Suriye Kürdistanı

Suriye Kürdistanı (Kürtçe: Kurdistana Sûriyê) ya da anılan diğer isimleriyle Batı Kürdistan, (Kürtçe: Rojavayê Kurdistanê), Güneybatı Kürdistan (Kürtçe: Başûrê Rojavaya Kurdistanê) ya da Rojava (Kürtçede batı) ya da Kuzey Suriye Federasyonu, Suriye'nin kuzey kesiminde, Kürt nüfusun çoğunlukta yaşadığı bölge. Orta Doğu coğrafyasında Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bölgenin, Suriye sınırları içinde kalan kesimini tanımlar. PYD tarafından bölgede önce özerk kantonlar, sonrasında federasyon ilan edilmiş; fakat hiçbiri Suriye hükümeti tarafından tanınmamıştır.[1]

Tarihçe

Bereketli hilalde yer alan Suriye Kürdistanı'nda Tell Halaf gibi neolitik dönem arkeolojik siteler bulunmaktadır. Rojova, tarihi boyunca Hitit, Mitanni, Asuri, Ahameniş İmparatorluğu, Grek, Arsak Krallığı, Roma İmparatorluğu, Part İmparatorluğu, Sasaniler, Bizans İmparatorluğu ve Abbasiler ve Osmanlılar tarafından yönetildi.

20. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde patlak veren Süryani ve Ermeni Kırımı döneminde birçok Süryani ve Ermeni bölgeye sürgün edilmiş, Şeyh Said İsyanı ardından da bölge Kürt göçü almıştır.

Suriye devleti, sınırları içerisinde ikamet eden Kürtlere 1962 yılından beri vatandaşlık hakkı tanımamaktadır.[2] Aynı zamanda Kürt bölgesini Araplaştırmak için bir Arap Kuşağı inşa etmeye çalışmış ve 1963'te Baas Partisi hükûmeti de "Cezire'nin Araplığını koruma" sloganını kullanarak Araplaştırma politikasını sürdürmüştür.[2]

Suriye İç Savaşı ve Kuzey Suriye Federasyonu-Rojava

Federasyona Bakûrê Sûriyê – Rojava (Kürtçe)
فدرالية شمال سوريا - روجآڤا (Arapça)
Kuzey Suriye Federasyonu-Rojava
Bayrak Arma
Kuzey Suriye Federasyon'nun kontrolündeki (yeşil) ve federasyonun yönetim talebinde bulunduğu (turuncu) bölgeleri gösteren Suriye haritası
Kuzey Suriye Federasyon'nun kontrolündeki (yeşil) ve federasyonun yönetim talebinde bulunduğu (turuncu) bölgeleri gösteren Suriye haritası
Durumu Suriye'nin de facto özerk bölgesi
BaşkentKamışlı (de facto)
37°03′K 41°13′D / 37.05°K 41.217°D / 37.05; 41.217
Resmî diller Kürtçe, Arapça, Süryanice
Hükûmet Doğrudan demokrasi
Demokratik konfederalizm)[3][4][5][6][7][8]
 •  Eş Başkan Hediye Yusuf
 •  Eş Başkan Mansur Selum
Kuruluşu
 •  Özerklik ilanı Kasım 2013 
 •  Bölgesel yönetimin kurulması Kasım 2013 
 •  Geçiş anayasasının kabulü Ocak 2014 
 •  Federasyon ilanı 17 Mart 2016 
Para birimi Suriye lirası (SYP)
Trafik akışı sağ
Telefon kodu 9632
ISO 3166 kodu [[ISO 3166-2:SY|SY]]
Internet TLD .sy

