Amerikan futbolu

Hücum oyuncusu (84 numara) savunma oyuncuları tarafından düşürülürken
Snap'ten hemen önce

Amerikan futbolu (ABD ve Kanada'da futbol, diğer bölgelerde korumalı futbol olarak bilinir) her takımında 11 kişi bulunan ve 2 takımla oynanan bir spordur. Oyundaki amaç, takım hücumdayken topu pasla ya da koşuyla, savunma takımına kaptırmadan, karşı tarafın saha sonuna ulaştırmaktır. Bunu yaparken hücum takımı, topu pas ya da koşu yardımıyla 10 yardalık mesafeden 4 hakkı içinde geçirmelidir. Eğer hücum takımı bu 10 yardayı geçerse, yeni 4 hak kazanır. Ayrıca skor (ya da sayı) kazanmanın 2 ana yolu vardır. Bunlardan birincisi topu pasla ya da koşuyla rakibin saha sonuna taşımak (Touchdown, 6 puan), diğeri ise topa vurarak sayı direklerinin arasından geçirmektir (Field Goal, 3 puan). Maçın sonunda en çok puanı olan taraf, maçı kazanır.

Amerikan futbolu, Amerika'da Ragbi'den esinlenerek ortaya çıkarılmış bir spordur. İlk maç 6 Kasım 1869 tarihinde, Rutgers ve Princeton adlı iki kolej takımı arasında, ragbi-futbol kuralları karışımı kurallar altında oynanmıştır. Ardından, 1880'de "Amerikan Futbolu'nun babası" olarak bilinen Walter Camp tarafından snap, 11 kişilik takımlar ve hak sistemi oyuna eklenmiş; sonrasında ileri pas, tarafsız bölge ve topun şekli gibi konularda değişimlere gidilmiştir.

Amerikan futbolu, Amerika'daki en popüler spor olup; profesyonel futbol ve kolej futbolu oyunun en popüler oynanma seviyeleridir. Oyunun diğer popüler seviyeleri ise lise futbolu ve genç futboludur. Çünkü ABD'de oyunu yıllık yaklaşık olarak 1.1 milyon lise sporcusu ve 70,000 kolej sporcusu oynamaktadır. National Football League ise en popüler Amerikan futbolu ligi olup, dünyanın en yüksek ortalama izleyici sayısına sahipken; ligin şampiyonluk maçı olan Super Bowl, dünyanın en çok izlenen spor etkinliğidir.

Etimoloji ve isimler

ABD'de Amerikan futbolu "football (futbol)"[1] şeklinde bilinir. Bu terim (futbol) kural kitaplarında resmi olarak ilk defa futbol sitili kurallardan ragbi sitili kurallara geçiş yapılan (bu dönemde oyun ragbi ile karıştırılıyordu) 1876 kolej futbolu sezonunda kullanılmıştır çünkü dönemin ragbi sitili oyununun en önemli savunucularından Harvard, oyunun isminin ragbiye dönüştürülmemesi için mücadele vermiştir.[2] Bunun yanında futbolun popüler olduğu Türkiye, Almanya ve İspanya gibi ülkelerde ise oyuna "korumalı" ya da "Amerikan futbolu" denilmektedir.[3][4]

Tarihi

İlk dönemler

Amerikan futbolu, ragbi'den esinlenerek bulunmuş bir spordur.[5] Ragbi, Amerikan futbolunda olduğu gibi, iki takımın topu tutarak kontrol etmeye çalıştığı, topu sayı direklerinin arasından geçirerek ya da sayı bölgesinde yere değdirerek sayı kazanmaya çalıştıkları bir oyundur.[6]

İlk Amerikan futblu maçı 6 Kasım 1869 tarihinde Rutgers ve Princeton arasında oynanmıştır. Maç her birinde 25 oyuncu olan iki takım arasında, standart bir topla, ragbi ve futbol kuralları karışımı kurallar altında oynanmış; topun tutulması ve taşınması yasaklanmış ve topa sadece ayakla, ellerle ya da kafayla müdahale edilmesine izin verilmiştir. Oyunun bu dönemindeki amaç topu karşı takımın sayı bölgesine sokmaktı. Maçın sonunda galip 6-4'lük skorla Rutgers olmuştur.[7][8] Oyun, bu kurallar çerçevesinde aynı şekilde bir süre daha oynanmaya devam etmiştir. Bir süre sonra Yale, Columbia, Princeton ve Rutgers üniversitesinden gelen temsilciler 19 Ekim 1873 tarihinde, oyunda kullanılması için standart kurallar oluşturmuşlardır. Yeni kurallara göre takımlardaki oyuncu sayısı 25'ten 20'ye düşürülmüş ve saha ölçüleri 400'e 250 fit de sabitlenmiştir. Bunun yanında Harvard, ragbi sitili oyunu savunduğu için bu toplantıya katılmamıştır.[8]

1875'te Harvard ve Yale arasında, rugbi sitili kurallar altında oynana maçı, 2 Princeton Üniversite'li öğrenci izlemiş ve oyundan etkilenmiştir. Bunun üzerine bu 2 öğrenci sporu üniversitelerine tanıtmışlardır.[8] Princeton'un da oyunu öğrenmesi ile Princeton, Harvard, Yale ve Columbia üniversiteleri ragbi skor kuralları yerine üniversiteler arası kullanılacak yeni bir skor sistemi geliştirmişler,[9] üniversiteler arası futbol birliğini kurmuşlardır ancak Yale bu birliğe 1879'a kadar katılmamıştır. Bu dönemlerde "Amerikan Futbolunun babası" olarak bilinen bir Yale öğrencisi olan Walter Camp [9][10], 1880 tarihinde kuralların değişmesini sağlamış, bu sayede takımlar 11 kişilik olmuş, ve oyunu başlatırken ki sıkıntıları engellemek için "snap" oyuna eklemiştir.[9]

Oyunun gelişimi

"Amerikan Futbolunun babası" olarak bilinen Walter Camp'ın 1878'de, Yale Üniversitesi futbol takımının kaptanıyken çekilmiş resmi.

