Richard Feynman

Richard Feynman

Nobel Fizik Ödülü sahibi Amerikalı fizikçi
Doğum Richard Phillips Feynman
11 Mayıs 1918
Queens, New York, ABD
Ölüm 15 Şubat 1988 (69 yaşında)
Los Angeles, ABD
Kanser (Liposarkom ve/veya Waldenström Makroglobulinemisi sebebiyle)
Vatandaşlığı ABD
Milliyeti Amerikalı
Dalı Teorik fizik
Çalıştığı yerler Cornell Üniversitesi
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü
Öğrenim Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (BS)
Princeton Üniversitesi (Doktora)
Doktora hocası John Archibald Wheeler
Doktora öğrencileri F. L. Vernon, Jr.
Willard H. Wells
Albert Hibbs
George Zweig
Giovanni Rossi Lomanitz
Thomas Curtright
James M. Bardeen
Etkilendikleri Paul Dirac
Leonardo da Vinci
Etkiledikleri Freeman Dyson
Lawrence Krauss
Aldığı ödüller Albert Einstein Ödülü (1954)
E. O. Lawrence Ödülü (1962)
Nobel Fizik Ödülü (1965)
ForMemRS (1965)
Oersted Madalyası (1972)
Ulusal Bilim Madalyası (1979)
Evlilikleri Arline Greenbaum (1941–45) (merhum)
Mary Louise Bell (1952–56)
Gweneth Howarth (1960–88) (hayatını kaybetti)
Çocukları Carl Feynman
Michelle Feynman
İmza

Richard Phillips Feynman (11 Mayıs 1918 – 15 Şubat 1988)[1] 20. yüzyılın en önemli fizikçilerindendir. Kuantum elektrodinamiği üzerindeki çalışmaları nedeniyle 1965'te Julian Schwinger ve Sin-Itiro Tomonaga ile beraber Nobel Fizik Ödülüne layık görülmüştür.

1918'de ABD'nin New York eyaletinde Queens'teki Far Rockway adlı küçük bir kasabada dünyaya geldi. Henüz 16 yaşındayken türev ve integral hesabını tüm yönleriyle kavradı. 17 yaşında Rockway'den ayrılıp, lisans derecesini yapacağı MIT (Massachusetts Institute of Technology)'e girdi. Lisans derecesinden sonra ünlü Princeton Üniversitesi'ne kabul edildi. Doktorasını Princeton'dan aldıktan sonra, dekorsal sanatlar öğretmeni Arline Greenbaum ile ailesinin itirazlarına aldırış etmeyerek evlendi. 1942'de ABD'nin savaşa katılmasıyla birlikte, Manhattan Projesi (atom bombası projesi) için çağrıldı.

Burada Nazilerden kaçıp ABD'ye sığınan, Alman fizikçi Hans Bethe tarafından kuramsal bölümün önderi olarak atandı. Bu görevi aldığında henüz 24 yaşındaydı. Manhattan Projesi'nde Feynman, kritik kütle için gerekli olan uranyum miktarını tespit etmek için çalıştı. Hipotezini denemek için Los Alamos'u havaya uçurmadan birçok deney araçları geliştirdi. Oak Ridge uranyumun parçalanması sırasında güvenlik sorunuyla uğraşırken, Feynman çalışanların ışıma zehirlenmesinden korunması için prosedürler geliştirdi. Savaş sonrası Bethe'yi takip ederek, Cornell Üniversitesi'ne gitti. Feynman burada atomaltı parçacıkların karmaşık yapısı için basit bir gösterim geliştirdi. Onun bu gösterimi Feynman Çizelgeleri olarak bilinir.

Savaş bittikten sonra, 1965'te Kuantum elektrodinamiğine yaptığı katkılardan dolayı Itiro Tomonaga ve Julian Schwinger ile birlikte Nobel Ödülüne layık görüldü. 1986'daki Challenger felaketini araştıran Rogers komisyonunda yer aldı.

1988'de Los Angeles'ta öldü.

Ölmeden önce söylediği son sözün "İki defa ölmekten nefret ederdim, çok sıkıcıymış" olduğu rivayet edilir.

Gençliği

Richard Philips Feynman, 11 Mayıs 1918'de New York/Queens'te doğmuştur. Ev hanımı Lucille (nee Philips ) in ve satış müdürü Melville Arthur Feynman'ın oğludur. Ailesi Rusya ve Polonya kökenlidir, anne ve babası Aşkenazi Yahudisidir. Ailesi dindar değildi, genç Feynman da kendisini bariz bir ateist olarak nitelendirmiştir. Daha sonra Yahudi Teorik Seminerini seyahati sırasında Talmud'u harika ve değerli bir kitap olarak bulduğunu söyledi

Einstein ve Teller gibi konuşmayı geç öğrenenlerdendi. Üçüncü yaş gününde, henüz ancak bir kelime mırıldanabilmişti. Bir yetişkin olarak Bronx aksanını benimsemişti. Bu aksan gösterişli ve abartılı olmak için yeterince yoğundu. Bu nedenle Feynman'ın yakın arkadaşları Wolfgang Pauli ve Hans Bethe bir keresinde onun bir "aylak" gibi konuştuğunu söylemiştir.