Suriye İç Savaşı sırasında, Suriye'deki Kürtler Suriye Kürt Ulusal Konseyi (KNC) adı altında 2011 yılının 26 Ekim'inde Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin Erbil kentinde imzalanan anlaşmayla tek bir çatıda toplandı.[9] Önceleri KNC ile anlaşma sağlanamayınca bağımsız olarak hareket etme kararı alan Demokratik Birlik Partisi (PYD), Beşar Esad rejiminin Kürt bölgelerinden çekilmesi sonrasında KNC ile uzlaşmaya gitti. 12 Temmuz 2012'de PYD ve Suriye Kürt Ulusal Konseyi uzlaşmasıyla 12 Temmuz 2012 tarihinde Erbil'de Kürt Yüksek Komitesi'nin kuruluşu ilan edildi. Aynı yıl Kürt Yüksek Komitesi'nin yönetiminde Suriye'deki Kürt alanlarını yönetmek için PYD ve KNC'nin katılımıyla Halk Koruma Birlikleri (YPG) kuruldu. YPG, 19 Temmuz 2012'de Kobani'yi, ertesi gün Afrin ve Derik'i ele geçirdi.

Savaştan kaçmış Rojavalı çocuklar, Suruç

İç savaşta Irak ve Şam İslam Devleti'ne karşı mücadele veren bazı Arap ve Kürt gruplar, 8-9 Aralık 2015'te el-Malikiye'de düzenledikleri toplantının ardından, 10 Aralık günü yapılan açıklamayla Suriye Demokratik Güçleri'nin siyasi kanadı olarak Suriye Demokratik Konseyi adlı 13 üyeli parlamentonun kurulduğunu duyurdu.[10][11][12] 12 Aralık'ta yapılan seçimde, Buğday Dalgası Hareketi lideri Heysem Menna ile Demokratik Toplum Hareketi lideri İlham Ahmed parlamentonun eş başkanları olarak seçildi.[13][14]

PYD ve birçok siyasi parti tarafından 16 Mart 2016 tarihinde de facto statüsünde federasyon ilan edildi. Kurulan federasyon Suriye'de bulunan Kürt kantonlarının ortak kararı ile deklare edilmiş ve kurulmuştur. Beşşar Esad'ın kabul edilmeyeceğini açıklamasından sonra PYD Lideri Salih Müslim Tarafından Suriye'de bağımsız devlet kurabileceklerinin resti çekilmiştir.

Oluşturulan Kuzey Suriye Federasyonu'nda Eşbaşkanlardan biri Kürt diğeri Araplardan seçilmiştir. Meclis eşbaşkanlarına Cezire Kantonu eşbaşkanı Hediye Yusuf ve Tel Abyad Özerklik Yönetimi Eşbaşkanı Mensur El-Selum getirildi. Eşbaşkanları 200 kişiden oluşan kurucu meclis seçti. Meclisin yürütme konseyi ise 31 kişiden oluşmuştur. Öte yandan, Arap ve Türkmen Aşiretleri Birliği, yaptığı yazılı açıklamada, Suriye'nin kuzeyinde herhangi bir federasyonu kabul etmediklerini duyurdu.[15]

Irak Bölgesel Kürt Yönetimi başkanı Mesud Barzani Suriye'de oluşacak Kuzey Suriye Federasyonu oluşumuna destek verdiklerini duyurdu.[16][17] [18]

İsim

Rojava (Kürtçe: Rojavaya Kurdistanê, rojava "Batı" anlamına gelir) Batı Kürdistan ya da Suriye Kürdistanı olarak bilinir.

Coğrafya

Rojava Türkiye sınırı boyunca Dicle'nin batısında yer almaktadır. Cezire Kantonu, Kobani Kantonu ve Afrin Kantonu olmak üzere üç ayrı kanton vardır. Cezire Kantonu, Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile komşudur. Cezire kantonu petrol kaynaklarının bulunduğu bir noktada bulunur. Cezire ve Kobani Kantonu arazi bakımından çoğunlukla düzlüklerden oluşur, Afrin Kantonu ise dağlık bir araziye sahiptir.[19]

2014 yılı Şubat ayında Efrîn, Kobânî ve Cezîre kantonlarının haritaları.

İklim ve bitki örtüsü

Bölgede soğuk ve kurak kışlar, sıcak, bulutsuz yazlar görülür. Çoğunlukla düzlük olması bu sayılan iklimsel sonuçları doğurur. Irak ve Türkiye sınırı boyunca uzanan kuzeydeki dağlık bölgeler, yoğun kar yağışı altındadır.