Snap sisteminin oyuna eklenmesi beklenmedik sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Örneğin; ana strateji, sahanın kötü bölgesinde kalan oyuncu varsa, şut çekip sayı kazanmak olmuştur. Sonrasında Princeton'lu bir öğrenci grubu bunu fark etmiş, snap yapılırken yeterince mücadele olmazsa, karşı takımın skor kazanmasını engellemek için topu ellerinde, düşmeden ve oldukları yerde bekleyerek tutmuşlardır. 1881'de Yale ve Princeton arasında oynanan bir maç, bu kural sayesinde kırılamayacak bir rekora ev sahipliği yapmıştır. İki takım da iki yarı boyunca topu bu şekilde tutmuş ve maç 0-0'lık eşitlikle sonlanmıştır. Bu oyun "blok oyunu" şeklinde isimlendirilmiş ve o dönemde popüler olmadığını seyircilerin ve takımların hayranlarının tepkileri üzerine oyunculara kanıtlamıştır.[9]

Bu "blok oyunu"'nu engellemek ve topun tutulmasına engel koymak için yeni kurallar gözden geçirilmiş, 1882 yılında ise oyuna 3'lü hak sistemi eklenmiştir. Bu hak sistemine göre her takımın topu 5 yarda ilerletebilmek için 3 hakkı bulunuyor, eğer takım bu ilerleme işinde başarılı olamazsa hücum hakkı karşı takıma geçiyordu. Böylece Amerikan futbolu, yeni eklenen bu hak ve ilerleme sistemi ile ragbi ile arasındaki en büyük farkı oluşturmuş oluyordu. Diğer büyük çaplı kural değişiklikleri ise sahanın boyutunun 110 yardaya (uzunluk) 53.33 yarda (genişlik) olması, bir Touchdown'ın takıma 4 puan kazandırması, güvencenin ve fazladan puanın takıma 2 puan kazandırması, sayı vuruşunun takıma 5 puan kazandırması gibi saha ölçüleri ve skor sistemiyle ilgiliydi. Ek olarak da oyuncuların birbirini düşürmesi kurallar çerçevesine dahil edilmişti.[9]

Bu kurallara rağmen Amerikan futbolu, hala bir şiddet içren bir spor olarak görülmekteydi. Hatta bazı formasyonlar ve stratejiler sonunda ortaya çıkan oyunlar çok ciddi sakatlıklara ve ölüme yol açıyordu.[11] Bunun sonucunda 1905'de dönemin başkanı Theodore Roosevelt oyunu büyük değişiklikler yapılıp güvenli hale getirilene kadar yasakladı.[12] Tepki olarak, 62 kolej ve üniversite 28 Aralık 1905'te kural değişikliklerini tartışmak adına New York'ta toplanmış, ve National Collegiate Athletic Association (NCAA) kurulmuştur.[13]

Profesyonel dönem

William "Pudge" Heffelfinger, ilk profesyonel futbolcu olarak kabul edilir.

İlk profesyonel Amerikan futbolu maçı 12 Kasım 1892 yılında oynanmış, William "Pudge" Heffelfinger isimli oyuncuya bir takımda oynaması için $500'lık ödeme yapılmıştır. Bu Amerikan futbolu tarihinde bir oyuncunun oynaması için ödeme yapılmasının ilkidir ki o dönemlerde çoğu atletik kulüp (1880'li yıllar) oyuncularına para ödemek yerine onlara para kazanabilecekleri iş buluyor, satmaları için saat gibi aksesuarlar ve ilgi çekici ödüller hediye ediyordu. Oyuna yeni girmiş bu ögeler dışında oynama seviyesi hala amatör sayılacak kadar kötüydü ve üniversite çağındaki oyunculara ödeme yapmak hala illegal sayılıyordu.[14]

Zamanla, oyundaki profesyonellik derecesi hızla artmaya başlamış ve bu beraberinde oyuncu maaşlarını, tahmin edilemeyen transferleri, ödeme yapılması illegal olan üniversite oyuncularının parayla oyuna çağrılmasını getirmişti. National Football League (NFL), orijinalinde 1920'de bir grup profesyonel takım tarafında kurulan lig, o zamanlar adı American Professional Football Association (Amerikan Profesyonel Futbol Birliği'ydi), bu sorunları çözmeyi hedeflemişti. Lig ilk açıldığında oyuncular için yapılan teklif savaşlarının önüne geçmeyi, üniversite öğrencilerinin parayla kullanılmasının engellenmesini ve rüşvet yardımıyla başka oyuncuların takımları için oynamamasının engellenmesini hedefliyordu.[15] 1922 yılında ise NFL, resmi olarak profesyonel bir futbol ligi olarak sezona başlamıştı.[16]

Takımlar ve oyuncular

Line of Scrimmage, snap yapılmadan hemen önce

Bir futbol maçı, her biri 11 oyuncudan oluşan 2 takım arasında oynanır.[17][18][19] Sahada daha fazla oyuncu bulundurmak ya da daha fazla oyuncu oynatmak ceza sebebidir.[17][20][21] Başlarda takımlar, oyun aralarında istedikleri kadar oyuncu değiştirebiliyorlardı [22][23][24] ancak oyuna sonradan bir grup sistemi, kuralı eklendi ve bu kuralın eklenmesi takımların oyuncularını hücum takımı, savunma takımı ve özel takım şeklinde üçe bölmesiyle sonuçlandı.[25]

Her oyuncu mutlaka kendine ait bir formaya sahip olmalı ve bu forma 1'den 99'a kadar herhangi bir sayı ile numaralandırılmış olmalıdır. Fakat NFL kurallarına göre bir oyuncu, formasında 0 numarayı da taşıyabilir.