Genç Feynman, geleneksel düşünceyle çelişen sorular sorması için onu destekleyen ve Feynman'a yeni bir şey öğretmeye her zaman hazırlıklı olan babasından yoğun olarak etkilenmiştir. Annesinden de hayatı boyunca sürdürdüğü espiri anlayışını kazanmıştır. Çocukluğunda da bir mühendislik yeteneğine sahipti. Bu yetenek evindeki laboratuvarında yaptığı deneyler sayesinde korunmuştur. Bozulmuş radyoları tamir etmekten de zevk alırdı. İlköğretimde iken, ailesinin günlük işlere koşuşturduğu sıralarda o bir hırsız alarmı yaratmıştır.

Richard beş yaşındayken, annesi bir oğlan çocuk doğurdu ancak bebek dört haftalıkken öldü. Dört yıl sonra, Richard'ın kız kardeşi Joan doğdu ve bütün aile Fark Rockway/Queens'e taşındılar. Geçen dokuz yılın boyunca Joan ve Richard yakındılar. Çünkü ikisi de dünya hakkında doğal bir meraka sahiplerdi. Anneleri onlara bir kadının bu tarz karşılaştırmalar yapabilecek bi kafatası yapısına sahip olmadığını söyledi. Annesi Joan'ın astronomi konusunda çalışmak istemesine karşı çıkmasına rağmen, Richard onu evreni keşfetmesi için destekledi ve Joan en sonunda Dünya ve güneş rüzgarları üzerinde uzmanlaşmış bir astrofizikçi oldu.

Eğitimi

Feynman, Nobel kazanan Burton Richter ve Baruch Samuel Blumberg gibi yoldaşlarının da gittiği Far Rockaway High School'a gitmiştir. Lisenin hemen başında Feynman hızla daha üst matematik derslerine terfi ettirilmiştir. Okulda yapılmış belirtilmemiş bir IQ testinde Feynman'ın IQ'su 123 olarak ölçülmüştür bu IQ James Gleick isimli biyografıra göre "yüksek fakat zar zor taktir edilen" bir değerdi.15 yaşına geldiğinde, kendi kendine trigonometri, ileri algebra, sonsuz seriler, analitik geometri ve hem türev hem de integrali öğrenmişti. Üniversiteye girmeden önce, kendi yöntemiyle yarı-türev gibi konuları türetiyor ve deneyler yapıyordu.

Arista Şeref Topluluğu'nun bir üyesi olarak okuldaki son yılında Feynman, New York Üniversitesi Matematik Olimpiyatları'nı kazandı. En yakın rakibiyle arasında olan büyük fark jüri üyelerini çok şaşırttı.

Direk niteleme alışkanlığı bazen geleneksel düşünürlere göre boş laf gibi gelirdi. Örneğin kedi anatomisini öğrendiği esnada sorduğu sorulardan biri " elinizde kedinin haritası mı var ?" olmuştur fakat o burada aslında bir anatomik çizelgeyi kastetmiştir.

Kolombiya Üniversitesi'ne başvurdu ancak kabul edilmedi çünkü bu üniversite kabul edebileceği Yahudi kotasını zaten doldurmuştu. Bunun yerine Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ne gitti. Burada da 1939 yılında lisans derecesini kazandı ve aynı yıl Punthan Fellow olarak isimlendirildi.

Princeton Üniversitesi'nin lisans üstü sınavında matematik ve fizik dalında harika bir sonuç elde ederken İngilizce ve tarih alanında çok zayıf bir sonuç almıştı. Feynman'ın ilk seminerine katılanlar arasında Albert Einstein, Wolfgang Pauli ve John von Neumann da vardı. 1942 yılında Princestone'dan PhD aldı ve tez danışmanı John Archibald Wheeler'dı. Feynman'ın tezi kuantum mekaniğinde statik hareket prensiplerine uygulandı, Wheeler-Feynman diyagramını kuantize etme arzusuna ilham oldu.

Manhattan projesi

Feynman (center) with Robert Oppenheimer (right) relaxing at a Los Alamos social function during the Manhattan Project

Princeton'dayken fizikçi Robert R. Wilson Feynman'ı , Manhattan Projesine katılması destekledi ( bu dönemde savaş zamanında Amerikan ordusu Los Alamos'taki projede atom bombasını geliştiriyordu). Feynman, bu girişime katılmaya ikna olduğunu çünkü Nazi Almanyası geliştirmeden, kendilerinin atom bombasını yapması gerektiğini söyledi. Feynman, Hens Bethe'nin teorik bölüğüne katıldı ve Bethe'yi kendisini kurup lideri yapmasına neden olacak kadar etkiledi. O ve Bethe, Feynman- Bethe formülünü geliştirdiler ve bu formül fizyon bombasının verimini hesaplamalarına yardımcı oldu. Bu Robert Serber'in daha önceden yaptığı çalışmalara dayandırılarak yapıldı.