Rojava'nın iklim şartları, kuzeydeki topografik ve dağlık yapısı nedeniyle, ülkede bitki örtüsü olarak bozkır ve orman bulunur. Bölgenin kuzeyindeki dağlık bölgede kavak, söğüt ve meşe ağaçları bulunur. Güneyinde ise genelde çöl ağaçları olan hurma ve palmiye ağaçları vardır.

Ekonomi

Rojava'nın ekonomisini tarım, turizm, alışveriş ve petrol ihracatı oluşturmaktadır.

Kültür

Suriye'nin 1976 yılındaki etnik nüfus dağılımı.

Rojava'nın kültürü Mezopotamya kültürü, İslam dini ve geleneksel Arap ve Kürt kültürü etrafında biçimlenmiştir. Buna karşın, Rojava'nın çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir. İslam etkisi Arap ve Kürt kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.

Giyim ve kurallar

Rojava'da giyim bakımından bir zorlayıcılık yoktur. İnsanlar istedikleri kıyafeti giyebilmektedirler örneğin: yöresel kıyafetler veya batı tarzı kıyafetler. İnsanların birçoğu yöresel Arap kıyafeti olan kandura ve Kürt kıyafeti giyerler. Bu giyim biçimleri, Rojava'nın çok sıcak ve nemli veya çok soğuk olan iklimine göre değişmektedir.

Demografi

Rojava halkının çoğunluğu Kürtler'den oluşmaktadır. Özellikle Cezire Kantonu'nda az sayıda Arap yerleşim yerleri vardır. Cezire Kantonu'nda Süryaniler de bulunmaktadır. Türkmenler, Çerkesler, Yezîdîler, Ermeniler de bölgedeki azınlık halklarındandır.

Din

Rojava halkının çoğu Sünni Müslümandır. Ezidilik ve Hristiyanlar da vardır.

Dil

Konuşulan diller Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Süryanicedir.

Nüfus bakımından büyük şehirler

Rojava kontrolünde 2004 Suriye nüfus sayımına göre nüfusu on binden fazla olan şehirlerin ve kasabaların listesi:[20]

Gri renkle yazılan yerleşimler kısmen Rojava, kısmen de diğer otoriteler tarafından yönetilmektedir. Koyu renkle yazılan şehirler bulundukları kantonların başkentleridir.

Türkçe Adı Kürtçe Adı Arapça Adı Nüfus Kanton
Haseki (Hasiçi) Hesîçe الحسكة 319.641 Cezire Kantonu
Kamışlı Qamişlo القامشلي 184.231 Cezire Kantonu
Münbiç Mabuk منبج 99.497 Şahba Kantonu
El-Bab El-Bab الباب‎‎ 63.069 Şahba Kantonu
Resülayn Serêkanî رأس العين‎ 55.247 Cezire Kantonu
Mürşitpınar (Arappınar) Kobanî عين العرب 44.821 Kobani Kantonu
Afrin Efrîn عفرين 36.562 Afrin Kantonu
Amudiye Amûdê عامودا 26.821 Cezire Kantonu
Deyrik Dêrika Hemko المالكية 26.311 Cezire Kantonu
Tel Rıfat Arpêt تل رفعت 20.514 Afrin Kantonu
Kubur el Bid Tirbespî القحطانية 16.946 Cezire Kantonu
Şeddade (Şeddadi) Şeddadê الشدادي 15.806 Cezire Kantonu
Muabbada Girkê Legê المعبدة 15.759 Cezire Kantonu
Tel Abyad Girê Spî تل أبيض 14.825 Kobani Kantonu
El Seba ve Arbayn السبعة وأربعين 14.177 Cezire Kantonu
Cenderes Cindarêsê جنديرس 13.661 Afrin Kantonu
Menacir (Mancar) Menacîr المناجير 12.156 Cezire Kantonu
Cerablus Cerablus جرابلس‎‎ 11.570 Şahba Kantonu
Kabasin Qabasin قباسين‎‎ 11.383 Şahba Kantonu

Ulaşım

Bölgede Kamışlı kentinde olmak üzere bir adet uluslararası Kamışlı Havaalanı vardır.