Hücum takımı

Hücum takımının amacı, oyundaki en büyük ve en önemli olan amaca ulaşmak, yani touchdown yapmaktır.[26]

Hücum takımı snap yapmadan önce mutlaka düzgün ve kurallar çerçevesindeki bir formasyonda dizilmiş olmalıdır. Bir hücum takımının kural dışı sayılması için takımın arka sahada 4'ten fazla, hücum çizgisinde ise 50 ve 79 numaraları arasında 5'ten az oyuncusu olması yeterlidir.[18][27][28] Takım, forma numaralarına sadık kalarak hakemi haberdar ettiği sürece herhangi bir anda oyuncu değiştirebilir çünkü savunma takımını bilgilendirecek kişi hakemin kendisidir.[29] Takımların hiçbiri, snap için topu tutan oyuncu hariç, snap yapılana kadar tarafsız bölgeye giremez. Bunun yanında hücum çizgisi oyuncuları, snap yapılana kadar hareket edemez.[30]

Oyun kurucu (arkada), pivottan (önde) pivot altı oyunu ile snapi almak üzere.

Arka saha için ana mevkiler oyun kurucu (QB), koşucu (HB/TB) ve fullbacktir (FB). Oyun kurucu, hücumun beyni ve lideri olarak kabul edilir. Çünkü ya koçtan gelen oyunları takıma aktarır ya da oyunu kendisi belirler. Oyun kurucular takıma oyun aktarma işini genellikle oyun başlamadan hemen önce, huddle sırasında yaparlar. Oyun başlayacağı sırada ise oyun kurucular, snapi yapacak oyuncunun arkasında beklerler, daha sonra topu alırlar, aldıktan sonra ya topla koşarlar ya da pas verirler.[26]

Koşucuların, aynı zamanda kuyruk arkası olarak da bilinirler, görevi ise koşu oyunlarında topu taşımaktır. Koşucular aynı zamanda oyunun gereksinimlerine göre alıcı rolünde de oynayabilirler. Fullbackler ise genellikle koşuculardan uzundur, ana görevleri ise savunma takımı oyuncularına blok yapmaktır, fakat nadiren de olsa top taşıdıkları görülmektedir,[31] fakat pas oyunlarında neredeyse hiç ama hiç kullanılmazlar.[32]

Hücum çizgisindeki oyuncuların ana görevi ise savunma çizgisi oyuncularına blok yapmaktır, aynı zamanda pas oyunlarda oyun kurucuya sack yapılmasını engellemek, koşu oyunlarında ise koşucuya alan açmak ve blok yapmakta hücum çizgisindeki oyuncuların görevlerindendir.[31] Hücum çizgisinin lideri ise çizginin en içteki oyuncusu olan, snap yaparak topu oyun kurucuya gönderen ve oyunu başlatan, blok yapan[31] be diğer çizgi oyuncularının görevini doğru yapıp yapmadığını kontrol eden[33] pivottur (C). Pivotun sağ ve sol yanında ise gardlar (G), gardların dış yanında yani sağ gardın sağında, sol gardın solunda ise forvetler (T) bulunmaktadır.

Bir hücum oyuncusu (beyaz formayla, havada), iki savunma oyuncusu (kırmızı formalarla, yerde) arasından topu yakalıyor.

Asıl görevleri pas yakalamak olan mevkiler ise geniş alanlı top tutucular (WR) ve opsiyonellerdir (Tight End) (TE).[34] Geniş alanlı top tutucular oyun çizgisine çok yakın dururlar ve genelde hücum çizgisinden ayrılırlar. Geniş alanlı top tutucuların ilk ve ana görevleri oyun kurucunun attığı pasları yakalamaktır,[31] fakat koşu oyunlarında yanıltıcı ya da blok yapacak oyuncu olarak da kullanılabilirler. Opsiyoneller ise geniş alanlı top tutucuların yanlarında dururlar ve ana görevleri ise oyuna göre değişir: blok yapmak ya da top taşımak.[31]

Savunma takımı

Savunma oyuncuları, hücum koşucusunun topu düşürmesine sebep olurlarken.

Savunma takımının ana görevi düşürmelerle ve top çevirmelerle (top çalma ve top düşürme) hücum takımının ilerlemesine engel olmaktır.[26]

Savunma çizgisinde (DL) bulunan mevkiler ise, defanslar (DE) ve savunma forvetleridir (DT). Defans oyuncuları oyun çizgisinin sonlarında dururlar, ancak savunma forvetleri defansların arasında ve daha içtedir. Defansların ve savunma forvetlerinin ilk ve ana sorumluluğu koşu oyunlarında koşucuya alan tanımamak, onu düşürmeye çalışmak, ya da pas oyunlarında pası atacak olan kişiye, oyun kurucuya baskı yapmak ve hücum çizgisini dağıtarak arka defansların hücum çizgisini aşmasını sağlamaktır.[31]

Arka defans oyuncuları savunma çizgisinin gerisinde dururlar ancak arka saha savunmasının da ilerisindedirler. Aynı şekilde bu görevdeki oyuncular ikiye bölünmüşlerdir: orta arka defans (MLB) ve dış arka defans (OLB). Arka defanslar savunma oyunlarını savunmaya söyleyen oyunculardır ve bu nedenle savunma takımının merkezi olarak görülürler. Arka defansların ana görevleri koşu oyunlarında koşucuyu engellemektir, ancak gerekliliğe göre pas oyunu sırasında oyun kurucuya baskı yapmak, arka saha hücum oyuncularını, geniş alanlı top tutucuları ve opsiyonelleri tutmaktır.[35]

Arka köşe oyuncusu hücum takımının attığı pası yakalıyor (top çalma) ve hücum hakkını takımına geçiriyor.