Kendini bu projesindeki işine adadı ve Trinity bombası testinde de yer aldı. Feynman'ın, patlamayı siyah gözlükleri olmadan veya Welder lensi ile korunmadan gözlemleyen tek insan olduğu söylenir. Sebep olaraksa kamyon ön camından gözlemlemenin, camın zararlı ultraviole ışınlarını engelleyecek olduğunu söyledi. Patlamaya şahit olduğunda, patlamanın devasa parlaklığı nedeni ile Feynman arabasının zeminine doğru eğildi, buna rağmen mor bir leke gördüğünü söyledi.

Yaşça küçük bir fizikçi olduğu için, projenin merkezinde yer almadı. Bu projede yer aldığı en büyük kısım, insan bilgisayarları hesaplayan grubun teorik kısmında var olmaktı ( burada öğrencilerinden biri John G. Kemeny'dir ve daha sonra BASIC dilini programlamada ortak tasarıma ve özelleştirmeye gitti devam ettiler). Sonraları, Nicholas Metropolis ile birlikte, zımbalanmış IBM kartlarının hesaplama yapmak için kullanılacağı bir sistem yayınlamakta beraber çalıştılar.

Feynman'ın, Los Alamos'ta yer aldığı başka bir iş ise Los Alamos "Su Kaynatıcısı" için nötron hesaplamaları yapmasıdır. Bu iş üzerindeyken, hakkında çalıştığı konu Oak Ridge tesisine verildi. Burada, materyallerin muhafaza edilmesi konusunda mühendislere yardımcı oldu böylece kritik aksaklıklardan (örneğin bazı materyallerin bazı şartlar altında barındırılması tehlike arz ediyordu) korunulabilirdi. Aynı zamanda uranyum hidrit bombası için hesaplamaları ve teoritik kısımları yaptı, daha sonraları bunun uygun olmadığı kanıtlandı.

Feynman, baş başa tartışmak için fizikçi Niels Bohr tarafından çağrıldı. Daha soradan Bohr ile tartışmanın pek çok fizikçi tarafından hayranlık ve saygı duyulduğunu öğrendi. Feynman hiç utangaç bir adam değildi, Bohr'un fikirlerinde kusur olduğunu düşündüğü her şeyi direk söylüyordu. Feynman, Bohr'a karşı diğer insanların hissettiğinden daha az saygı duymadığını ancak konu fiziğe geldiği zaman sosyal nitelikleri ikinci plana ittiğini söyledi.

Los Alamos, içerdiği işin yüksek güvenlikli olduğu gerekçesi ile izole edilmişti. Feynman'ın kendi ağzından söylediğine göre, "Orada yapılacak hiçbir şey yoktu" Sıkılmıştı, kapıların ve kabinlerin kilitlerini maymuncukla açarak ve güvenli kağıları karıştırarak merakını gideriyordu. Feynman, iş arkadaşlarına pek çok şaka yaptı. Bir keresinde bir dolgu kabinini kilitleyen sayı kombinasyonunu buldu. Bu kombinasyonu bir fizikçinin en çok kullandığı sayıları deneyerek ( örneğin 27-18-28, doğal logaritmada e=2.71828...'dir ) bulmuştur. Açtığı kabinlerde bir iş arkadaşının muhafaza ettiği atomik bomba araştırmalarının da aynı yolla açıldığını buldu. Alay etmek amacıyla açtığı kabinlere çeşit çeşit notlar bıraktı fakat bu iş arkadaşlarını ürkütmeye başladı. Frederic de Hoffmann, bie casusun ya da sabotajcının atomik bomba araştırmalarının notlarına eriştiği düşüncesine kapıldı. Ardından Feynman'ın eşini almak için Klaus Fuchs'tan ödünç aldığı araba ile birlikte, Klaus'un Sovyetler için çalışa asıl casus olduğu anlaşıdı. Klaus nükleer sırları arabası ile Santa Fe'ye taşıyordu.

Ara sıra Feynman Amerikan yerlileri gibi konuşabileceği bir yer bulurdu. Çok geçmeden fark edildi ve "Injun Jeo" denilen gizemli bir Hindistanlı hakkında dedikodular yayılmaya başladı. Aynı zamanda laboratuvarda baş çalışanlardan biriyle arkadaş oldu.

Feynman, "The Pleasure of Finding Things Out"da Manhattan projesine katılma gerekçeleri hakkında düşüncelerini üstü kapalı bir şekilde ifade etmiştir. Feynman, Amerika'ya müttefik kuvvetler yardımcı olmadan önce Nazi Almanyasının, bombayı daha erken geliştirebileceğini hissetti. Almanya'nın mağlup edilme ihtimalini tekrar düşünmemenin kendi hatası olduğunu söylemeye devam etti. Aynı yayımda, Feynman atom bombası çağı hakkındaki endişelerinden de bahseder. Hatırı sayılır bir zaman boyunca bombayı kullanmanın yüksek risk içerdiğini bu nedenle gelecek için yapılmasının anlamsız olduğunu söyledi. Daha sonraları bu dönemini "depresyon" olarak nitelendirdi.

