Ortaoba, Karaman
| Ortaoba | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Karaman |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 735 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0338 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 70000 |
| İnternet sitesi: www.ortaoba.com | |
Ortaoba, Karaman ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
XX. yüzyılın ortalarında Süleymanhacı Köyü’nden ayrılarak kurulmuştur.
37° 26′ 44″ kuzey ile 33° 1′ 57″ doğu koordinatlarında yer alan köy, Karaman’ın kuzeybatısında geniş bir düzlükte kurulmuştur.
Köy, Karaman’a 35 km. uzaklıktadır. Köyün 12 km. batısında Konya-Çumra-Arıkören Köyü, 3 km. güneyinde Kaşoba, doğusunda Karadağ üzerinde Yassıtepe ve Üçkuyu (Değle) Köyü, 5 km. kuzeydoğusunda Süleymanhacı Köyü, kuzeybatısında Konya-Çumra-Taşağıl köyleri yer alır.
Köyün doğusunda sönmüş bir yanardağ olan Karadağ, kuzeyinde Bozdağ ve Kestel Dağı yer alır. Bu dağların kuzeyinde Hotamış Gölü’nün güneybatı uzantısı yer alır. Köyün güneyinde ve batısında yer yer dalgalı araziler uzanmaktadır.
Köy idarî olarak Konya Vilâyeti, Karaman Kazası’nın Kılbasan Nahiyesi’ne bağlı iken, 21 Haziran 1989 tarihinde 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun gereğince; Karaman ili, Merkez İlçe, Kılbasan Bucağı’na bağlanmıştır.
Süleymanhacı köyünden baharları koyunlarını otlatmak üzere çevredeki Yavşanoba, Kötüoba, Akoba, Kaşoba, Ortaoba, Karren gibi yerlere gelen ve koyunlarını son güze kadar otlatıp geri dönen aileler, Hicri 1315 Miladi1899’da tüm obaların ortasında bulunan ve ismini buradan alan Ortaoba’da yedi aile olarak kalmışlar ve o yıl kışlamışlardır. Daha sonraki yıllarda Süleymanhacı ve Kaşoba köyleri ağırlıklı olmak üzere çevre köylerden göçler olmuş ve Ortaoba’nın nüfusu giderek çoğalmıştır. Köyün ilk yerleşmeleri şimdiki Yeni Cami etrafında kurulmuştur. O dönemde bu çevreye küçük bir mescit yapılmış (1900) ve yerleşme pekiştirilmiştir.
Muhtarlık mührü bir süre Süleymanhacı, Kaşoba ve Ortaoba köyleri arasında değişmiş nihayet köy bağımsız muhtarlığına 1950 yılında Osman Erhotamış’ın muhtarlık döneminde kavuşmuştur.
Köyün yakın tarihine baktığımız zaman gerek sosyo-ekonomik gerekse yapısal yönden 1970’li yıllardan sonra büyük bir gelişme görüyoruz. Bunda hiç kuşkusuz köylülerin yeniliğe açık olması, bu yolda atılan adımları desteklemeleri yatmaktadır. Eğitim ve öğretime önem vermeleri sayesinde gerek 1970’li yıllarda gelen eğitim kadrosu, gerek köyden dışarıya okumaya giden öğrenciler, gerekse 1966’dan sonra Avrupa’ya giden ve oradan gördüğü yenilikleri köyüne taşımasını bilen köylüler sayesinde köyün sosyo-ekonomik ve yapısal görüntüsünde kayda değer gelişmeler görülmüştür. Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz;
1970’lerde köyün eğitim kadrosunun halkı aydınlatmasıyla 1971’de kooperatif kurulmuş, 1975’te elektriğin de gelmesiyle sulu tarıma geçilmiştir. Aynı yılda (1975) köyün güney bölgesinde ağaçlandırma çalışması yapılmış ve bugün Esik adı verilen bahçe alanı oluşturulmuştur. Bu sayede hem köyün genel görüntüsü gelişmiş hem de daha önce özellikle Lodos olmak üzere güney sektörlü rüzgarların köyü toz duman altında bırakması önlenmiştir.