Savunma arka sahası, diğer adıyla ikinci kapı, ikinciler ya da ikinci savunmanın içerdiği roller ise, arka köşe (CB) ve güvencelerdir (S). Güvenceler rol olarak iki şekilde adlandırılır. Bunlar: serbest güvence (FS) ve güçlü güvencedir (SS).[31] Arka köşe oyuncuları ise savunmanın dışında beklerler ve genelde top tutucuları savunurlar. Bulundukları konum ise ikinci savunmanın önü, savunma çizgisinin arkasıdır. Güvenceler ise savunmanın en son halkalarıdır ve derin pas oyunlarını aynı zamanda uzun koşu oyunlarını durdurmak güvencelerin ana sorumluluklarıdır.[31]

Özel takımlar

Özel takımlar, tüm vuruş oyunlarından sorumlu olan takımlardır. Özel takımlar, o anki oyunda topun kontrolüne sahip olan takımdır ve karşı takım oyuncuları blok yapmaya ve topu geri çevirmeye çalışırken, field goal (FG) denemelerini, puntları ve kickoffları yaparlar.[26]

Vurucu oyuncu takımı adına bir kickoff yapmak üzere.

Field goal ve TSS (Touchdown sonrası sayı) takımları için 3 özel mevki bulunmaktadır. Bunlar: vurucu (K ya da PK), tutucu (H) ve uzun başlatıcıdır (LS). Uzun başlatıcının görevi, topu vurucunun vurması için uygun bir noktaya getirip tutacak olan tutucuya snap yardımı ile fırlatmaktır. Ancak kickofflarda genelde bir tutucu kullanılmaz, çünkü top bir top tutucu ekipman yardımıyla sabitlenir; her şeye rağmen kimi durumlarda bir tutucu kullanılabilir, bunun sebebi olarak ise hava şartlarının topun tutucu ekipmanda durmasına engel olması ya da saha zemininin yeterince iyi olmaması gösterilebilir. Alıcı takımda topu tutan ve daha sonra topu ileriye taşıyan oyuncu vuruş döndürücüsü (KR) olarak da bilinir.[36]

Aynı zamanda punt oyunu sırasında da farklı mevkiler bulunur. Bunlar: punter (P), uzun başlatıcı, ve gunnerdır. Uzun başlatıcıların punt oyunundaki ana görevleri ise topu direkt olarak top yere değmeden onu havaya bırakıp vuracak olan puntera snaplemektir.Gunnerların görevi ise punt oyunu sırasında çizgiye dağılmak ve boş alan bularak puntın geri dönüşünü yapacak oyuncuyu düşürerek ilerlemesini engellemektir.[37]

Kurallar

Hücum oyuncusu (siyah formayla) Touchdown yaparak takımına skor kazandırırken savunma oyuncusu (beyaz formayla) oyun izliyor. Aynı zamanda sayı çizgisi turuncu bir kutu yardımıyla işaretlenmiş bir biçimde.

Skor sistemi

Amerikan futbolunda kazanan taraf, maç boyunca en fazla skoru toplamış olan taraftır. Bir Amerikan futbolu maçında skor kazanmanın birden fazla yolu bulunmaktadır.

Bir touchdownun değeri 6 puandır ve bu oyundaki skor kazanma yöntemleri içinde değeri en yüksek olandır. Oyunda touchdownın olabilmesi için topun saha sonuna koşu veya pasla ulaştırılmış olması, saha sonunun içinde yakalanmış olması ya da karşı takımın saha sonunda top yerdeyken tutulmuş olması gerekir.[26] Touchdowndan sonra takım toucdown sonrası skor (TSS, PAT) dener ve bunlardan birisi değeri 1 puan olan fazladan puan, diğeri ise değeri 2 puan olan 2. touchdowndır. TSS'ler oyunun profesyonellik derecesine bağlı olarak 2 ya da 3 yarda çizgisinden gerçekleştirilir. Eğer takım 1 puanlık (fazladan puan) oyunun denerse, vurucu tutucunun tuttuğu topa vurur ve sayı direklerinin arasından geçirmeye çalışır, eğer top direklerin arasından geçerse sayı başarılıdır.[38] Eğer takım 2 puanlık oyun denerse, takım touchdown yapmaya çalışır ve eğer başırılı olursa 2 puan kazanır, buna 2 puan oyunu denir[38] . Eğer TSS'lerden herhangi biri başarısız olursa, takım bundan puan almaz.[39][40][41] Büyük çoğunlukla takımların fazladan puan denemesi başarılıdır ve profesyonellik derecesi düşse dahi başarı oranı çok düşmez, ancak 2 puan oyunu çok daha fazla risk içerdiğinden başarı ihtimali de düşüktür, daha az bilinir ve daha az denenir ki bu yüzden TSS genellikle fazladan puan olarak bilinir.[38]

Puan vuruşu, bilinen adıyla field goal (FG), 3 puan değerindedir ve vuruşla, topun sayı direklerinin arasından geçirilmesiyle olur.[42][43][44] Bir TSS'den ya da field goaldan sonra skoru yapan takım kickoff yapmak zorundadır.[45] Güvence, bilinen adıyla safety ise is topu taşıyan kişi kendi saha sonunda düşürüldüğünde elde edilir. Safetynin değeri 2 puandır ve savunma takımına verilir.[26] Ek olarak, safetyden sonra puanı kaybeden takım, puanı kazanan takıma topu serbest vuruş yardımıyla gönderir.[46]

Saha ve ekipman

Saha sonunun arkasından bir Amerikan futbolu sahası. Uzun ve sarı sayı direkleri, fazladan sayı ve puan vuruşunun başarılı olabilmesi için geçmesi gereken alanı gösteriyor. Sahadan ayrı ve takım ismi yazılı olan bölge ise saha sonu bölgesi.

Amerikan futbolu maçları uzunluğu 120 yard (110 m) ve eni 53 yard (48 m) olan çim sahalarda oynanır. Sahadaki çizgiler sayı çizgilerinin arasında olmakla beraber sayı çizgileri ile saha sonu çizgisi arasında 10 yard (9.1 m) bulunur. .

