Samori Ture

Samori Ture (Fransızca: Samory Touré/1830, Yukarı Gine-2 Haziran 1900, Gabon, Fransız Kongosu), Batı Afrika'da güçlü bir krallık kuran ve Fransızların 19. yüzyılın sonlarındaki sömürgeci yayılma politikasına karşı direnen Müslüman reformcu ve askeri önder.

Kankan'dan Konyan'a gelmiş, Malinke kabilesinden bir ailenin çocuğuydu. Genç yaşında ataları Diulalar gibi ticarete atıldı ve İslamiyete döndü. Askeri yeteneği, ilk olarak yöresel savaşlarda ortaya çıktı. 1868'de kendisini dinsel önder ilan ederek bir grup savaşçıyla Gine'nin Kankan yöresinde güçlü bir yönetim kurdu. 1866'dan 1882'ye kadar Konyan'dan başlayarak, Yukarı Gine'ye, Kouroussa ve Kankan'dan Siguiri'ye, Ouassoulou ve Bure'ye yetkisini kabul ettirdi. 1880'lerin başlarında egemenlik alanını batıda Yukarı Volta'dan doğuda Fouta Djallon'a kadar uzanan bölgeyi kapsayacak biçimde genişletmişti.

Çeşitli geleneksel kantonların (kafu) önde gelenlerine saygılı geniş askeri hükümetler kurarak sağlam bir imparatorluk örgütledi. Diula ticaret ağı, ordunun silah ve at gereksinimini karşılıyordu. Samori, 1882'de Bamako'ya kadar Orta Nijer Nehri'ni, sonra 1884'te Sierra Leone'nin içlerini işgal etti.

Fransızlarla savaşları

Fransızların Batı Afrika'daki yayılmacı uygulamalarına karşı direnen Samori, Fransızlarla ilk kez 1883'te, Nijer Nehri kıyısındaki Bamako'yu işgal ettikleri sırada çarpıştı. Nijer'e doğru yayılmasının başlangıcında, Fransızlar'la, 1882'de Kita yakınlarında, ardından da komutan Antoine Combes'in Bure'yi işgalinden sonra, 1885'te ilk çatışmalara girdi. Niagassola'yı kuşattı, ama albay Frey kuşatmayı yardı ve Samori'yi uzaklaştırdı. 1886'daki başarılı Fransız saldırısının ardından, Nijer Nehrini sınır olarak kabul edip onların himayesine girmeye razı oldu.

Kéniéba-Koura Antlaşması'ndan (1886) ve Bissandougou'daki Péroz misyonundan (şubat-mart 1887) sonra, Kénédougou'nun Senufo Krallığı'na rahatça saldırabilmek için Nijer Nehri'nin sol yakasını ve Tinkisso'yu boşaltan Samori'nin karşısına, 1887 mayısından 1888 ağustosuna kadar boşu boşuna kuşatma altında tuttuğu güçlü Sikasso kalesi dikildi. 1880'lerin sonunda batıdaki Kénédougou Krallığı'nın topraklarını (bugün Fildişi Kıyısı'nda) ele geçirme girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Fransız Sudanı'nın valisi Joseph Gallieni, mallarına el konmasından usanmış imparatorluk halklarını Samori'ye karşı ayaklandırmak için bu fırsattan yararlandı.

Samori isyanları bastırmakla uğraştı; 1889'da, imparatorluğu eski sınırlarına ulaştı, ama savaştan harap olmuştu. 1891'de Fransızlara yeniden savaş açtı. Albay Humbert 1891'de Kankan'ı işgal etti ve 1892'de Samori İmparatorluğu'nun göbeğinde, Bissandougou ve Kerouane'de iki karakol kurdu. Birlikleri Fransız Sudanı'ndan püskürtülünce, Samori Fildişi Kıyısı'nda doğuya doğru geri çekildi; ama, kendisine modern silahların ulaştığı Freetown (Sierra Leone) ve Monrovia (Liberya) yollarıyla bağlantısı kesildi. 1894'te Djimini'yi eline geçirdi. 1895'te Grand-Bassam'dan Kong'a doğru ilerleyen albay Parfait-Louis Monteil, onun birlikleriyle karşılaştı ve büyük bir bozguna uğradı. Samori Kong'u ele geçirmek, kara Volta'yı aşmak ve 1896'da Gondja'ya (Gana) boyun eğdirmek için bundan yararlandı. 1897'de Kong'u da yıkan oğlu Sarankenyi-Mori, Bouna isyanını aynı yıl bastırdı. Braulot kolonunun Sarankenyi-Mori tarafından Bouna'da kılıçtan geçirilmesi olayların bir sonuca ulaşmasını hızlandırdı. Samori, yeni eline geçirdiği yerleri birkaç haftada boşalttı ve Konyan'a varmak üzere batıya doğru çekildi.

Peşine düşen Fransızlar tarafından 1898 eylülünde Cavalla Nehrinin yukarı kesimindeki Guélémou'da yüzbaşı Henri Gouraud tarafından yakalandı. Gabon'a sürgün edildi ve orada öldü.

Kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 4/2/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.