Köyde ilk kez ilköğretime 1954 yılında başlanmış 1989-1990 eğitim- öğretim döneminde de ortaokul kısmı açılmış 1991-92 yılında da ilk mezunlarını vermiştir.
Köye elektrik ve elektrikli eşyalar 1975’li yıllarda gelmiştir. 1980 yılının başında köye bir su deposu yapılmış fakat o dönemde köyün muhtelif yerlerinde 8 adet çeşmeden ve su kuyularından su ihtiyacı karşılanmaktaydı. 1987-88’li yıllarda evlere su teşkilatı kurulmuş ve o yıllardan sonra tüm köylüler suya kavuşmuşlardır. 1987 yılında devletin desteği ile Selektör Binası yapılmıştır
1989’da köye ilk kez güneş enerjisi getirilmiş. olup o yıl itibariyle 2-3 kişi de varken bugün itibariyle de 200 adet evden 140’ında güneş enerjisi mevcuttur. (%70) PTT köye 1991’de gelmiştir.
Köye ait muhtarlık binası 1992’de inşa edilmeye başlanmış olup 1995-96 döneminde bitmiştir. Bu yılda faaliyete geçmiştir. 1994’te köye bir fırın yapılmıştır. 1996’da kooperatif toplantı salonu yapılmıştır. 1997’de herkesin kullanabileceği telefon kulübesi muhtarlık binasının önüne yapılmıştır. 2008'de köye internet baglantisi geldi.
2009'da tarlalari sulamak için, yagmurlama sistemine geçilmiştir, ayni tarihtede tarlalari toplulaştirmak için çalişmalara başlanmiştir.
www.ortaoba.com
Kültür
Eğitim – Öğretim – Kültür Köyün eğitim ve kültür seviyesi çevre köylere oranla en üst düzeydedir. Köyde ilk öğretim okulu 1954’ te açılmış ve bu yıldan sonra okuma-yazmaya ilgi artmıştır.1980’den önce okuma-yazma oranı erkeklerde % 90 ,kadınlarda % 60 iken 1981 yılında eğitim kadrosunun Atatürk’ün 100. Doğum yılı nedeniyle başlatmış olduğu okuma-yazma seferberliğinde bu oran erkeklerde %95’ in üzerine , kadınlarda ise % 80’ e çıkmıştır. 1989’da köyde ortaokul açılmış, 1996’da 2. kata çıkılmıştır ve okul yeni binaya taşınmıştır.
Yeni yetişen çocukların % 100’ e varan yakını 8 yıllık eğitimi tamamlamaktadır. Lisede okuyan 15-20 arasında, 6 öğrenci lisans düzeyinde bir o kadar da ön lisans düzeyinde eğitim gören öğrenci vardır. Şu ana kadar köyden 20’ye yakın öğretmen, 1 doktor , 1 diş hekimi, 2 akademisyen, 1 hakim , 6 hemşire , 2 avukat ,1 yüksek mühendis, 7 farklı dalda mühendis , 6 M.Y.O. mezunu , 1 subay , 7 tanede astsubay çıkmıştır. Köyde okuma - yazmaoranı %90’ların üzerinde olmasına rağmen okuma alışkanlığı maalesef istenen seviyede değildir. Gazete, dergi ,... vs. yayınlar köye pek girememektedir. Şehire giden köylüler tarafından bazen alınmakta ve okunmaktadır. Kitap okuma alışkanlığı da sadece okuyan tabakadan ve köylülerden bazılarına özgü bir davranıştır.
Radyo , televizyon halkın %100’ünde vardır. 1970’li yılların sonunda (1980’lerin başında )köye siyah beyaz televizyon gelmiştir. 1990’dan sonra da renkli televizyona geçiş olmuştur. Halkın şu an gündemi takibi en fazla televizyon kanalıyla olmaktadır. Ancak olayları çoğunlukla olduğu gibi kabullenme hakimdir. Araştırma, eleştirme ruhu yeterince gerçekleşememiştir.
