Mihail Lomonosov
Mihail Vasilyeviç Lomonosov | |
---|---|
Lomonosov'un bilinmeyen bir ressam tarafından yapılmış yağlıboya resmi | |
Doğum |
19 Kasım 1711 Mişaninskaya köyü, Arhangelogorod Guberniyası, Rusya Çarlığı |
Ölüm |
15 Nisan 1765 (53 yaşında) Sankt Peterburg, Rusya İmparatorluğu |
Vatandaşlığı | Rusya İmparatorluğu |
Milliyeti | Rus |
doğa objeleri
Lomonosov Sualtı Sıradağları
yerleşim birimleri ve kentsel alanlar
Lomonosov'un şehir kapısı, Rusya Federasyonu
Lomonosov Caddesi, Moskova
Lomonosov Sokağı, Sankt Peterburg
Lomonosov Meydanı, Sankt Peterburg
Lomonosov Köprüsü, Sankt Peterburg
Lomonosovskaya metro istasyonu içi, Sankt Peterburg
Lomonosov Sokağı, Arhangelsk
eğitim ve kültür kurumları
Kuzey (Arktik) Federal Üniversitesi, Arhangelsk
Arhangelsk Tiyatrosu, Arhangelsk
basılan madeni paralar
Mihail (Mihaylo) Vasilyeviç Lomonosov (Rusça: «Михаи́л (Миха́йло) Васи́льевич Ломоно́сов») (d. 19 Kasım 1711 - ö. 15 Nisan 1765), Dünya çapında ünlü Rus bilim adamı.
Rusya'nın yetiştirdiği en büyük bilim adamlarından biri olan Lomonosov, ansiklopedist, doğa bilimci, fizikçi ve kimyacıdır. Bir disiplin olarak fiziksel kimyayı bugünküne çok yakın bir biçimde tanımlayan ilk kimyacı sıfatıyla tarihe geçmiş ve gelecekte bu alanda yapılması gereken çalışmaların geniş bir programını hazırlamıştır. Moskova Devlet Üniversitesi'nin kurulması projesi de Lomonosov'un eseridir ve 1755 yılında açılan okula yaklaşık 200 sene sonra (1940 yılında) Lomonosov'un adı verilmiştir. Venüs gezegeninin bir atmosferinin olduğunu ilk kez olarak (1761 yılında) iddia etmiştir.
Dönemi
Lomonosov'un dönemi Rusya tarihinin büyük değişimlerle zengin önemli bir evresidir. Rusya Çarlığı'nın son çarı I. Petro reformlarını büyük ölçüde sonlandırmış ve devletini Avrupa'nın en büyükleri sırasına sokacak kesin hamleyi yapmıştır. Nitekim 1721 yılında Rusya'yı imparatorluk ve kendisini imparator ilan edecektir. Bundan bir süre önce, 1709 yılında İsveçlilerin tarihteki en büyük yenilgiyi aldığı ve İsveç kralı Demirbaş Şarl'ın Osmanlı'ya sığınmak zorunda kaldığı Poltava Savaşı'nda Rusya önemli bir zafer kazanmıştır. 1711 yılında Osmanlı Devleti ile imzalanan Prut Antlaşması Rusya'yı belki kaderini sonsuza kadar değiştirecek bir hezimetten kurtarmıştır.
Hayatı
19 Kasım 1711'de Rusya Çarlığı'nın Arhangelogorod Guberniyası'na bağlı Mişaninskaya köyünde doğdu.Prof Dr.Celal Şengör ve Prof Dr. İlber Ortaylı 16 Aralık 2015 tarihli Teke Tek programında Mihail Lomonosov hakkında bilgiler sunmuştur. Lomonosov'un 18 yaşında köyden yürüye yürüye kente gittiğini ve ilkokula başladığını söylemişlerdir. İlber Ortaylı daha sonra ekleyerek o dönemin Rusya'sında ancak soyluların Üniversite'ye gidebildiğini, ancak Lomonosov'un bir yolunu bulup bu engeli aşıp Üniversite'ye girdiğini söylemiştir.[1]
Bilimsel çalışmaları
Tarih çalışmaları
Lomonosov 18. yüzyılda Rus tarih biliminde etkin Liberal-Asilzade Akımı'na mensuptur. Halk kütlelerinin tarihte belirli bir ölçüde rol oynadığını kabul etmekle beraber, tarihî şahsiyetlerin rolünün belirleyici olduğuna inanmıştır. Rusların İskandinav kökenli olduğunu iddia eden Norman Teorisi'ni inkâr etmiştir. Sarmatizm (Sarmat Teorisi) yanlısıdır. Rusların etnik kökeninin Slavlarla Fin-Ugorların (Lomonosov bunlara «Çudi» der) karışımı olduğuna inanmaktadır.