Sahadaki ana çizgiler her yarı sahanın kendi saha sonuna olan uzaklığını göstermek adına kullanılır. Her ana çizginin arasında 10 yardalık bir mesafe bulunur. Bu ana çizgilerin her biri, arasında 5 yarda mesafe bulunan çizgilerle 2'ye bölünmüştür. Aynı şekilde bu 5 yardalık çizgilerde arasında 1 yarda bulunan ve daha detaylı hesaplar için kullanılan çizgilerle 5 parçaya bölünmüştür. Bunun yanında sayı vuruşlarının mesafesini ölçmek ve doğruluğunu onaylamak adına da sayı direklerinin hizasından itibaren, bir sayı direğinden diğer sayı direğine, arasında enine 5 yarda boyuna ise 1 yardalık mesafe bulunan çizgiler mevcuttur. Touchdown sonrası sayılar için ise, sayı çizgisinin gerisine, kolej futbolunda 3, profesyonel futbolda ise 2 yardalık mesafe ile 1 yardalık çizgiler çizilir.[47][48][49]

Sayı direklerinin merkezi, sahanın enine uzunluğunun tam ortasındadır. Sayı direklerinin pivot kısımdan ayrıldığı bölgenin yerden yüksekliği 3 metre (10 fit), pivot kısmın üstü ise kolej ve profesyonel futbolda 6 metre, lise futbolunda ise 7 metredir.[50][51][52] Sayı direkleri genellikle sarı renklidir ve en üst kısmında belli olması adına turuncu bayraklar bulunur.[50][51][52]

Amerikan futbolunda kullanılan top (kısaca futbol) ragbi'deki topla neredeyse aynıdır.[53] Oyunun profesyonellik derecesine göre değişiklik gösteren futbolun şişirilme miktarı 12,5 psiden 13,5 psiye kadar, ağırlığı 397 gramdan 425 grama kadar herhangi bir değer alabilir (profesyonellik derecesinin kurallarına göre);[52][54][55] ancak ölçüler genellikle aynıdır. Profesyonel futbolda kullanılan futbolun uzun ekseni 11 inçten 11,25 inçe kadar, uzun çevresi 28 inçten 28,5 inçe kadar kısa çevresi 21 inçten 21,25 inçe kadar değişiklik gösterebilir.[52][54]

Süre ve duraksama zamanları

Amerikan futbolu maçları hem profesyonel hem kolej düzeyinde 15 dakikalık 4 çeyrek, 30 dakikalık 2 yarı olmak üzere toplamda 60 dakikadır.[56][57] Lise düzeyinde ise çeyrekler 12 dakika, yarılar ise 24 dakika olmak üzere maç toplamda 48 dakika sürmektedir.[58] 2 devrenin arasında 1. devre bittikten sonra başlayan bir devre arası süresi bulunur ve aynı zamanda 1. çeyrek ile 2. çeyrek, 3. çeyrek ile de 4. çeyrek arasında da ufak bir ara bulunmaktadır.[56][57][59] Oyunun başlangıcında, iki takımın oyuncuları ve hakemler saha ortasında para atışını yapmak için buluşurlar. Para atışı sırasında konuk ekibin kaptanı, paranın yüzlerinden olan "heads"'i ya da "tails"'i seçer. Para atışını kazanan tarafın kaptanı ise 1.-2. yarı için kickoff'u yapmayı, 1.-2. yarı için alıcı olmayı ya da savunulacak saha sonunu seçer. Para atışını kaybeden tarafın kaptanı ise, kazanan tarafın seçim yapmadığı tarafta seçim yapar. Örneğin eğer kazanan takım herhangi bir yarıda kickoff yapmayı tercih etmişse, kaybeden taraf herhangi bir yarı için savunacağı saha sonunu seçebilir. Çoğu takım para atışını kazanınca kickoff alıcısı olmayı tercih eder çünkü bu ilk drive için topun kontrolünü almak demektir.[60] Takımlar 3. çeyreğe başlarken kickoff alıcısı ya da vurucusu olmayı ayrıca saha sonlarını değiştirirler.[61] Eğer 1. yarının sonunda bir hak devam ediyorsa, oyun hak tamamlanana kadar devam eder.[62][63][64]

Her şeye rağmen oyun süreleri duraksama, oyun araları ve karar süreleri gibi gecikmelerden dolayı uzar ve ortala bir NFL maçının süresi 3 saatten biraz uzundur.[65] Oyun zamanı ise bir oyun saati yardımıyla tutulur. Aynı şekilde bu saat, hakemlerin kararlarına göre, duraksamalara göre ve saati etkileyecek durumlara göre bir operatör tarafından idare edilir.[56][66] Bu saatten ayrı olarak bir de hak süresi saati bulunur ve bu saat duraksama zamanlarını sınırlandıran süreyi gösterir. Eğer oyuna başlanamadan bu hak süresi biterse, hücum takımı gecikmeden ötürü ceza alır. Bu süre profesyonel ve kolej futbolunda 40 saniye, lise futbolunda ise 25 saniyedir ancak eğer gerekirse hakemler bu süreye ekleme ya da çıkarma yapabilirler.[62][67][68]

Topun ilerlemesi ve hak sistemi

Quarterback (17 numaralı forma), ileri pas fırlatıyor.