Gelenek-Görenek ve Ananeler: Halkın toplumca benimsenen iyi davranışlara uyumu oldukça üst seviyededir. Karşılıklı sevgi,saygı,kardeşlik, dayanışma, birlik beraberlik, birbirini koruyup gözetme, birbirinin hakkına saygı, sura gözetimi, akraba yakın dost ziyareti, yasalara karşı saygısı iyidir. Mahkemelik olaylar oldukça azdır.
Düğün,nişan, sünnet, bayram, mevlit, yağmur duası ... vb. olaylar eskiden olduğu gibi eskiye bağlı kalarak yapılmaktadır. Köyde köy içinden, akrabadan, ya da yakın köylerden kız alma veya kız verme görülmektedir. Buradan özellikle üzerinde durmak istediğimiz bir konu da köyün Süleymanhacı Köyü ile gerek sosyal hayatta gerekse ticari ve ekonomik hayatta içli dışlı olması ve her alanda birbiriyle ilişki içinde olmalarıdır. Fakat buna rağmen Süleymanhacı’lıların kendi ifadeleri içinde Ortaoba köyü kendilerinden özellikle kültürel hayatta en az bir 25-30 yıl öndedir.
Köyde akraba evliliği oldukça yaygındır. Evlilik yaşı 1985 yılına kadar 20 yaşın altında iken 1985’ten sonra 23 yaş üzerine çıkmıştır. Boşanma oldukça az rastlanan bir olgudur.
Evlilik Olayı: ü önceki yıllara göre oldukça azalmıştır. Birbirini seven gençler durumlarını ailelerine açarlar ve oğlan tarafı kızı istemeye gider. Kız tarafının da kızı vermesiyle lokum gelir, daha sonra nişan yapılır. Nişanda başta yakın akraba olmak üzere tüm köy halkı davet edilir. Gençler 6ay-1yıl arasında nişanlı kalır(istisnalar kaideyi bozmaz) ve bu dönemde birbirlerini daha iyi tanıma olanağı bulurlar.
Düğün için her iki tarafın hazır olduğu bir dönemde tarih belirlenir. Genellikle Cumartesi ikindi kına merasimi başlar, akşam kına gecesi olur ve Pazar günü düğün gerçekleşir. Yine nişanda olduğu gibi yakın akraba başta olmak üzere tüm köy halkı düğüne davet edilir ve öğlen yemeğinden sonra kız almaya gidilir. İkindi vaktine kadar düğün merasimi biter. Düğünler düğün sahibinin arzusuna göre kimi zaman mevlitli kimi zamanda çalgı eşliğinde içkili olarak gerçekleşmektedir. Eskiden düğünlerde cirit, at koşusu ve güreş gibi müsabakalar da yapılırmış. Ancak şu anda bunları görmek mümkün değildir.
Bayramlarda küçükler büyük yakın akrabalarını gezerler. Bayram günü mümkün olduğu kadar çekirdek aileden sıyrılarak ataerkil bir aile yapısı görüntülenir. Bayram namazını müteakip sülalenin en büyüğünün evinde toplanılır. Sabah yemeğinden hemen sonra bayramlaşmaya başlanır.
Turizm: Köyde turizm olgusu pek gelişmemiştir. Köyün ilgi çekecek çok önemli bir yeri yoktur. Eskiden Hotamış ve Acıgöl göllerinde su varken turistler zaman zaman uğrardı ancak günümüzde bu da yoktur.
Spor: Sportif faaliyetlerden en fazla futbol,voleybol ve avcılık ön plandadır. Gençlerin en çok ilgilendiği spor futboldur. Futbolda faaliyet olarak 1994’te kulüp kuruldu. 1 başkan, 35-40 üyesi bulunmaktadır. Üyelerin ve köylülerin desteğiyle Amatör liginde mücadele veriyor. Futbol Federasyonu Genel Kurulu’nda oy kullanan 3 yetkilisi var. Saha yapım çalışması devam etmektedir. Oyuncuları köyün kendi gençlerinden karşılanmaktadır.