Akademik Kariyerinin İlk Yılları

1942 yılında PhD'sini tamamladıktan sonra, Wisconsin-Madison Üniversitesinde asistan fizik profesörlüğü için bir görüşme yaptı. Görüşmenin neredeyse tamamı, Manhattan projesindeki görevini terk etmesi için harcandı. 1945 yılında, Dean Mark Igraham of College of Letters and Science'dan, kendisinin UW dersini vermesi için dönmesini isteyen bir mektup aldı. Görüşme, dönmek istememesi nedeniyle uzatılmadı. UW'den yıllar sonra verilen bir konuşma da " Beni işten kovan aklı selim bir yere dönmek harika olur." diyerek espirili bir iğneleme yapmıştır.

Savaştan sonra, Feynman bünyesinde Albert Einstein, Kurt Gödel ve John von Neumann gibi seçkin isimleri bulunduran Princeton'daki Institute for Advanced Study'den gelen bir teklifi reddetti. Onun yerine Feyman Hans Bethe'ti takip etti ve Cornell Üniversitesi'nde 1945'ten 1950'ye kadar teorik fizik öğretti. Manhattan projesinde üretilen atom bombasının Hiroşima'yı yerle bir etmesinin ardından yakalandığı depresyonla beraber, çok kompleks fizik problemlerine odaklanmaya başladı. Bu kafasının dağılmasını sağlıyordu. Bu dönemde yaptığı işlerinin, daha sonra değişik dönme hızlarını açıkladığı denklemler için kullanmıştır. Nobel ödülü için ne kadar önemli olduğunu anlamış oldu.

Institute for Advanced Study'den bir teklif daha aldı ve bunu da "enstitüde öğretme disiplini olmadığı" gerekçesi ile reddetti. Feynman öğrencilerin bir ilham kaynağı olduğunu düşünüyordu ancak öğretmek onun için yaratıcı olmayan bir heceleme yönteminin bir başka türüydü. Bu nedenle enstitü ona üniversitede öğretip aynı zamanda enstitüde de yer alabileceği bir yol önerdi. Feynman bunun yerine Kalifornya Teknoloji Enstitüsü'nden gelen bir teklifi kabuk etti. Çünkü ılıman bir iklimde yaşamak istiyordu.

Feynman’ın çok iyi bir anlatıcı olduğu söylenir. Öğrencilerine yaptığı makul açıklamaları ve onlara önem vermesi nedeniyle büyük bir itibar kazanmıştır. Ayrıca açıklamaların yaparken, karşı tarafın da anlayabileceği bir dil kullanırdı. Onun esas prensibi, eğer bir konu ilk yıldaki bir öğrenciye anlatılacak kadar basit anlatılamıyorsa, o konu henüz tam öğrenilmemiş demektir. Örneğin spin ve statik arasındaki ilişkiler. ½ spine sahip parçacıklar birirlerini iterken, tam sayılı parçacıklar birbirlerini çekiyordu. Bu, Fermi-Dirac statiği ve Einstein- Bose statiğinin 360 derece altında bozonların nasıl hareket ettiğini açıklayan harika bir örneklemeydi. Daha ileri kurslarında tartışmakta olduğu bir soruydu bu aynı zamanda, ve 1986’da Dirac anısına verdiği bir derste de sonucu açıklamıştır. Ayrıca aynı derste, anti parçacıkların var olması gerektiğini ve eğer parçacıklar sadece pozitif enerjilere sahip olsalardı, herhangi bir sınılandırma olamazdı.

Düşünmeden ezberlemeye ya da ezberleyerek öğrenmeye ve diğer kalıplaşmış ifadelere dayanan öğretim metotlarına karşıydı. Dikkatini çeken temel şeyler temiz düşünmek ve anlatabilmekti. Ona hazırlıksızken yakalanmak vahim bir şeydi ve o aptalları unutmazdı

Caltech Yılları

The Feynman section at the Caltech bookstore

Feynman, Caltech 'de bulunduğu sürede büyük çalışmalar yaptı. Bazıları bunları içeriyordu ;

Aynı zamanda Feynman diyagramları, bir muhasebe aleti geliştirdi. Bu alet, parçacıklar ve uzay zaman arasındaki etkileşimleri ve elektron ve onun anti parçacığı pozitron arasındaki etkileşimleri, konseptleştirmeye hesaplamaya yardımcı oluyordu. Feynman’ın ve ardından gelenlerin zamanı geriye çevirebilme düşüncesini ve diğer temel olaylara olan yaklaşımı bu makine destekledi. Feynman’ın bu diyagramlar için sahip olduğu zihinsel resim “ katı küre “ yaklaşımıyla başladı ve etkileşimler çarpışmaların bir sonucu olabilirdi. Üstünden onlarca yıl geçene kadar fizikçiler Feynman’ın diyagramını yeterince detaylı incelemediler. Feynman’da kendi diyagramlarını kamyonetinin dış tarafına çizdi ve boyadı.

