Kral John (oyun)

Kral John The Life and Death of King John
Drury Lane Tiyatrosu'nda Kral John oyununun son sahnesi[Illustrated London News, 9 Aralık, 1865
Yazar	William Shakespeare
İlk gösterim	1594-1597
Ülke	İngiltere
Orijinal dil	İngilizce
Tür	Tarihsel oyun
Zaman ve mekân	Londra

King John oyununun 1623de basılmış birinci folyo edisyonu baş sayfası

Kral John (İngilizce: The Life and Death of King John) ünlü İngiliz oyun yazarı ve ozanı William Shakespeare tarafından yazılmış olan 5 perdelik bir oyundur. Bu oyunun janrı tarih oyunu olarak verilmektedir; çünkü İngiliz Kralı II. Henri ve kraliçe Akitanyalı Elanor'un(en) oğlu ve İngiliz Kralı III. Henri'nin babası olan 1199 – 1216 döneminde İngiliz Kralı olan Kral John'un hayat hikâyesini dramatik bir şekilde temsil etmektedir. Bu oyun 1590'li yılların ortalarında yazılıp temsil edilmiş oldugu sanılmaktadır; fakat ilk basılı şekli 1623 tarihli birinci folyo edisyonunda bulunmaktadır.

Kaynaklar, temsilleri ve basılımı

Shakespeare'in bu oyunu daha önce (yaklaşık olarak 1589'da) temsil edilmiş ve (olasılıkla Marlowe tarafından) yazılmış olan Kral John'un Zahmetli Saltanatı adlı bir tarihsel oyuna çok benzerlik göstermekte ve birçok modern ebebiyat otoritesi tarafından Skakespeare'in eserinin modelinin ve kaynağının bu oyun olduğu kabul edilmektedir.^[1] Fakat bu önerinin aksini iddia eden büyük bir grup kritik de bulunmaktadır. Bunlar ya Shakespeare'in oyunun daha önce yazıldığını; ya Shakespeare'in daha önce aynı konuda bir başka oyun yazıp şu anda elimizdeki metinin bu önceki metinden ortaya çıkardığını ya da Zahmetli Saltanat metinin zaten Skakespeare'in eseri olup bir korsan temsili ve basımı olduğunu iddia etmektedirler. Eğer Shakespeare'in oyunu her ne sebeble daha önce ise, o zaman bunun kaynağı önceden yazılıp basılmış olan tarih kitaplarıdır ve bu tarih kitaplari arasinda Holinshed'in vakanameleri (chronicles) veya John Foxeun Kanunlar ve Anıtlar veya Matthew Parisin Historia Maior eserlerinden biri veya birkaçı Shakepeare'in oyununun kaynağı olmalıdır.

Bu isimli oyun 1598'de Francis Meres'in verdiği Shakepeare'in oyunları listesinde bulunmaktadır. Fakat bundan sonra ta 1737'ye Kral John oyunu hiçbir tiyatronun temsiller listesinde bulunmamaktadır. Ancak 1737'de Drury Lane'deki Kraliyet Tiyatrosu'nda, 1745'de Covent Garden ve Drury Lane Tiyatrosunda temsillerin belgeleri bulunmaktadadir. 19. yüzyilda 1823'de bu oyunun temsili Shakespeare oyunlarının tarihî bakımdan doğru olmasına itina edilerek hazırlanması modasını açmıştır. Kraliçe Viktoria devrinde İngiltere'nin daha milliyetçi tutumu ve bu oyunun parlak gösterilerle dolu olması dolayısıyla bu eser çok popüler olarak İngiliz sahnelerinde oynanmıştır. Fakat 20. yüzyılda bu popülerliğini aynı nedenlerin etkilerinin azalması sebebiyle, kaybetmiş ve Shakespeare'in en az bilinen ve nerede ise hiç temsil edilmeyen oyunlarından biri olmasına yol açmıştır.

1595 veya 1596'da ilk defa temsil edilmiş olan Kral John oyununun ilk basılı edisyonu 1623'de basılan birinci folyo yayını iledir.

Karakterler

Kral John portresi. Ressam bilinmiyor

• Kral John
• Prens Henri - Kralın oğlu (Kral John'u takiben İngiltere Kralı Henri III)
• Arthur, Brötanya Dükü - Kralın yeğeni
• William Marshall - Birinci Pembroke Baronu
• Geoffrey Fitz Peter - Birinci Essex Baronu
• Lord Bigot
• Hubert de Burgh
• Robert Faulconbridge - Sir Robert Faulconbridge'in oğlu
• Gayrimeşru Philip - Üvey kardeşi (Richard olarak da adlandırılır)
• James Gurney - Lady Faulconbridge'in uşağı
• Pomfretli Peter - bir kahin falcı
• Filip II - Fransa Kralı
• Lewis - Fransa veliahtFilip II (sonra Fransa Kralı Louis VIII)
• Limoj - Avusturya Dükü^[2]
• Kardinal Pandulph - Papa Innocent III'in İngiltere elçisi.
• Melune - bir Fransız Lordu
• Chatillion - Kral John'a Fransız elçisi
• Akitanyali Elinor - Kral John'un annesi, önceki İngiliz kralı Henri II dul karısı.
• Konstans - Kral John'un ölmüş ağabeyi olan Brötenya Dükü II. Geoffrey'nin dul karısı, Arthur'un annesi
• Kastilli Blanş - Kastil Kralı Alfonso VIII'in kızı ve Kral John'un teyze kızı
• Leydi Faulconbridge - Sir Robert Faulconbridge'in dul karısı
• Lordlar, ulaklar, vb..