Futboldan başka zaman zaman voleybol oynanmaktadır. Avcılık da bir hobi olarak köy genelinde yaygındır. Bir kış sporu olarak kışın kaz; Karadağ’da keklik ve tavşan vurulmaktadır. Yazın bıldırcın kuşunu vurma oldukça yaygındır. Bütün bu avcılık faaliyetlerinde av mevsimine dikkat edilmektedir.
Dini Inanclar: Halkın dini inançlara karşı tutumu olumludur. İslam dininin gereklerini yapmaya çalışırlar. Köyde ibadete açık 2 camisi vardır. İkisinin de kadrolu imamı vardır. Halkın 15 yıl öncesine kadar birçok batıl inançları vardı ve çok tutucu kesim oldukça fazlaydı. Ancak son 10-15 yılda birçok totem kırılmış ve özellikle genç nesil yaptığı ibadetlerinde ve inançlarında şuurlu olarak hareket etmektedir.
Bitki Örtüsü: Bitki örtüsüne genel olarak bakarsak İç Anadolu Bölgesinin step otsu bitkilerinden yavşan,kangal dikeni vs. görülmektedir. Aşağı Yayla Mahallesi ile Hotamış Gölü çevresinde ayrık otları ve kovalık adı verilen bitki yer almaktadır.
Halkın bahçelerde yetiştirdiği ağaçlar arasında elma, armut, kayısı , şeftali, kiraz, vişne, iğde vb. meyve ağaçları ile kavak, söğüt,çam vs. ağaçlar görülmektedir. Ayrıca sulanan alanlarda yonca ve fiy fiy yetiştirilmektedir.
Karadağ’da alçak yamaçlarda iğde, dut,dağ armudu, mazı meşesi, melengiç ağaçları, yükseklerde dağ armudu ve dağ eriği, meşe toplulukları yer almaktadır. dağ armudu, dağ eriği, dut,melengiç gibi meyveler çevre köylüleri tarafından ortak olarak kullanılmaktadır.
Isinma sisyemleri ve yakacak ihtiyaclar: Köylüler ısınma sistemi olarak soba kullanmaktadır. Eskiden beri tezek vazgeçilmez bir yakıt unsurudur. Odun çok az kullanılmaktadır. Çoğunlukla köydeki öğretmenler, hayvanları olmayanlar ve ekonomik düzeyi yüksek olan insanlar odun kullanmaktadır. Bahçelerden kuruyan dallarla, yaşlanan ağaçlar da yakacak olarak kullanılmaktadır. Köyde gerek odunun gerekse kömürün kullanımı 1985 sonrasına rastlar. Kömür yakımı 1985’ten bu yana sürekli artmış ve bugün halkın %75’lik kısmının vazgeçilmez yakıtı olmuştur. Bunda İç Anadolu’nun soğuk ikliminde kömürün uzun süre odayı sıcak tutması büyük bir etkendir.
www.ortaoba.com
Coğrafya
Karaman merkezi Kılbasan bucağına bağlı olan köyün Karaman’a uzaklığı 40 km.’dir. 1994’e kadar 17 km.’ si stabilize olan bu yolun 1994’ten bu yana tamamı asfalttır. Köyün Konya iline olan uzaklığı 71 km.’dir. Konya’nın Çumra ilçesiyle ticari ilişkileri olan köyün bu ilçeye olan uzaklığı ise 27 km.’dir. Köyden Çumra ve Konya yolunun da tamamı asfalttır. Çumra’nın köyü olan Arıkören’e olan uzaklığı 12 km.’dir ve İç Anadolu’da Ereğli’den başlayan Karaman Konya üzerinden Marmara ve Eğe Bölgesine uzanan demiryolu hattı bu köyden geçer.
