Kış Masalı
| Kış Masalı The Winter's Tale | |
|---|---|
|
Autolycus Ressam:Charles Robert Leslie | |
| Yazar | William Shakespeare |
| İlk gösterim | 1611 |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Tür | Komedi (romans) |
Kış Masalı (İngilizce özgün adı: The Winter's Tale) ünlü İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir tiyatro eseridir. 1611'de ilk defa Shakespeare'in Saray (Court) Tiyatrosu'nda temsil edilmiştir. 1623'te ilk defa William Shakespeare'in eserlerinin tümünün basıldığı Birinci Folyo edisyonunda ilk defa basılı olarak görülür. Oyun ilk defa temsil edildiği zaman komedi olarak tanımlanmakla beraber, bazı modern editörler bu oyunu romans janrı içinde sınıflamaktadırlar. Diğer kritikler ise bu oyunu bir problem oyun olarak görmektedirler; çünkü oyunun başındaki üç perde çok güçlü psikolojik dramla dolu olmakta; fakat son iki perdede komedi unsuru başa çıkmakta ve oyun mutlu sonla bitmektedir.
Bu oyun İngilizce konuşulan ülke sahnelerinde tam metni ile pek oynanmamış ve ancak çeşitli uyarlamaları ve kısımları popüler olarak ayrı temsil edilmiştir. 18. yüzyılda çok tanınmış Shakespeare aktörü olan David Garrick bu oyunun uyarılması olan ve Florizel ve Perdita adını taşıyan bir oyunla (ilk temsili 1784'te ve ilk basılışı 1756'da) çok ün kazanmıştır. 19. yüzyılda ise üçüncü perde pastoral karakterli olduğu için çok popüler olarak oynanmıştır. Ancak 20. yüzyılın ikinci yarısında Kış Masalı oyunu tümüyle ve "birinci folyo"daki metininin hemen hepsini kapsayan şekilde, 1611'den beri olarak, ilk defa birkaç defa temsil edilmiştir.
Kaynaklar, ilk basılma ve temsiller
Kış Masalı'nın ana olay örgüsü 1590da Robert Greene tarafından yazılanan bir pastoral romans öyküsü olan Pandosto'dan alınmıştır. Bu romans oyküsünün dram kurallarına uygun olmayan tabiatina rağmen Shakespaere'in diğer eserlerin kaynaklarındaki olay örgüyü genellikle değiştirmelere tabi tutmasına ragmen, bu eserde Shakespeare kaynağın olay örgüsüne pek önemli değişme yapmamıştır. Kaynağa uyma sonucu olarak, özellikle klasik tiyatro prensiplerinden biri olan zaman birliğinden bu oyunda (kaynağa uyularak) büyük ayrılıklar yapılmıştır; çünkü Kış Masalı oyununda üçüncü ve dördüncü perdeler arasında 16 yıl bir fark bulunmaktadır.
Bazı isimler, mekanlar ve ufak ayrıntılar değiştirilmiştir. Ama tek büyük degisiklik, Pandosto'da bulunan Hermione karaketeri zina ile suçlandırılmasından sonra hemen ölmesine ragmen, Shakespeare'in oyununun sonunda Leontes ile Hermione yeniden bir araya gelmektedirler. Bu son perdede heykeli de oyuna katarak Shakespeare'in temsilde ani bir değişiklik sağlama istemesinden doğmuştur.
Kış Masalı'nın ilk defa ne zaman temsil edildiği Shakespeare araştırmacıları tarafından 50 yıldır tartışma konusu olmuştur. 1594de yayınlanan Kış gecelerinde vakit geçirme adlı bir eserin yayınevleri loncası tarafından bastırılan Basımcıların Kayıt Listesi adlı listede bulundugunu ve bunun bu oyunun bir korsan edisyonu olasılığı bazı araştırmacılarca işaret edilmiştir. Bu doğru ise Kış Masalı Shakespeare'in ilk oyunları arasında bulunmaktadir.[1]. Fakat diğer araştırmacılar bu tarihi kabul etmemekte ve bu eserin Shakespeare'in son eserlerinden biri olarak 1610 ya da 1611'de yazılmış olduğunu iddia etmektedirler.[2] Cok otoriter kaynaklar ilk temsilinin 1611de olduğu üzerinde anlaşma bulunduğunu yazmaktadırlar.[3]
Bu oyun büyuk olasılıkla 1594 ile 1611 arasında ilk defa temsil edilmekle beraber ilk basımı 1623'te birinci folyo edisyonu içindedir.
Bu oyunun ilk resmen kayıt edilmiş temsili Saray (Court) Tiyatrosunda 5 Kasım,1611dedir. Bu oyun Bohemyalı Prenses Elizabeth'in Palatin Elektorü V. Frederick'le evlenmesi için yapılan şenliklerin başında Whitehall Sarayı Tiyatrosu'nda da oynanmıştır. Sonraki "Court (Saray)" Tiyatrosundaki temsilleri 1618de, 1623de ve 1634de olmuştur.