Uzay zamanda etkileşen az sayıda parçacığın diyagramlarından, Feynman bu parçacıkların spinleri ve temel kuvvetlerin birleşmesine göre modelleme yapabilirdi. Parton model denilen ve nükleonları da kapsayan güçlü etkileşimler hakkında açıklama yapmaya niyetlendi. Caltech’teki iş arkadaşı tarafından geliştirilen kuark modeli, parton modeli ile tamalanmış gibi olmuştu. Bu model arasındaki ilişkinin anlaşılması güçtü. 1960’ların ortasında fizikçiler kuarkların aslında var olmadığını sadece simetri sayıları olarak bulunduğunu düşündüler. Standfort liner hızlandırıcısı ile yapılan deneylerde Ernest Rutherford 1960’ların sonunda alfa parçacıklarının altın levhadan geçerken gösterdiği davranışları gözlemledi. Bu deneye göre çekirdek ( proton ve nötron) ufak parçacıklar içeriyordu ve bu parçacıklar elektronların saçılmasına neden oluyordu. Bu parçacıklara kuark demek çok doğaldı ancak Feynman’ın parton modeli ek bir hipoteze gerek kalmaksızın deney datalarını açıklamaya niyetliydi. Örneğin data, mometum enerjisinin %45’inin elektriksel olarak nötr parçacıklarla nükleonda taşındığını gösteriyordu. Bu momentum enerjisini taşıyan parçacıklara şu anda gluon deniyor ve kuarklarla omega-minus problemini çözen üç değerli kuantum sayısına arasındaki kuvvetleri taşıyor. Feynman kuark modeline karşı gelmedi. Örneğin, 1977’de beşinci kuark keşfedilince, Feynman bu buluşun altıncı kuarkın da varlığı için bir kanıt olduğunu öğrencilerine anlatmıştır. Altıncı kuark, Feynman’ın ölümünden yaklaşık on yıl sonra keşfedildi.

Kuantum elektrodinamiği hakkındaki başarısından sonra Feynman kuantum kütleçekimine yönelmeye başladı. Foton ile olan benzerlikleri kullanarak, 1 spini vardır, 2 spinli kütlesiz alanın sonuçlarını gözlemledi ve Einstein'ın genel görelilikle ilgili alan teorisini biraz daha geliştirdi. Feynman'ın kütleçekimi için geliştirdiği aletin, hayaletler dediği diyagramının iç kısmında yer alan parçacıkları açıklarken spin ve istatistik arasında yanlış ilişki kurduğu ve bu nedenle Yang-Mills teorilerinin ( örneğin QCD ve zayıf bozunum gibi) kuantum parçacıklarının davranışlarını açıklamada değersiz olduğu ispatlandı.

Feynman 1965’te Foreign Member of the Royal Sociect (ForMemRS)’ye seçildi. 1960’ların başları olan bu dönemde, Feynman kendini iki ana projeye vermiş durumdaydı . Aynı zamanda Caltech ‘de lisans öğrencilerine ders veriyordu. Kendini bu göreve harcadığı üç yıldan sonra, “The Feynman Lectures of Physics “ denilen fizik derslerinden oluşan bir seri üretmiş oldu. Kitabın hemen başında bateriye dökülmüş bir pudranın havaya saçılışı gibi titreşimleri modelleyebileceği bir şeyler göstermek istiyordu. Rock&roll ve uyuşturucu ile olan bağlantıları nedeniyle bu fikirden vaz geçildi, yayınlıyıcılar Feynman’ın bateri çaldığı bir fotoğraf eklemeye karar verdiler ve arka planı kırmızıya çevirdiler. The Feynman Lectures on Physics iki fizikçiyi meşgul etti çünkü aynı zamanda onlar da yarı zamanlı yayıncılar olarak çalışıyorlardı. Bu iki fizikçi Robert B. Leighton ve Matthew Sands’tır.Her ne kadar kitaplar pek çok üniversitede ders kitabı olarak kullanılmasa da , fizik konusunda köklü bir anlayış sağlayabildiği için iyi satmaya devam etti. Derslerinin ve konuşmalarının çoğu başka kitaplara çevrildi. Bunalrdan bazıları “ The Chacter of Physical Law, QED : The Strange Theory of Light and Matter, Statistical Mechanics , Lectures on Gravitation ve the Feynman Lectures on Computation” ‘dır.

Feynman'ın öğrencileri onun ilgisini çekmek için deli gibi yarışıyordu Bir keresinde bir öğrencisinin sorusunu çözüp posta kutusuna koyduğunu gördüğünde yeni uyanmıştı. Öğrencisini çimenlikte gördüğünde öğrenci yavaş yavaş kaçıyordu. Feynman uyuyamadı ve öğrencisinin çözümünü okumaya başladı. Ertesi sabah kahvaltı yaparken başka bir başarılı öğrencisi geldi fakat Feynman ona geç kaldığını söyledi.

