Coleoptera (kın kanatlılar)
Üst familya: Tenebrionoidea (kara böcekler)
Familya: Tenebrionidae (kara böcekgiller)
Alt familya: Tenebrioninae
Oymak: Blaptini
Alt oymak: Blaptina
Cins: Blaps
Türler

Metne bakınız.

Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Karafatma ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikispecies'te Karafatma ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.
Blaps lethifera
Blaps mortisaga (üstten)
Blaps mortisaga (yandan)
Blaps lusitanica

Karaböcek[1][2][3] (Blaps spp.), kara böcekgiller (Tenebrioniddae) familyasından karanlık yerleri seven ve ışıktan kaçınan gececi böcek cinsidir.

Evlerde (karyola altında bile), kiler, mahzen, hangar, ahır, ambar ve kuş yuvası olan çatılarda bulunurlar. Tahıl, kepek ve diğer tahıl ürünleri başta olmak üzere bitkisel ve hayvansal döküntülerle beslenirler. Tel kurdu (Elateridae) larvalarına çok benzeyen larvaları toprak içinde derinlerde bitkisel döküntülerle beslenen karaböcekler, aynı boyutta ve onlar gibi kara olan Doğu hamam böceği (Blatta orientalis) ile karıştırıldıklarından karaböcek adı yanlışlıkla ve çoğu kez hamam böceği için kullanılır.

Morfoloji

Uzunlukları genelde 1 mm ile 5 cm arasında değişen Tenebrionidae familyasının en irileri 2–3 cm lik boylarıyla karaböceklardır. Bütünüyle mat siyah renktedirler. Fazlasıyla uzun bacaklarıyla da örümceğimsi bir görüntü sergilerler. Bu uzun bacaklılık ailenin çölde yaşayan türlerinde gözlemlenen tipik anatomik farklılaşmadır. Çünkü sıcak çöl kumlarından vücudu korumanın yolu zeminden yükselmeyi sağlayacak olan uzun bacaklarla mümkün olur.

İnsanla karşılaşması

Elle ya da karyola altını süpürürken süpürgeyle dokunulunca pis bir koku salmalarıyla tanınırlar. En tipik savunma hareketleri arka ayakları üzerine vücüdunun alt bölümünü kaldırıp [a sort of headstand[4]] karın ucunu yukarı doğru uzatmaları ve savunma silahı olan kötü kokuyu salmalarıdır.

Kullanımı

Moğolistan'da Ayurveda tıp kitaplarında da yer alan Blaps femoralis türünden geleneksel Moğol tıbbında kullanılır[5]

İnsan sağlına zararları

Salgıladıkları kimyasalların (= kinonların), deride yanma, kabarcık ya da esmerliğe sebep olduğu Avrupa ve Orta Doğu'da biliniyor.[6]

Savunma

Saldırıya maruz kalınca arka bacakları üzerine bir tür amuda kalkması tipik korkutma hareketidir. Eğer saldırı devam ederse, karın ucunu dikerek, anüs çevresindeki bir bezden salgılanan ve p-benzokinon içeren sarımsı-kahverengi bir sıvıyı birkaç santimetrelik mesafeye fışkırtırlar. Saldırganı (insan derisinde yanma yapar) etkisiz kılan bu silahı pis bir kokuya dönüşür.[4]

Düşmanları

İçeriğindeki p-benzokinon kimyasalından dolayı tahriş edici özelliği olan savunma sıvıları (insana koku olarak da gelir) diğer böcekler için caydırıcı olsa da bazı asalak böcekler karafatmalara zarar verirler.[7][8]

Türler

[9][10][11][12][13]