Kış Masalı oyunu diğer Shakespeare'in oyunlarının aksine olarak, İngiltere'de Cromwell Devrimi ile tiyatrolar kapatıldıktan sonra, Restorasyon devrine geçişle yeniden açılan tiyatrolarda oynanmamıştır. Restorasyon'dan sonra ancak 1741de Goodman's Field's tiyatrosunda ve 1742'de Covent Garden tiyatrosunda oynanmış; 1754de Koyun Kırkma adı verilen bir adaptasyonu Convent Garden tiyatrosunda temsil edilmiştir. 1756da ise ünlü aktör David Garrick tarafından yapılan Florizel ve Perdita adlı adaptasyon Drury Lane tiyatrosunda popüler olarak oynanmıştır.[4]
Karakterler
- Leontes - Sicilya Kralı
- Mamillius - oğlu
- Camillo - Sicilyalı bir lord
- Antigonus - Sicilyalı bir lord
- Cleomenes - Sicilyalı bir lord
- Dion - Sicilyalı bir lord
- Diğer Sicilyalı bir lord
- Sicilyalı beyefendiler
- Adalet Mahkemesi görevlileri
- Poliksenes - Bohemya Kralı
- Florizel - oğlu
- Archidamus - Bohemyalı bir lord
- Bir denizci
- Gardiyan
- Bir Yaşlı Çoban- Perdita'nin babası olarak bilinmekte
- Soytarı - oğlu
- Yaşlı Çobanın uşağı
- Autolycus - bir hilekar
- Zaman - Koro halinde
- Hermione - Leontes'in kraliçesi
- Perdita- Leontes ve Hermione'nin kızı
- Paulina - Antigonus'un karısı
- Emilia - Kraliçe maiyetinde bir leydi hanım
- Diğer Leydi Hanimlar - Kraliçe maiyetindekiler
- Mopsa - kadın çoban
- Dorcas - kadın çoban
Konu özeti
Kısa bir yerleştirme sahnesinden sonra oyun, çocukluktan beri iki arkadaş olan, Sicilya Kralı Leontes ile Bohemya Kralı Poliksenes'in sahneye girmesi ile başlar. Poliksines Sicilya Krallıgını ziyaret etmekte ve eski arkadasıyla tekar buluşmanın zevkini çıkarmaktadır. Fakat orada 9 ay kaldıktan sonra, Poliksenes kendi krallığını çok özlemiştir ve ülkesini ve geride bıraktığı oğlunu görmek için Sicilya'dan ayrılmak istemektedir. Leontes arkadaşının biraz daha fazla kalması için çok ısrar etmiştir; ama arkadaşını kararından vazgeçirememiştir. Leontes o zaman karısı olan, Kraliçe Hermione'yi, arkadaşını ikna etmeye yollar. Hermione üç kısa konuşma yaparak bu görevde başarı kazanır. Leontes nasıl olup da Hermione'nin Poliksenes'i öyle çok çabuk kararından değiştirmeyi başardığını pek anlayamaz, ama birdenbire kıskançlık damarı tutar ve paranoik bir cinnete kapılarak gebe olan karısı Hermione'nin Poliksenes'le bir gizli cinsel ilişki kurduğunu ve gebe olduğu çocuğun da bu ilişkiden olan gayrimeşru bir bebek olduğunu düşünmeye başlar. Leontes Sicilyalı bir lord olan Camillo'ya Poliksenes'i zehirleyip öldürmesi için emir verir.
Fakat Camillo Poliksenes'i öldürecegine ona kendine verilen emri ifşa eder ve ikisi birlikte Bohemya'ya kaçarlar. Leontes karısı Hermione'yi zina ve kendi hayatına karşı bir komplo hazırlama suçları ithamıyla tutuklatırır. Zindanda iken Hermione'nin bir kız çocugu olur. Leontes Sicilyalı bir saray mensubu olan Antigonus'a bu bebeği annesinden alıp öldürmesini emreder. Hermione'nin yargılanması sırasında Delfi'de bulunan tanrıların kehanetini açıklayan kahin rahibe Herminone'nin suçsuz olduğunu bildirir; fakat Leontes bir ilahî kehaneti hiç dinlemez. Tam o sırada Leontes'in genç oğlu Mamillius'un, annesinin akıbetinden çok üzülüp olduğu haberi mahkemeye gelir. Hermione bu haberi duyunca bayılıp yere yığılır ve ölmüş olduğu bildirilir. Leontes'in aklı başına gelmiş; vardiği kararın yalan yanlış olduğunu anlamıştır. Ölmüş olan oğlu ve karısının hatıralarını hayatının sonuna kadar her gün anıp büyük bir acı ile yas çekeceğine andiçer.