Halkı, fizik konusunda belli bir seviyeye getirmedeki başarısından , nano teknolojideki zorluklarla uğraşmasından dolayı Feynman'a $1000 hediye edildi. Feynman aynı zamanda kuantum bilgisayarlarının var olabilmesi algısına sahip ilk fizikçilerden biridir.

1974'de Feynman Caltech'te bir mezuniyet konuşması vermesi için çağrıldı. Lisans eğitimi alan öğrencileri " İlk prensibiniz kendinizi kandırmamak olsun, kanabilecek en kolay insan kendinizdir. Bu nedenle bu konuda çok dikkatli olmalısınız. Kendinizi kandırmadıktan sonra, diğer bilim insanlarını da kadırmamak kolaydır. Bu yoldan sonra sadece dürüst olsanız da yeter" demiştir.

Richard Feynman at the Robert Treat Paine Estate in Waltham, MA, in 1984.

1984-86 yıllarında " path integral" leri hesaplayabilmek için değişik bir yöntem geliştirdi. bu gelişirdiği güçlü yöntem aynı zamanda bazı açılımları yapmasında ve sonucunda da uydu deneylerinde ölçülmüş kritik üstlerle ilgili en doğru tahminlerde bulunabilmiştir.

1980'lerin sonunda " Richard Feynman and the Conection Machine" ' e göre , Feynman paralel bilgisayar geliştirme konusunda önemli bir role sahiptir. Ayrıca Stephan Wolfram ile Calthech'teyken beraber çalışmış ve pek çok sayısal girdi için çağdaş yenilikler bulmuştur. Connection Machine mühendisliğinde oğlu Carl'da, gelişimde rol oynamıştır. Oğlu yazılımlar üzerinde çalışırken o da bağlantıları kuruyordu.

Feynman'ın diyagramları şu anda M-teorisi ve Sicim Teorisi için temel oluşturur ve topolojik olarak genişletilmiştir. İnce zar ve sicim gibi karmaşık objeleri modelleyebilmek için , diyagramdaki yazı satırlarını tüpler haline getirdiler. Ölümünden kısa bir süre önce Feyman, sicim teorisi hakkında bir konuşmasında yorumda bulundu. "Hiçbir şey hesaplamıyorlar ve bundan hoşlanmıyorum." demiştir. " Fikirlerini kontrol etmiyorlar, bundan hoşlanmıyorum. Bir şey deneyle ters düşüyor ve buna hemen başka bir açıklama uyduruyorlar. Ardından bu durumda böyle, fakat hala doğru olabilir diyorlar. " demiştir. Bu sözler Sicim Teorisi'ne muhalif olanlar tarafından sıkça kullanılır.

Challenger faciası

1986 - Challenger Uzay Mekiği Felaketi

Feynman Challenger felaketi'nde incelenen Rogers Komisyonunda büyük bir rol oynamıştır. Televizyonda yayınlanırken, Feynman uydunun O halkalarında kullanılan metalin içeriğinin soğuk havada preslenerek buzlu suya konulmasının, maddenin elastikliğini bozduğunu ispatladı. Komisyon en sonunda felaketin, O halkalarında, soğuk havalara dayanıklı bir kaplama olmadığı ve Cape Canaveral'da havanın genelde soğuk olduğu için bu sıkıntının yaşandığına karar verdi.

Feynman kitabının son yarısını " Diğer İnsanların Ne Düşündüğünü Neden Önemsiyorsunuz?" ' a ayırdı. Bu kısımda, Roger Komisyonundaki deneyimlerinden bahsetti. Genel özlüğünden uzak, açık sözlü anaktotlar ile gösterişsiz bir hikaye şeklinde yazdı. Feynman'ın hesaplamaları NASA'nın mühendisleri ve yöneticileri arasında bir ayrıma neden olduğu ortaya çıktı. Örneğin, NASA'nın yöneticileri, uydunun güveretesinde herhangi bir felaketin olma olasılığını 100,000'de 1 olarak hesapladıklarını sylerken, Feynman'ın keşfine göre NASA'daki mühendislerce bu rakam 200'de 1 e çok yakındı. Böylece Feynman, uydu için NASA yönetimi tarafından hesaplanmış olan değer inanılmaz bir şekilde gerçeklikten uzaktı. " Doğa kandırılamaz, başarılı bir teknoloji için gerçeklik her zaman ön planda olmalıdır" diyerek, Christa McAuliffe' ı bir mektupla uyarmıştır.

The Challenger isimli televizyon programı yayınlandı. Feynman'ın araştırma yılları da detaylı olarak işlendi.