www.ortaoba.com
İklim
Köyün iklimi, karasal iklim etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 735 |
| 1997 | - |
Ekonomi
Köyde 1975’e kadar kuru tarım yapılmaktaydı. Bu yıla kadar üretilen başlıca tarım ürünleri arasında; buğday,arpa,çavdar,yulaf,nohut ve burçak gibi ürünleri sayabiliriz.1975’ten sonra sulu tarıma geçilmiştir. Sulu tarımla birlikte yetiştirilen ürünlerde çeşitlilik artmış ve yukarıda sayılanlardan başka fasulye,şekerpancarı ve ayçiçeği gibi ürünler de ekilmeye başlanmıştır. Köylülerden bir kişi son birkaç yıldır domates yetiştiriciliğine başlamıştır. Köyün güneyine kurulan bahçede ise elma,armut, vişne,kiraz,kayısı,şeftali,iğde gibi meyve ağaçlarının yanı sıra kavak,akasya,söğüt ağaçları yetiştirilmektedir. Köylüler yetiştirdikleri tarım ürünlerini Karaman, Mandason ve Arıkören köyündeki Toprak Mahsulleri Ofisine; Karaman, Çumra ve Konya’daki esnaflara pazarlamaktadırlar.Son 10 yılda yetiştirilen tarım ürünlerindeki dalgalanma görülmektedir. EKONOMİK DURUM
Köyün geçim kaynağı ziraat,hayvancılık,bahçecilik,bağcılık ve küçük çaplı da olsa el sanatlarıdır. ziraat: Köyün en önemli geçim kaynağı tarımdır. Daha önceden ilkel metotlarla yürütülen bu işlev 1980'li yıllarla birlikte köye traktörün girmesiyle yerini modern metotlara bırakmıştır. Şu anda 200 hanelik köyde 99 adet traktör , 119 adet de römork vardır. 3 kişide ikişer adet traktör vardır. Bu da 200 kişiden 96'sında (% 48) traktörün olması anlamına gelmektedir. Diğer ekipmanların tam olmamasına rağmen birbirlerinden faydalanmaktadırlar.1975'ten sonra sulu tarıma geçilmiş, bundan sonra tahıl tarımının yanında şeker pancarı, fasulye ve ayçiçeği gibi tarım ürünleri de yetiştirilmeye başlanmış, aynı zamanda önceden üretilen tahılda verim artırılmıştır. Köyün toprağı genel olarak kili-kumlu ve kalkerlidir. Köyün güneybatı ve batısında yer yer çakıl da toprağa karışmış ve çakıllı topraklar bölgeye hakim olmuştur.
Tarımda sulamanın yanında, gübre, ilaçlama, tohum islahı yapılmaktadır. Şeker pancarı, fasulye, gibi ürünlerin çapasına azami gayret gösterilmektedir.Nadas usulü yavaş yavaş terk edilmektedir.köyün1/3 topraksız, 2/3'ü topraklıdır. Komisyon, kadastro geçmiş.
HAYVANCILIK:
Köyün tarımdan sonra en büyük geçim kaynağı hayvancılıktır. Daha çok küçük baş hayvanlardan koyun ve keçi ağırlıktadır. Şu anda 4000'den fazla koyun ile 1000 dolaylarında keçi vardır. Büyük baş hayvan olarak eskiden. Anadolu sığırı görülürken son yıllarda mandafon, hoşteyin gibi cinslere yönelinmiştir. 2000 yılı itibariyle devlet destekli sığır yetiştiriciliği çalışmaları başlatılmıştır. Bu alanda biyogaz enerjisi de köyde düşünülen yenilikler arasındadır ve bu alanda araştırmaları vardır. Kümes hayvancılığı klasik olarak yapılmaktadır. Yalnızca bir köylü modern çiftlikte son 1-2 yıldır kümes hayvancılığı ile uğraşmaktadır. Arıcılıkta 1990'lı yılların başında yoğun bir uğraş görülmüş, bu bağlamda 1993'te bir kurs da açılmış ancak son 2-3 yıldır bu ilgi giderek azalmıştır. Hayvanların sağlığına son derece dikkat edilmektedir. Aşı dönemlerinde veterinerler köye gelerek "brosülle, çiçek, şap...vb." hastalıklara karşı aşı yapmaktadırlar. Yılda 5-6 kez köye veteriner gelmektedir. Bunun dışında beklenmedik bir hastalıkta veteriner getirtilmektedir.