Leontes Antigonus'a Hermione'den kaçırıp aldığı yeni doğmuş olan kızı götürüp Bohemya'da "deniz" kıyısında bırakması için emir verir. Hermione Antigonus'un rüyasına girer ve küçük bebeğe (Latince'de kayıp anlamına gelen) "Perdita" ismini vermesini istediğini söyler. Antogones bebeğe merhamet edip bakmak istemektedir. Ancak bunda başarı sağlayamaz, çünkü Shakespeare'in burada yazdığı ve herkesçe çok iyi bilinen çok acayip bir sahne talimatı olan "Bir ayı tarafından kovalanarak sahneden çık" direktifine uyarak bebeği bırakıp ayıdan kaçar. Bir çoban ve "Soytarı" adıyla bilinen oğlu, Perdita yı kurtarırlar ve bu bebegin yanında birakılmış olan büyük meblağa gelen altın para dolayısıyla da ikisi de çok zengin olurlar.
Yeni perdede zaman bir koro olarak sahneye çıkar ve son olaydan 16 yıl geçmiş olduğunu açıklar. Leontes bu son 16 yılı oğlunun ve karısının yası ile geçirmiştir. Bohemya'da Poliksenes ve Camillo, Poliksenes'in oğlu olan Florizel'in bir kız çobana sırımsıklak aşık olduğunu öğrenirler. Kılık değişterek çoban kızın bulunduğu köyde yapılan bir koyun yünü kırkma festivaline giderler. Orada, bir kraliyet ailesinin mensubu olduğundan hiç habersiz olan ve Prens Florizel'in aşık olduğu genç ve çok güzel çoban kızı olan Perdita'yi görürler. Poliksenes oğlunun böyle bir evliğe girmesine çok aleyhtardır ve genç çifti evlikten caydırmak için tehdit eder. Fakat gençler Camillo'nun biraz desteğiyle Sicilya'ya kaçmayı başarırlar.
Poliksenes onları takip eder. Autolycus adında bir komik hilekarın yardımıyla sonunda Perdita'nin kimin kızı olduğunun sırrı çözülür ve Perdita asıl babası Leontes ile bir araya gelir. İki kral da birbiriyle barışırlar ve her ikisi de Florizel ve Perita'nin evlenemelerine izin verirler. Hepsi birlikte Hermione ile sarayda birlikte olan, sarayda onun tarafını daima tutmuş olan ve Hermione'nin hatırasını iyi tutmak için onun büyük boy bir heykelini evinde saklayan ve ayni zamanda Antigonus'un eski karısı olan Paulina'yi ziyarete giderler. Bu sirada heykel birden hayata gelir ve asıl Hermione olarak ortaya çıkar. Meğerse Delfi tanrılar kahinin sözlerini doğrulamak için ve kızı ile tekrar buluşana kadar yıllarca Hermione herkesten saklanmıştır.
Uyarılar
Kış Masalı oyununun şu sinema filmi uyarmaları bulunmaktadır:
- 1910 sessiz film versiyonu.[5]
- 1968'de sesli renkli versiyon. Başrolde Leontes olarak Laurence Harvey [6]
- 2009'da vizyona girmesi beklenen halen çevrilmiş olup editör elinde bulunan Kış Masalı. Yönetmeni Waris Hussein ve başrolde Leontes olarak Dougray Scott.[7]
Kış Masalı oyunu birkaç defa İngiliz BBC televizyon şirketi tarafından üretilip televizyonda gösterilmiştir. En son BBC produksiyonu 1981 verziyonu olup prodüktörlüğünü Jonathan Miller, yönetmenliğini Jane Howell ve Leontes olarak başrolü Jeremy Kemp yapmıştır.
Türkçeye çeviriler
- Kış Masalı, Çev. [Mehmet] Nâdir. Matbaa-i Esad İzzet, 1299.
(İnci Enginün, Tanzimat Devrinde Shakespeare adlı doktora tezinin bibliyografya bölümünde, bu kitabın, Shakespeare’in Kış Masalı değil, Greene’in Pandosto’su olduğunu belirtir.)
- Kış Masalı.,Çev. A. Turan Oflazoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
Dipnotları
- ↑ http://www.sourcetext.com/sourcebook/library/barrell/21-40/31pirate.htm
- ↑ F. E. Halliday, A Shakespeare Companion 1564-1964, Baltimore, Penguin, 1964; say. 532.
- ↑ Samuel Tannebaum, Shakespearean Scraps, chapter: "The Forman Notes" (1933). Tannenbaum aynı zaman da Malone adlı otoritenin durumunu bildirmektedir. "Malone önce bunun yazılmasının 1594 olduğuna karar vermişti. Sonra ise bu fikrinden cayıp tarihi 1604 olarak, daha sonra ondan da cayıp 1613 olarak ve en sonunda 1610-11de karar kılmıştır."
- ↑ Halliday, say. 532-3.
- ↑ The Winter's Tale (1910)
- ↑ The Winter's Tale (1968)
- ↑ The Winter's Tale (2009)
Dış kaynaklar
- The Winters Tale - Kış Masalı İngilizce tam metin HTML şeklinde.
- Winter's Tale - Kış Masalı İngilizce tam metin HTML şeklinde.
- Winters Tale - Kış Masalı Project Gutenberg İngilizce tam metni.
- Kış Masalı İngilizce tam metni
- Shakespeare's Plays - Wikisource'da Kış Masalı İngilizce tam metni.
| |||||||||||||||||||||||||||||