İdari bölümler

Rojava, Suriye'nin bir ilini (Arapça: محافظة Muhafaza, Kürtçe: parêzge)den kontrol altına almaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Suriyeli Kürtler federasyon ilan etti, Şam 'tanımıyoruz' dedi, BBC Türkçe, 17 Mart 2016.
  2. 1 2 Emir Hasanpur (çev: Cemil Gündoğan), Kürt Diliyle İlgili Devlet Politikaları ve Dil Hakları, Avesta Yayınları, İstanbul, Ocak 1997, ISBN 975-7112-20-8, s. 64.
  3. ↑ "A Dream of Secular Utopia in ISIS' Backyard". New York Times. 2015-11-24. http://www.nytimes.com/2015/11/29/magazine/a-dream-of-utopia-in-hell.html. Erişim tarihi: 2016-05-20.
  4. ↑ Jongerden, Joost (5-6 December 2012). "Rethinking Politics and Democracy in the Middle East" (PDF). http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf. Erişim tarihi: 9 October 2016.
  5. ↑ Ocalan, Abdullah (2011) (PDF). Democratic Confederalism. ISBN 978-0-9567514-2-3. http://www.freedom-for-ocalan.com/english/download/Ocalan-Democratic-Confederalism.pdf. Erişim tarihi: 8 September 2013.
  6. ↑ Ocalan, Abdullah (2 April 2005). "The declaration of Democratic Confederalism". http://www.kurdmedia.com/article.aspx?id=10174. Erişim tarihi: 8 September 2013.
  7. ↑ "Bookchin devrimci mücadelemizde yaşayacaktır" (Turkish). 26 August 2006. http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=5&ArsivAnaID=34813. Erişim tarihi: 8 September 2013.
  8. ↑ Wood, Graeme (26 October 2007). "Among the Kurds". The Atlantic. http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2007/10/among-the-kurds/306448/. Erişim tarihi: 8 September 2013.
  9. ↑ Suriye’de PKK’yı meşru savunma gücü ilan ettiler, Hürriyet, 23 Temmuz 2012.
  10. ↑ Taştekin, Fehim (10 Aralık 2015). "Muhalifler bölündü". Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/muhalifler-bolundu-40025514.
  11. ↑ "Kurdish-Arab coalition in Syria forms political wing" (İngilizce). Al Jazeera. 11 Aralık 2015. http://america.aljazeera.com/articles/2015/12/11/kurdish-arab-coalition-in-syria-forms-political-wing.html.
  12. ↑ "Executive Board of Democratic Syria Assembly elected" (İngilizce). Fırat Haber Ajansı. 13 Aralık 2015. http://anfenglish.com/kurdistan/executive-board-of-democratic-syria-assembly-elected.
  13. ↑ "Demokratik Suriye Meclisi eş başkanları seçildi". Evrensel. 12 Aralık 2015. https://www.evrensel.net/haber/267399/demokratik-suriye-meclisi-es-baskanlari-secildi.
  14. ↑ "Haytham Manna Elected Joint Chairman of Syrian Democratic Council" (İngilizce). The Syrian Observer. 14 Aralık 2015. http://syrianobserver.com/EN/News/30279/Haytham_Manna_Elected_Joint_Chairman_Syrian_Democratic_Council.
  15. ↑ http://tr.sputniknews.com/ortadogu/20160317/1021545752/suriye-rojava-kurt-federalizm.html
  16. ↑ http://haber.cicegim.net/haber/120140/barzaniden-suriyede-federasyona-destek.html
  17. ↑ http://haber.cicegim.net/mobil//haber/117662/suriyeli-kurtler-federasyon-ilan-etti.html
  18. ↑ http://m.milliyet.com.tr/pyd-suriye-nin-kuzeyinde/dunya/detay/2211341/default.htm
  19. ↑ http://www.lekolin.net/haber-3965--ROJAVA-KURDISTANI-KANTONLARINI-TANIYALIM.html
  20. ↑ http://www.cbssyr.org/General%20census/census%202004/pop-man.pdf
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/31/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.