BAHÇELİK VE BAĞCILIK:
Bahçecilik 1975'ten sonra sulu tarımla birlikte başlanmış ve bugün 2000 dekara yakın bir alanda elma, armut, kayısı, şeftali, vişne meyve ağaçlarının yanında söğüt,iğde, kavak, akasya, ağaçları da yetiştirilmekte bahçelerin içinde fasulye, yonca çeşitli sebzeler yetiştirilmektedir.
www.ortaoba.com
Sulama Kooperatifi
KOOPERATİFÇİLİK VE ETKİLERİ:
Daha köye elektrik gelmeden kooperatifle ilgili çalışmalar, 1971 yılında başlamış ve 7 kişilik kurucu kadrosu zamanla çoğalmıştır. 1977'de köye elektrik gelince aynı yıl köye 13 kooperatif kuyusu vurulmuştur. 1978'de Devlet Su İşleri'nin verdiği dizel motorlarla faaliyete geçilmiştir. 1982'de beton kanallar yapıldı. 1984-1985 yılında ilave olarak 12 kuyu daha vuruldu. 1986-1987'de ikinci kez beton kanallar yapıldı. Sulama kanallarının uzunluğu 70 km kadar vardır. Kuyuların derinliği 90-120 metre arsında değişmekte 20-30 metre derinlikte pompalar yer almaktadır.1480 hektar sulama sahası olan 25 adet kuyunun saniyedeki toplam debisi 1440 Lt/sn' dir.Bunlardan23 tanesinin saniyedeki debisi 60Lt/sn, bir tanesinin 40 Lt/sn ,bir tanesinin de 20 Lt/sn dir.
Kuyulardan 3 tanesi köyün güneyinde, diğerleri batısındadır. Köyün batısı ve güneyi sulu arazi olmasına karşın doğusu kıraçtır. Ancak bu kıraç saha içinde 1998 D.S.İ. ye 3. bir sulama sahası olmak üzere başvurulmuş 4 adet daha kuyu vurulmuş,ancak faaliyete henüz geçilmemiştir. 2000-2001 yıllarında faaliyete geçmesi beklenilmektedir. Yine köyün doğusundaki kıraç sahada 4, bir sulama sahası için Karaman Köy hizmetlerine başvuruda bulunulmuştur. Ayrıca iki kişi de kendi imkânlarıyla kuyu vurdurmuştur.Kooperatif binası 1996’da kooperatif toplantı salonu yapıldı. Gerekli araç gereçleri alındı.1998’de kooperatife kamyonet alındı. Kooperatif iki defa Meram Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi’nin göndermiş olduğu faturayı öder. Bu kaynağı köylülerden sulama karşılığı olarak alır. Kooperatif bünyesinde bir başkan, bir yardımcı, bir sayman, iki üye olmak üzere 5 kişi yönetim kurulunda yer almaktadır. ayrıca sigortalı ancak kadrosuz iki işçi( kuyucu) çalışmaktadır. Bunların aylığı yine kooperatif tarafından ödenmektedir. Kooperatifin etkilerine gelince : Sulu tarımla birlikte halkın ekonomik durumu yükselmiş,alım gücü artmıştır. Köyün güneyinde oluşturulan bahçe sayesinde köy lodos rüzgarının olumsuz etkisinden kurtulmuştur. İnsanlar arasında dayanışma, birlik, beraberlik ve sorumluluk üstlenme duyguları gelişmiştir. Toprağın nadasa bırakılması büyük ölçüde önlenmiş olup hem toprak sürekli işlenmiş hem de ekonomik katkı sağlamıştır.
Baskan: Duran Karakoç
Altyapı bilgileri
Köyde, 8 sınıflı ilköğretim okulu vardır . Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık evi vardır. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve internet sabit telefon hattıda vardır