Oyunda hücum takımının topu ilerletmek adına kullanabileceği 2 ana oyun türü bulunur: koşu oyunu ve pas oyunu. Standart bir oyundan önce oyun kurucu, yapılacak oyunu takıma söyler ve ardından pivot snap yaparak topu oyun kurucuya gönderir, oyunu başlatır. Bunun hemen ardından oyun kurucu topu önce iki eliyle, daha sonra ise güçlü eliyle tutar, ya pas verir ya da kendisi koşar. Eğer topu taşıyan oyuncu düşer, saha dışına çıkar veya düşürülürse ya da hiçbiri olmadan pas isabetsiz kalırsa o anki oyun biter. Aynı şekilde pas oyunun gerçekleşebilmesi için ise pası verecek oyuncunun (genelde quarterback) oyun çizgisinin arkasında olması gerekir.[45] NFL'de bu kurallara ek olarak topu taşıyan oyuncunun kaskının çıkması da o anki oyunu bitirir.[69]

Hücum takımının topu 10 yarda ilerletebilmek için 4 hakkı, bilinen ismiyle 4 downı bulunur. Eğer hücum takımı bu 4 down içerisinde topu 10 yarda ilerletebilirse başka bir 4 down daha kazanır. Eğer hücum takımı bu 4 down içerisinde topu 10 yarda ilerletememiş ise, topu çevirir ve hücum hakkı bulunulan konumdan karşı takıma geçer. Ancak çoğu zaman takımlar 4. hakkına ulaştığı zaman topu punt yardımıyla uzaklaştırır ve karşı takımın oyununa olabildiğince geriden başlamasını sağlar; bunun yanında eğer takım field goal mesafesinde ise, skor kazanmak için bir sayı vuruşu deneyebilir.[45] Down sisteminin doğru bir biçimde ilerleyebilmesi için zincir kullanan 2 hakem saha kenarında sürekli topu takip eder.[70] Televizyon yayınlarında ise first down çizgisi sarı bir biçimde ekrana çizilmektedir.[71]

Vuruşlar

Vurucu (2 numarayla, ayakta), tutucunun (9 numarayla, yerde) tuttuğu topa vurarak takımına sayı kazandırmaya hazırlanıyor. Bu teknik, fazladan puan ya da sayı vuruşu için kullanılır.[72][73]

Amerikan futbolunda vuruşların 2 ana kategorisi bulunur. Bunlardan birisi oyun anı vuruşlarıdır ve hücum takımı tarafından oyun çizgisinin arkasından olmak üzere herhangi bir oyun sırasında yapılabilir,[74][75][76] diğer vuruş çeşidi ise serbest vuruşlardır.[77][78][79] Serbest vuruşlar ise; yarıların başlarında, uzatma devresinin başında, başarılı bir field goaldan sonra vurulan kickoff ve safetyden sonra vurulan safety kick olmak üzere 2 çeşittir.[75][80][81]

Kickoffta, top, profesyonel ve kolej futbolunda vurucu takımın sahasındaki 35 yarda çizgisine, lise futbolunda ise 40 yarda çizgisine konur. Ardından vurucu takım hareketli vuruş ya da tutucu yardımıyla vuruştan birini seçer. Eğer tutucu yardımıyla vuruş seçildiyse, top yere, tutucuya konulabilir ya da eğer gerekirse bir tutucu yardımıyla tutulabilir. Safety kick sırasında ise vurucu takım topu kendi sahasında bulunan 20 yarda çizgisine koyar. Bu durumlarda vurucu takım topu punt yardımıyla, hareketli vuruşla ya da tutucu yardımıyla uzaklaşabilir ancak profesyonel seviyede tutucu yardımıyla vuruşta özel top tutucu araçları (kicking tee) kullanamaz. Vuruşun ardından alıcı takımdaki herhangi bir oyuncu topu tutup ilerletebilir, aynı zamanda top 10 yardalık mesafeyi geçmişse vurucu takım da topu tutabilir.[82][83][84]

Oyun anı vuruşlarının ise 3 çeşidi bulunmaktadır: hareketli vuruşlar, tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar ve puntlar. Sadece hareketli ve tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar skor kazandırabilir.[42][43][44] Tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar ise skor kazandıran vuruşların genelde tercih edilenidir,[72] çünkü hareketli vuruşlarda topun sivri ucu vuruşu zorlaştırmaktadır.[72][73] Oyun anı vuruşu yapıldıktan sonra ve top oyun çizgisini geçtikten sonra, eğer yakalanırsa vurucu takım tarafından tutulup ilerletilebilir. Bu durumda ya da topun kimse tarafından tutulamadan yere değmesi durumunda top artık ölü top olur ve ölü top kuralları geçerlilik kazanır, bir sonraki oyunun başlama noktası bu olaylardan gerçekleşenin gerçekleşme noktasıdır.[85][86][87]

Güvenlik

Kask giyen bir oyuncu. Oyuncunun giydiği omuz ve diz padleri formasının altından görülebilir durumda.

Amerikan futbolu sert temaslar gerektiren bir oyundur ve yapısı gereği sakatlıklar sıkça görülmektedir. Çoğu sakatlıklar takımların antrenmanlarında gerçekleşirken, sakatlıkların geneli oyuncuların birbirine yaptığı sert temaslardan kaynaklanmaktadır.[88] Sakatlıkları engellemek adına, oyuncuların bir ekipman setini eksiksiz olarak giymesi gerekir. En düşük seviye oyuncuların kask ve omuz padi giymesi yeterlidir ancak üst seviye liglerde oyuncuların bunlara ek olarak dizlik, göğüs koruyucuları ve ağız koruyucuları gibi ekipmanlar giymesi gerekmektedir.[89][90][91] Sakatlıkların çoğu vücudun alt kısmında, hatta geneli diz bölgesinde olsa da vücudun üst kısmında da sakatlıkların görülmesi mümkündür. En çok görülen sakatlık türleri ise zorlanmalar, burkulmalar, morluklar, kırıklar, çıkıklar ve beyin sarsıntılarıdır.[88] Beyin sarsıntısı gibi sakatlıkların tekrarı, oyuncuların hayatına bunaklık, Parkinson hastalığı ve depresyon gibi kalıcı etkiler bırakabilmektedir.[92]