Kratkiy Rossiyskiy letopisec s rodosloviem (Soyağaçlı Kısa Rusya Vakayinamesi, Sankt Peterburg, 1760)[2] adlı eserinde Lomonosov Rusya'nın 862-1725 yılları arasındaki tarihinin en önemli olaylarına kısaca yer vermiştir. Büyük ilgi gören bu çalışma Lomonosov henüz hayattayken Almancaya, yazarının ölümünden 2 yıl sonra da İngilizceye çevrilmiştir.
Lomonosov'un tarih alanındaki en önemli eseri Drevnyaya Rossiyskaya istoriya (Eski Rusya Tarihi, Sankt Peterburg, 1766)[3] adlı çalışmadır. Bu çalışmasında Lomonosov Rusya tarihini Roma İmparatorluğu tarihiyle kıyaslar ve Antik Çağ'ın inançlarıyla Doğu Slavların inançları arasında pek çok ortak nokta tespit eder.
Dil Bilimi Çalışmaları
Lomonosov'un en önemli dil bilimi çalışması Rossiyskaya grammatika (Rusya Grameri) Rusçanın grameri üzerine bu dildeki ilk basılı bilimsel eserdir. Eser 1755 yılında tamamlanmış, 1757 yılında Sankt Peterburg'da ilk baskısı yapılmış ve yaklaşık 30 senede 4 kere daha basılmıştır. Lomonosov bu çalışmasında Rusçanın birtakım gramer normlarından bahsetmiş, sözcük türü kavramını açıklığa kavuşturmuş, sözcüklerin imla ve telaffuz kurallarına değinmiştir. Sözcüklerin telaffuzundan bahsederken Lomonosov Moskova konuşmasını ölçüt kabul etmiştir.[4]
Rassujdenie o polze knig cerkovnıh v rossiyskom yazıke (Rusçada Kilise Kitaplarının Önemi Üzerine) adlı çalışmasında da Lomonosov Üç Stil Teorisi'ni kullanarak Rusçanın stilistik sistemini yapmıştır.
Hatırası
Doğa objeleri
Mihail Lomonosov'un adını taşıyan doğa objeleri şunlardır:
- Lomonosov Sualtı Sıradağları
- Lomonosov Yarımadası
- Lomonosovfonna Buzulu
- Lomonosov Krateri, Ay
- Lomonosov Krateri, Mars gezegeni
- Lomonosov Asteroidi (1379)
Yerleşim birimleri ve kentsel alanlar
Rusya'da Lomonosov kenti ve Lomonosovo köyü bulunur. Yine Rusya'nın Moskova, Arhangelsk, Saratov kentlerinde Lomonosov'un adını taşıyan birer cadde, Sankt Peterburg ve Severodvinsk kentlerinde ise birer meydan vardır.
Ukrayna'nın Konstantinovka kentinde de Lomonosov Caddesi vardır.
Şu kentlerde birer Lomonosov Sokağı bulunur:
- Rusya kentleri:
- Almetevsk, Arsenyev, Barnaul, Berezniki, Biysk, Blagoveşçensk, Çerepovets, Engels, Gusev, İjevsk, İrkutsk, Jukovski, Kem, Kineşma, Kirov, Kolçugino, Koryajma, Krasnodar, Krasnoyarsk, Kursk, Lipetsk, Murmansk, Nijniy Novgorod, Novorossisk, Novosibirsk, Oryol, Ramenskoye, Sankt Peterburg, Saransk, Severodvinsk, Smolensk, Soçi, Stavropol, Şadrinsk, Şenkursk, Taganrog, Veliki Novgorod, Velsk, Vladimir, Volgograd, Vorkuta, Voronej, Yekaterinburg
- Ukrayna kentleri:
- Estonya kentleri:
- Letonya kentleri:
- Moldova kentleri:
- Transdinyester kentleri:
- Dubossarı
Sankt Peterburg'daki bir metro istasyonu da Lomonosovskaya adını taşımaktadır.
Eğitim ve kültür kurumları
Rusya'da ve Rusya dışında birtakım eğitim ve kültür kurumları Mihail Lomonosov'un adını taşımaktadır:
- Moskova Devlet Üniversitesi
- Moskova Hassas Kimya Teknolojileri Devlet Üniversitesi
- Lomonosov Okulu, Moskova
- Lomonosov Lisesi, Sankt Peterburg, Rusya Federasyonu
- Arhangelsk Tiyatrosu
- Kuzey (Arktik) Federal Üniversitesi, Arhangelsk
- Arhangelsk Şehir Lisesi
- Lomonosov Lisesi, Jeleznogorsk, Rusya Federasyonu
- Lomonosov Ortaokulu, Samara, Rusya Federasyonu
- Holmogorı Ortaokulu, Holmogorı, Rusya Federasyonu
- Lomonosov Lisesi, Yoşkar-Ola, Mari El Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu
- Lomonosov Lisesi, Riga, Letonya
- Lomonosov Lisesi, Harkov, Ukrayna
- Millî Maden Üniversitesi, Dnipropetrovsk, Ukrayna
Diğerleri
- Sankt Petersburg Porselen Fabrikası