Kültürel Kimliği

Bir aşkenazi doğup, yetiştirilmiş olsa bile, Feynman sadece bir ateist değildi aynı zamanda Yahudi olarak anılmasını da istemiyordu. Irksal olarak sınıflandırılmış insanlar arasında kitaplarda ve listelerde yer almak istemediğini rutin olarak söylüyodu. " Yahudiliğin bazı zati özellikleri sözüm ona taktir ediliyor ve bu ırksal teorilerin her türlüsünün sahip olduğu saçmalıklara açık bir kapı bırakıyor, on üç yaşındayken, yalnızca diğer dinsel inanışlarla çelişmiyor aynı zamanda Yahudi insanlarında herhangi bir şekilde " seçilmiş " olduğuna inanmıyordum" demiştir

Kişisel Hayatı

Princeton’da PhD’sini sürdürürken, tüberküloz hastalığını bilmesine rağmen lise aşkı Arline Greenbaum ( genelde Arlene olarak yanlış söylenir ) ile evlendi. Tüberküloz o dönemler ciddi bir hastalıktı. Arline 1945'de öldü. 1946’da Feynman ona hayatı boyunca üzgün olacağını ve onu hala çok sevdiğini anlatan bir mektup yazdı. Sonuna da “ Bunu sana gönderemediğim için beni bağışla, ancak yeni posta adresini bilmiyorum” yazdı. Feynman’ın hayatının bu kısmı “ sonsuzluk” adı verilen 1996 yapımı bir filmde konu alındı.

Haziran 1952'de tekrar evlendi ancak evliliğini yürütemedi.

Adından Ripponden, Yorkshire'den Gweneth Howarth (1934-1989) ile evlendi. Feynman'ın Nobel ödülünden gelen para ile Baja California'da bir sahil evi tutmuşlardı. Ayrıca kendi evleri Altadena, Kalifornya'da idi. Feynman'ın ölümüne kadar evli kaldılar. 1962'de Carl adında bir oğulları oldu ve 1968 yılında da Michelle isimli bir kızı evlat edindiler.

Feynman, Carl'a bir şeyleri öğretme konusunda gayet iyiydi. Örneğin, karıncalar ve Marslıları kullanarak olaylara farklı açılardan bakmasını sağlıyordu. Aynı öğretme tekniklerinin Michelle üzerinde işe yaramadığını görünce çok şaşırdı. Matematik, oğul ve baba arasında ortak bir ilgi alanıydı ikiside bilgisayarları geliştiriyor onlara yeni şeyler eklemeyi seviyordu ardından bunlarla paralel bilgisayarları yarattılar.

Feynman, Brezilya'ya seyahat etti. Orada BCPF'de (Brazilian Center for Physics Research) dersler verdi. Hayatının son dönemlerinde gitmenin hayalini kurduğu, fakat soğuk savaş bürokrasisi yüzünden asla gerçekleşmeyecek Rusya gezisi ile Tuva'ya gitmek istiyordu. Öldüğü günden bir sonraki gün, onun Tuva'ya geçişi için özel bir izin verildiğini yazan bir mektup eline ulaştı. Sonra kızı Michelle, bu seyahati fark etti. Belgesel Genghis Blues , Feynman'ın Tuva'ya gitmek adına yaptığı bir takım girişimeri ve arkadaşlarından bazılarının orada yaptıkları seyahatlerin günlüklerini içerir. Nöbel ödülü için Hubert Humphrey'in tebriklerine karşılık olarak, Feynman , başkan vekiline hayranlıklarını iletti.

Feynman bir dönem çizimle ilgilenmeye başladı ve “Ofey” mahlası ile birkaç başarı kazandı ve eserlerini bir sergi altında topladı. Metal müziğin vurmalı çalgılarından frigideira’yı samba stili ile Brezilyada çaldı ve bir samba okulunun üyesi oldu.

Bongo çalgısıyla amatör olarak yoğun bir şekilde ilgileniyordu ve bazı zamanlarda CalTech’teki müzikallerde de bongo çalarak yer alıyordu.

Ayrıca eşitlikler ile ilgili duyum ikiliğine sahipti. Sinestezikti. Bazı mektuplardaki matematiksel fonksiyonlar ona siyah beyaz yazılmasına rağmen renkliymiş gibi gözüküyordu.

Genius’a göre, James Geick tarafından yazılan biyografi, Feynman Caltech’te profesörlük yaptığı dönemde LSD denemiştir. Hareketlerinden etikilenmiş ve o anektotlarından bahsederken geniş çapta dışta kalmıştır. Bu pasajdan “O Americanı Iutra Vez” isimli kısımda ve bölüm “ Surely You’re Joking, Mr.Feynman!” ‘da bahsetmiştir. Bilinçli çalışmanın bir yolu olarak marihuana ve ketamin kullandığından bahseder. Feynman, yavaş yavaş alkol yoksunluğu belirtileri göstermeye başlayınca, beynine hasar verecek bir şey yapmak istemediği için, alkolü bırakmıştır. Aynı neden LSD’ ye duyduğu isteksizlik için de “ O Americano Outra Vez”’de belirtilmiştir.