Kaynakça

  1. Peralta, Eyder (June 10, 2010). "Football Or Soccer? What's In A Name?". NPR. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150428060005/http://www.npr.org:80/blogs/showmeyourcleats/2010/06/10/127738094/football-or-soccer-what-s-in-a-name. Erişim tarihi: April 19, 2014.
  2. Nelson 1993, pp. 15, 22.
  3. Geoghegan, Tim (May 27, 2013). "'In the six' and football's other strange Americanisms". BBC News. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151120130108/http://www.bbc.co.uk/news/magazine-22633980. Erişim tarihi: June 28, 2013.
  4. Huntsdale, Justin (June 13, 2012). "Living off the grid: American football in coastal Australia". Australian Broadcasting Company. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117131911/http://www.abc.net.au/local/stories/2012/06/13/3524011.htm. Erişim tarihi: June 28, 2013.
  5. "Spectators Guide to Rugby" (PDF). New England Rugby. Northeastern University. 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130530051655/http://www.rugby.neu.edu/PDF/guide.pdf. Erişim tarihi: November 24, 2012.
  6. "The basics of rugby union". BBC. 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150216235414/http://news.bbc.co.uk:80/sport2/hi/rugby_union/rules_and_equipment/4200680.stm. Erişim tarihi: April 19, 2014.
  7. "Rutgers - The Birthplace of Intercollegiate Football". Rutgers University. September 24, 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140924154500/http://www.scarletknights.com/football/history/first-game.asp. Erişim tarihi: November 24, 2012.
  8. 1 2 3 No Christian End! The Beginnings of Football in America. Professional Football Researchers Association. http://www.profootballresearchers.com/articles/No_Christian_End.pdf. Erişim tarihi: November 24, 2012.
  9. 1 2 3 4 5 "Camp and His Followers". Professional Football Researchers Association. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150118174334/http://profootballresearchers.com/articles/Camp_And_Followers.pdf. Erişim tarihi: November 24, 2012.
  10. "NFL History 1869–1910". NFL.com. January 2, 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. //web.archive.org/web/20080102045951/http://www.nfl.com/history/chronology/1869-1910#1892. Erişim tarihi: November 24, 2012.
  11. Bennett (1976), p. 20.
  12. Lewis, Guy M. (1969). "Teddy Roosevelt's Role in the 1905 Football Controversy". The Research Quarterly 40: 717–724.
  13. "The History of the NCAA". National Collegiate Athletic Association. April 30, 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070430205324/http://www.ncaa.org/about/history.html. Erişim tarihi: November 24, 2012.
  14. "The Birth of Pro Football". Pro Football Hall of Fame. 5 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090505203248/http://www.profootballhof.com:80/history/general/birth.jsp. Erişim tarihi: March 19, 2013.
  15. Clary, Jack (1994). "The First 25 Years". The Coffin Corner (Professional Football Researchers Association) 16 (4): 1, 4–5. September 28, 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140928221312/http://www.profootballresearchers.org/Coffin_Corner/16-04-570.pdf.
  16. Jozsa (2004), pp. 270.
  17. 1 2 NFL Rules 2012, p. 21.
  18. 1 2 NCAA Rules 2011–2012, p. 15.
  19. NFHS Rules 2012, p. 11.
  20. NCAA Rules 2011–2012, p. 107.
  21. NFHS Rules 2012, pp. 71–72.
  22. NFL Rules 2012, pp. 21–22.
  23. NCAA Rules 2011–2012, pp. 53–54.
  24. NFHS Rules 2012, pp. 45–46.
  25. Dickson, James David (July 14, 2010). "The innovator". Michigan Today. October 19, 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131019065323/http://michigantoday.umich.edu/2010/07/story.php?id=7795#.VYMFBmCZ420. Erişim tarihi: October 7, 2012.
  26. 1 2 3 4 5 6 "NFL in a nutshell". BBC Sport. October 19, 2005. http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/american_football/3192002.stm. Erişim tarihi: November 20, 2012.
  27. NFL Rules 2012, pp. 21–24.
  28. NFHS Rules 2012, pp. 57–58.
  29. NFL Rules 2012, pp. 36, 40.
  30. Long, Howie; Czarnecki, John. "Common Penalties in American Football". Dummies.com. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150429171304/http://www.dummies.com:80/how-to/content/common-penalties-in-american-football.html. Erişim tarihi: November 23, 2012.
  31. 1 2 3 4 5 6 7 8 "Football Players' Roles in Team Offense and Defense". Dummies.com. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150429175517/http://www.dummies.com:80/how-to/content/football-players-roles-in-team-offense-and-defense.html. Erişim tarihi: January 14, 2013.
  32. Pasquarelli, Len (June 1, 2010). "Fullbacks back en vogue". ESPN.com. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150928184414/http://sports.espn.go.com/nfl/columns/story?columnist=pasquarelli_len&id=5238185. Erişim tarihi: November 22, 2012.
  33. Wood, Ryan. "Centers: The Unsung Heroes of Football". Active.com. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150915111318/http://www.active.com/football/Articles/Centers-The-Unsung-Heroes-of-Football. Erişim tarihi: November 22, 2012.
  34. Long, Howie; Czarnecki, John. "Football's Offensive Team: The Receivers". Dummies.com. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150428095041/http://www.dummies.com:80/how-to/content/footballs-offensive-team-the-receivers.html. Erişim tarihi: November 22, 2012.
  35. Long, Howie; Czarnecki, John. "Football's Defensive Team: The Linebackers". Dummies.com. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150426142816/http://www.dummies.com:80/how-to/content/footballs-defense-team-the-linebackers.html. Erişim tarihi: November 23, 2012.
