Kinaye

Kinâye veya alegori, bir fikri kapalı, dolaylı olarak anlatan üstü örtülü söze denir. Edebiyatta bir maksattan dolayı sözü hem hakiki, hem mecazi anlamlara uygun olarak kullanmaktır. Bir kelimeyi gerçek anlamının dışında benzetme gayesi gütmeden ve engelleyici ipucu olmaksızın mecazlı anlamda kullanmak olarak da tarif edilir. Kinayeli bir ifadede sözün gerçek anlamı da kasdedilmiş olabilir.

Kinaye başka bir deyişle gerçeği mecaz yoluyla dolaylı olarak anlatmaktır. Deyimlerin çoğu mecazlı anlamlarıyla kullanıldıkları için kinayeli sözlerdir.^[1]

Öğeleri

• Meknibih:Kinayenin lafzıdır.
• Meknianh:Kinayenin delâlet ettiği mana

Mana yönüyle kinayeler

1. Övücü kinayeler.
2. Ayıplayıcı kinayeler.
3. Çirkini güzel gösteren, kabalığı hafifleten kinayeler.
4. Çok vasıtalı kinayeler.
5. Az vasıtalı kinayeler.
6. Vasıtası ve gizliliği az kinayeler.

Uyarı: Kinayeler en çok mecazi olarak kullanılır.

Kasd yönüyle kinayeler

1. Müfred Kinayeler: Kasdedilen mana sadece bir tane ise.
2. Mürekkeb Kinayeler:Birden çok mana kasdedilmişse.
3. Gizli Kinayeler:Kasdı zor anlaşılan kinayeler.
4. Açık Kinayeler:Kasdı kolay anlaşılan kinayeler.
5. Nisbet Kasdıyla Yapılan Kinayeler:

Örnekler

Ben toprak oldum yoluna

Sen aşurı gözetirsün

Şu karşıma göğüs geren

Taş bağırlı dağlar mısın..

Yunus

Ger kara taşı kızıl kan ile rengîn itsen

Rengi tağyîr bolur la’l-I Bedahşân olmaz

Fuzulî

Gâfil geçürme fursatı kim bâğ-ı âlemin

Gül devri gibi devleti nâ-pâydârdur.

Bâkî

Kaynakça

1. Söz sanatları, Erişim tarihi: 5 Haziran 2016