  • Blaps abbreviata Ménétriés, 1836 Türkiye
  • Blaps abdita Picka, 1978
  • Blaps adelae Soldati et Soldati, 1999
  • Blaps altaica Keleinikova, 1970
  • Blaps alternans Brullé, 1838
  • Blaps approximans Seidlitz, 1893
  • Blaps aruktavicus (sp. nova 2004, Tacikistan)
  • Blaps barbara Solier, 1848
  • Blaps bedeli Chatanay, 1914
  • Blaps bifurcata Solier, 1848
  • Blaps bipunctata Allard, 1880
  • Blaps bogatshevi G.Medvedev, 1964
  • Blaps brevicornis Seidlitz, 1893
  • Blaps caraboides Allard, 1882
  • Blaps cognata Solier, 1848
  • Blaps convexa Reiche, 1857
  • Blaps cordicollis Solier, 1848
  • Blaps cribrosa Solier, 1848
  • Blaps deplanata Ménétriès, 1832
  • Blaps doderoi Schuster, 1922
  • Blaps ecaudata Seidlitz, 1893
  • Blaps faustii Seidlitz, 1893
  • Blaps felix Waterhouse, 1889
  • Blaps femoralis Fischer, 1844
  • Blaps foveicollis Allard, 1880
  • Blaps gibba Laporte de Castelnau, 1840
  • Blaps gigas (Linnaeus, 1767)
  • Blaps graeca Solier, 1848
  • Blaps granulata Gebler, 1825
  • Blaps haberti Peyerimhoff, 1931
  • Blaps halophila Fischer von Waldheim, 1822 Türkiye
  • Blaps hiemalis Semenov Tjan-Shanskij et A.Bogacev, 1940
  • Blaps hispanica Solier, 1848
  • Blaps holconota Fischer de Waldheim, 1844
  • Blaps indagator Reiche, 1857 Türkiye
  • Blaps inflexa Zoubkoff, 1833
  • Blaps jakovlevi Semenov Tjan-Shanskij et A.Bogacev, 1936
  • Blaps jeannei Ferrer & Soldati, 1999 Türkiye
  • Blaps judaeorum Miller, 1861
  • Blaps juliae Allard 1880
  • Blaps kadyrbekovi (sp. nova 2004, Kazakistan)
  • Blaps kaifensis Seidl.
  • Blaps königi Seidlitz, 1893
  • Blaps lata Seidlitz, 1893
  • Blaps laticollis Solier
  • Blaps lethifera Marsham, 1802 Türkiye
  • Blaps lindbergi Kaszab, 1959 Türkiye
  • Blaps lusitanica Herbst, 1799
  • Blaps miliaria Fischer von Waldheim, 1844
  • Blaps milleri Seidlitz, 1893
  • Blaps mortisaga (Linnaeus, 1758) Türkiye
  • Blaps mucronata Latreille, 1804 Türkiye
  • Blaps murgabiensis A.Bogacev, 1961
  • Blaps nefrauensis Seidlitz, 1893
  • Blaps nitens Laporte de Castelnau, 1840
  • Blaps oblonga Kraatz, 1883
  • Blaps ocreata Allard, 1880 Türkiye
  • Blaps oertzeni Seidlitz, 1893
  • Blaps orbicollis Motschulsky, 1845
  • Blaps parvicollis Zoubkoff, 1829 Türkiye
  • Blaps pharao Seidleitz, 1893
  • Blaps plana Solier, 1848
  • Blaps planicollis Motschulsky, 1845
  • Blaps polychresta (Forskål, 1775)
  • Blaps polychresta effeminta Soldati, 2008
  • Blaps propheta Reichardt, Axel, 1861
  • Blaps pruinosa Faldermann, 1833
  • Blaps pterosticha Fischer von Waldheim, 1843
  • Blaps pterotapha Ménétriés, 1832
  • Blaps putrida Motschulsky, 1845
  • Blaps reflexa Gebler, 1832
  • Blaps robusta Motschulsky, 1845
  • Blaps rotundata Solier, 1848
  • Blaps rugosa Gebler, 1825
  • Blaps ruhmeri Seidlitz, 1893
  • Blaps rybalovi Tsernyshev et Mordkovitsch, 2002 [14]
  • Blaps schweinfurthi Seidlitz, 1893
  • Blaps scutellata Fischer von Waldheim, 1844
  • Blaps seriata Fischer von Waldheim, 1822
  • Blaps sinuaticollis Solier, 1848
  • Blaps songorica Fischer de Waldheim, 1844
  • Blaps splichali Gebien, 1913
  • Blaps striola (Motschulsky, 1860)
  • Blaps sulcata Laporte de Castelnau, 1840
  • Blaps sulcifera Seidlitz, 1893
  • Blaps taeniolata Ménétriés, 1832
  • Blaps tenuicollis Solier, 1848
  • Blaps tibialis Reiche, 1857 Türkiye
  • Blaps tibiella Seidlitz, 1893
  • Blaps transversalis Gebler, 1845
  • Blaps tripolitanica Karsch, 1881
  • Blaps variolaris Allard, 1880
  • Blaps variolosa Faldermann, 1835
  • Blaps vialattei Peyerimhoff, 1919
  • Blaps virgo Seidlitz, 1893
  • Blaps waltli Seidlitz, 1893
  • Blaps wiedemanni Solier, 1848

Adlandırma

Latince cins adı Blaps, Yunanca βλάπτειν (blaptein 'zarar vermek') fiilinden türetilmiştir.[15]

Türkiye'de halk dilinde yerel olarak karaheççe, kara böcek, osurgan böceği, tıstan adları da verilen karkaraböcek Türkçe kaynaklarda görülen "ölü böceği, ölüm böceği" adları Almanca Totenkäfer sözünden, "mezarlık böceği" adı ise İngilizce churchyard beetle sözünün birebir çevirilmesiyle oluşmuştur.

Kaynakça

  1. Türk Ansiklopedisi [Blaps maddesi]
  2. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sert/Entomoloji.htm
  3. http://sistematik.8m.com/coleoptera.htm
  4. 1 2 Domestic Beetles
  5. Disan Gunbilig & Wilhelm Boland (2009), Defensive Agents of Blaps femoralis, a Traditional Mongolian Medicinal Insect
  6. Gary R. Mullen & Lance A. Durren (2009), Medical and Veterinary Entomology
  7. Pierfilippo Cerretti & Maurizio Mei (2001), Eugymnopeza braueri (Diptera, Tachinidae) as parasitoid of Blaps gibba (Coleoptera, Tenebrionidae), with description of the preimaginal instars, Italian Journal of Zoology, 68: 3, 215 - 222
  8. A. Filipponi, Stylocephalus (Gregarinida) parasites of Tenebrionidae (Blaps); method of study
  9. http://www.biolib.cz/en/taxon/id14641/
  10. Tenebrionidae of Libya
  11. Collection of Siberian Zoological Museum (curator - Sergei E. Tshernyshev)
  12. Egyptian Fauna
  13. Jonathan's Check-List of Israeliinsects
  14. New species of the genus Blaps found in Siberia S. E. Tshernshev & V. G. Mordkovich (2002)
  15. http://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/blaps/9763

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 7/30/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.