“Surely you’re Joking Mr. Feynman” ‘ da, garson bir kızı tavlamak için en iyi yöntem hakkında tavsiyeler verir. Calthech’teyken, esas ofisinden uzakta kendine ofis olarak kullanmak üzere üstsüz veya çıplak barlar kullanırdı. Servis altlıkları üzerine çizimler yapar ya da fizik formülleri yazardı. Memurlar mekanı kapatmak istediğinde, Feynman hariç herkes ailesinin ya da patronlarının duymasıdan korktuğu için mahkemede tanıklık etmeyi reddetti. Mahkemede Feynman, barın herkesin ihtiyacı olduğuu, teknik ekip, mühendisler, ortak çalışanlardan bir “fizik profesörüne” kadar herkesin arada bir uğradığını söyledi. Davayı bar kazanmış olsa da, bir öncekine çok yakın bir şey kurulmasına izin verildi.

Murray Gell-Mann “ Feynman iyi bir bilim adamıydı ancak zamanının çoğunu kendi hakkında anektotlar yaratmak için harcadı “ demiştir.

1964'te ' The Charector of Physics Law" isimli dersinde kamera görüntülerinde Anti-Clock isimli filmde Feynman profesör olarak itibar kazandı.

Ölümü

Feynman az görünen iki kanser çeşidine sahipti. Liposarcoma ve Waldenström’s macroglobulinemia. Sonuncudan kısa bir süre sonra gerçekleşen final ameliyatıdan sonra UCLA Sağlık Merkezi’nde 15 Şubat 1988 tarihinde 69 yaşındayken öldü. Son sözleri “ İki kez ölmekten nefret ederdim. Çok sıkıcı. “ olmuştur.

Kültürel Miras

Aktör Alan Alda, oyun yazarı Peter Patnell’i, Feynman ile yaşayan iki karakterin gündelik hayatı için bir kurgu hikaye yazması için görevlendirdi ve Feynman ölmeden iki yıl önce hazırlandı. Oyun ,QED, Richard Feynman’ın hayatı baz alınarak hazırlanmış bir oyundur ve Mark Taper Forum’da, Los Angeles’ta 2001 yılında prömiyere çıkmıştır. Oyun ardından Broadway’de, Vivian Beaumont Tiyatrosu’nda Alda’nın Richar Feynman olarak sergilendi.

Computing Division’ Feynman’ın anısında “ Feynman Bilgisayar Merkezi” adı verildi.

Real Time Opera, Feynman adındaki operasını Norfolk (CT) Chamber Müzik Festivalinde, Haziran 2005’te gösterdi

1992’de New York Times’da Feynman ve onun mirası hakkında bir makalede, James Gleick, Murray Gell-Mann’ın daha sonra “Feynman Algoritması” olarak bilnen veya “ Feynman Problem Çözme Algoritması” olarak bilinen öyküyü anlattı. Bir gün öğrencilerden biri Gell-Mann’a Feynman’ın notlarını sorar. Gell-Mann’da hayır der ve Dick’in methotları burada geçerli değildir der. Öğrenci pekala, peki Feynman’ın methotları nedir ? diye tekrar sorar. Gell-Mann, kara tahtaya yaslanır ve “ Dick’in methotu şudur. Buraya bir problem yazarsın ve çok zor olduğunu düşünürsüz(burda gözlerini devirir) , Ardından da cevabı yazarsın..”

1998’de Apple, “Farklı Düşün” reklam sloganı altında Feynman’ın ders verirken çekilmiş olan bir fotoğrafını kullandı.

2011’de, Leland Myrick tarafından tasarlanan bir çizgi romanda Feynman işledi ve çizgi romana adı verildi.

2013’te BBC’de The Challenger yayınlandı ve Roger Komisyonu’ndaki rolü ile Feynman işlendi. O – halkalarında meydana gelen patlama, Feynman’ın kendi kitabı olan “ What Do You Care What Other People Think ? “ isimli kitabı baz alarak oluşturuldu.

27 Ocak 2016’da Bill Gates “ Tanışamadığım En İyi İyi Öğretmen “ makalesinde Feynman’ın yeteneklerinden ve bir öğretmen olarak Bill Gates’ e nasıl ilham verdiğinden bahsetti. Ayıca 2015’te, Feynman’ın neden bu kadar özel olduğunu düşündüğünü anlattığı bir video yaptı. Video, Feynman’ın 1965’te kazandığı Nobel’in 50. Yılı anısına Caltech’in, Feynman hakkındaki düşüncelerini sormasına bi yanıt olarak hazırlandı.

Bazı Bilimsel Çalışmaları

Kitapları ve Ders Notları

The Feynman Lectures on Physics muhtemelen, Feynman'ınfizikle ilgilenen herkesin rahatlıkla ulaşabileceği çalışmalarından. 1961-64 yılları arasında Caltech'de veriği derslerden oluşuyor. Feynman'ın iş arkadaşları Robert B. Leighton ve Matthew Sands bu dersleri kitaba çevirdi. Dersler bugün hala yararlı dökümanlardır. 2005'te Kip Thorne ve diğer fizikçilerinde desteği ile birlikte "Feynman's Tips on Physics : A problem-Solving Supplement to the Feynman Lectures on Physics" adı altında yayınlandı.

Ünlü Çalışmaları

Ses ve Video Kayıtları

Kaynakça

Ek okuma

Makaleler

Kitaplar

Fimler ve Oyunlar

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 8/6/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.