  36. Long, Howie; Czarnecki, John. "The Role of Special Teams in a Football Game". Dummies.com. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150429213113/http://www.dummies.com:80/how-to/content/the-role-of-special-teams-in-a-football-game.html. Erişim tarihi: January 12, 2012.
  37. Long, Howie; Czarnecki, John. "Football Special Teams: Players on a Punt Team". Dummies.com. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150502180035/http://www.dummies.com:80/how-to/content/football-special-teams-players-on-a-punt-team.html. Erişim tarihi: January 12, 2012.
  38. 1 2 3 Sackrowitz, Harold (2000). "Refining the Point(s)-After-Touchdown Decision". Department of Statistical Science (Duke University) 13 (3): 29–30, 33–34. http://www.stat.duke.edu/~dalene/chance/chanceweb/133.sackrowitz.pdf. Erişim tarihi: October 23, 2012.
  39. NFL Rules 2012, p. 56–57.
  40. NCAA Rules 2011–2012, pp. 77–79.
  41. NFHS Rules 2012, pp. 65–66.
  42. 1 2 NFL Rules 2012, pp. 57–59.
  43. 1 2 NCAA Rules 2011–2012, pp. 79–80.
  44. 1 2 NFHS Rules 2012, p. 66.
  45. 1 2 3 "Beginner's Guide to Football". National Football League. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150526033917/http://www.nfl.com:80/rulebook/beginnersguidetofootball. Erişim tarihi: September 30, 2012.
  46. NFL Rules 2012, p. 60
  47. NFL Rules 2012, p. v, 1.
  48. NCAA Rules 2011–2012, pp. 18–19, 23–24.
  49. NFHS Rules 2012, pp. 11–12, 13, 28.
  50. 1 2 NFL Rules 2012, p. 2.
  51. 1 2 NCAA Rules 2011–2012, p. 18.
  52. 1 2 3 4 NFHS Rules 2012, p. 14.
  53. Cross, Rod (August 2010). "Bounce of an oval shaped football". Sports Technology 3: 168–180. DOI:10.1080/19346182.2011.564283 (inactive 2015-05-22) . http://www.researchgate.net/publication/233184599_Bounce_of_an_oval_shaped_football. Erişim tarihi: April 23, 2014.
  54. 1 2 NCAA Rules 2011–2012, p. 20.
  55. NFL Rules 2012, p. 3.
  56. 1 2 3 NFL Rules 2012, p. 14.
  57. 1 2 NCAA Rules 2011–2012, p. 45.
  58. NFHS Rules 2012, pp. 38–39.
  59. NFHS Rules 2012, p. 39.
  60. Easterbrook, Gregg (September 4, 2008). "TMQ's all-haiku NFL preview". ESPN.com. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151119061458/http://sports.espn.go.com/espn/page2/story?page=easterbrook/080902. Erişim tarihi: October 1, 2013.
  61. "How Football Game Time Is Measured in Quarters". Dummies.com. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151119052701/http://www.dummies.com/how-to/content/how-football-game-time-is-measured-in-quarters.html. Erişim tarihi: December 2, 2012.
  62. 1 2 NFL Rules 2012, pp. 14–18
  63. NCAA Rules 2011–2012, pp. 47–53.
  64. NFHS Rules 2012, pp. 38–45
  65. McCarthy, Michael (October 27, 2011). "Delay of game: NFL games running longer in 2011". USA Today. 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130707152325/http://content.usatoday.com/communities/gameon/post/2011/10/delay-of-game-nfl-games-taking-longer-in-2011-espn-chris-mortensen-dan-masonson/1. Erişim tarihi: December 3, 2012.
  66. NCAA Rules 2011–2012, pp. 16, 41.
  67. NCAA Rules 2011–2012, pp. 41, 46–47.
  68. NFHS Rules 2012, pp. 36, 45.
  69. Smith, Michael David (November 16, 2013). "When a runner's helmet comes off, he's down". Profootballtalk.com. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151119060311/http://profootballtalk.nbcsports.com/2013/11/16/when-a-runners-helmet-comes-off-hes-down/. Erişim tarihi: October 19, 2014.
  70. Branch, John (December 31, 2008). "The Orchestration of the Chain Gang". The New York Times. http://www.nytimes.com/2009/01/01/sports/football/01chainside.html?_r=0. Erişim tarihi: December 19, 2012.
  71. St. John, Allan (December 18, 2009). "The Tech Behind the Football's Broadcast-Only First Down Line: The Tech Behind the Football's Broadcast-Only First Down Line". Popular Mechanics. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150204043333/http://www.popularmechanics.com/outdoors/sports/4301993. Erişim tarihi: November 2, 2012.
  72. 1 2 3 Hogrogian, John (1999). "The Last Drop Kick?". The Coffin Corner (Professional Football Researchers Association) 21 (6). http://profootballresearchers.com/archives/Website_Files/Coffin_Corner/21-06-832.pdf. Erişim tarihi: October 22, 2012.
  73. 1 2 "The last dropkick". Pro Football Hall of Fame. 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150926193918/http://www.profootballhof.com/hof/release.aspx?release_id=1481. Erişim tarihi: October 8, 2012.
  74. NFL Rules 2012, p. 50.
  75. 1 2 NCAA Rules 2011–2012, p. 34.
  76. NFHS Rules 2012, p. 32.
  77. NFL Rules 2012, p. 6.
  78. NCAA Rules 2011–2012, p. 30.
  79. NFHS Rules 2012, p. 27.
  80. NFL Rules 2012, pp. 8–9.
  81. NFHS Rules 2012, pp. 31–32.
  82. NFL Rules 2012, pp. 29–30.
  83. NCAA Rules 2011–2012, pp. 61–64.
  84. NFHS Rules 2012, pp. 15, 46, 52–53.
  85. NFL Rules 2012, pp. 33–34, 50–53.
  86. NCAA Rules 2011–2012, pp. 55–56, 63–64.
  87. NFHS Rules 2012, pp. 49, 53–54.
  88. 1 2 Saal JA (August 1991). "Common American football injuries". Sports Medicine 12 (2): 132–47. DOI:10.2165/00007256-199112020-00005. PMID 1947533.
  89. NFL Rules 2012, pp. 24–27.
  90. NCAA Rules 2011–2012, p. 22.
  91. NFHS Rules 2012, pp. 17–19.
  92. Maiese, Kenneth (January 2008). "Concussion". The Merck Manual Home - Health Handbook. 2 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141202131323/http://www.merckmanuals.com:80/home/injuries_and_poisoning/head_injuries/concussion.html?qt=&sc=&alt=.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.