Konu özeti

Bu oyun Fransız Kralı Filip II'nin Kral John'a yeğeni (John'un ağabeyi Geoffrey'nin oğlu) olan Brötanya Dükü Artur I lehine tahttan feragat etmesini söylemesi ile başlar. Bundan sonra 5 perdede insanın başını döndürecek kadar çok sayıda ve çok karmaşık ittifaklar, Papa tarafından aforoz edilme ve sonra da Papa ile aranın bulunması ile Paa'ya yaklaşma siyasetleri ile oyun devam eder. Oyun bir keşiş tarafından sağlanan yavaş fakat öldürücü tesirli bir zehir nedeniyle Kral John'un ölümüne yavaş bir şekilde gidişini gösterdikten sonra sona erer.

Oyunun devam ettiği sürece Gayri-meşru/Piç adı verilen bir hayali karakter asalet, bencillik, siyasi mallar ve İngiliz egemenliği konularında resmi görüşlere karşı kuşkular yaratacak aksi düşünceleri kapsayan birçok yorumlar verir.

İngiliz tarihleri Kral John'un Magna Carta adlı bir bildiriyi imzalaması ile ünlü olduğunu bildirirler. Magna Carta şahsi hürriyetleri sıralayıp kralın bu alanda yetkilerine hukuksal kısıntılar getiren bir ünlü belge olup bu surette İngiltere'nin bir hukuk devleti olmasını doğurmuştur. Bu bildiriyi imzalaması ile Kral John büyük bir kral olarak bilinmektedirler. Halbuki Shakespeare'in bu Kral John'un hayat hikâyesini bildirmek amaçlı bu oyununda Magna Cartadan hiçbir bahis bulunmaz. Buna baş neden Shakespeare'in zamanında Magna Cartayı şahsi hürriyetlerin bir ifadesi değil, ülkenin merkezsel monarşik idaresini zayıflatmak için güçlü soylu baronlar tarafından gerçekleştirilen utanılacak bir girişim olarak görülmesidir.^[3] Oyunun ana odağının, eski kralın ölmesi veya görevden ayrılması ile onu takip edecek yeni kralın devlet idaresini nasıl kendi eline alacağı sorunlarının incelenmesi olduğu görülmektedir.

Uyarımlar

Bir Shakespeare oyunun ilk defa sinema perdesine geçirilip halka gösterilmesi, 1899da temsil edilen ve başrolünü Herbert Beerbohm Roundtreenin oynadığı Kral John oyununun sahnede temsili sırasında sessiz bir film olarak çekilmesi ve bu filmin genişce dağılımı şeklinde olmuştur.

Bundan sonra Kral John oyunu iki defa İngiltere'de televizyon filmi olarak çekilip televizyonla yayınlanmıştır. 1951'deki çekilişte başrolü Donald Wolfit ve 1984'de çekilişinde ise Leonard Rossiter oynamıştır.^[4]

Dipnotları

1. Hunter, G. K. English Drama 1586-1642: The Age of Shakespeare (Oxford: Clarendon Press, 1997): 223.
2. Bu karakter gerçekte İngiliz Kralı Arslan Yürekli Rişar'ı Üçüncü Haçlı Seferinden dönerken yakalayıp Tuna Nehri üzerinde bir kaleye hapseden Avusturya Dükü; Rişar'dan hapisden kurtulma bacını alan Alman Kutsal Germen-Roma İmparatoru Henri VI ve Rişar'ın hapisten kurtulduktan sonra şatosunu kuşattığı Kont Limoj'lu Aimar Vin bir bileşiği olup, temsildeki aktör sayısını azaltmak için böyle birleşme yapılmıştır. Rişar bu kuşatma sırasında ölmüştür.
3. Irving Ribner, The Complete Pelican Shakespeare 1981 p. 175.
4. Charles Boyce, Shakespeare A to Z, Roundtable Press (1990).

Dış kaynaklar

• MIT üniversitesi için hazırlanmış Kral John tüm İngilizce metin (İngilizce)
• Project Gutenberg tarafından Kral John tüm İngilizce metni (İngilizce)
• Kral John oyununun İngilizce tüm metninin HTML şeklinde sunumu (İngilizce)
• Kral John oyununun İngilizce tüm metninin Wikisource sunumu (İngilizce)