Sarıhumma

Sarıhumma
Çoklu sarıhumma
Sınıflandırma ve dış kaynaklar
Uzmanlık	bulaşıcı hastalık[*]
ICD-10	A
ICD-9	060
ICD-O	MXXXX/Y
Hastalık Veri Tabanı	14203
MedlinePlus	001365
eMedicine	med/2432 emerg/645
MeSH	D015004

Sarıhumma Grip benzeri bir tablodan, ağır karaciğer hastalığı ve kanamalı ateşe kadar geniş bir hastalık tablosuna yol açan akut viral bir hastalıktır.^[1]

Tarihi

Sarı humma salgını ilk defa 1700'lerde İtalya, Fransa, İspanya ve İngiltere'de patlak vermiştir.^[2] On dokuzuncu yüzyılda İspanya'da 300.000 kişinin sarı hummadan öldüğüne inanılıyor.^[3] 1802'de Haiti Devrimi esnasında Fransız askerleri sarı humma saldırısına maruz kaldılar; ordunun yarısı bu hastalıktan dolayı telef oldu.^[4] 20. yüzyılın başlarında hastalığın insanlara bulaşma yöntemininin anlaşılması (öncelikli olarak sivri sinekler) ve bir aşının ve diğer önleyici önlemlerin geliştirilmesini sağlayan, gönüllülerin de katıldığı (ki bazıları bu yüzden öldü) araştırmalar yapılana kadar Batı Yarımkürenin diğer yerlerinde çıkan salgınlarda binlerce kişi öldü.

Sarı humma tropik bölgelerde Aedes aegypti türü sivrinekler aracılığı ile yayılır

Patojenez

Sarı hummanın Afrika'daki bölgesel dağılımı (2005)

Sarı hummanın Güney Amerika'daki bölgesel dağılımı (2005)

Sarı hummaya Flaviviridae ailesinden pozitif iplikçikli tek dizili bir RNA virüsü olan arbovirus sebep olur. Enfeksiyon hastalıklı eklem bacaklının tükürüğünde bulunan virüsü deri yoluyla bırakması sonucunda başlar. Bu sivri sinekler Afrika'da Aedes simpsaloni, A. africanus, ve A. aegypti, Güney Amerika'da Haemagogus cinsi ve Fransa'da Sabethes cinsini kapsar. Enfeksiyondan sonra virüs ilk önce yerel olarak çoğalır bunu takiben bağışıklık sistemi yoluyla vücudun kalanına yayılır.^[5]

Bulaşma Yolları

Virüs, günümüzde tropik bölgelerde görülür ve vektörlerler aracılığı ile insanlara bulaşır. Etkili bir aşının varlığına rağmen birçok Afrika ve Güney Amerika ülkesinde hemorajik hastalığın önemli sebeplerinden biridir. Sarı tabiri bazı hastalarda görülen sarılık semptomundan gelir.^[6]

Hastalığı Önleme

Sıtmada olduğu gibi sivrisineklerden korunmak büyük önem taşır. Sarı hummadan aşı ile korunmak da mümkündür. Sarı hummanın bulunduğu bölgelere gidenlerden veya bu bölgelerden diğer ülkelere geçenlerden sarı humma aşısı olduklarını belgelendirmeleri istenebilir. Aşı sertifikası aşıdan 10 gün sonra ve ömür boyu^[7] geçerlidir. Diğer aşılarla aynı anda, farklı yerlere uygulanabilir.

Ayrıca bakınız

• Sarı humma virüsü

Notlar

1. Schmaljohn AL, McClain D. (1996). "Alphaviruses (Togaviridae) and Flaviviruses (Flaviviridae)". Baron S. Medical Microbiology (4th ed. bas.). Univ of Texas Medical Branch. ISBN 0-9631172-1-1. 
2. TKH Virology Notes: Yellow Fever
3. Tiger mosquitoes and the history of yellow fever and dengue in Spain
4. Bollet, AJ (2004). Plagues and Poxes: The Impact of Human History on Epidemic Disease. Demos Medical Publishing. s. syf. 48–9. ISBN 1-888799-79-X. 
5. Ryan KJ; Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed. bas.). McGraw Hill. ISBN 0-8385-8529-9. 
6. Anker M, Schaaf D, et al (2000-01-07). "WHO Report on Global Surveillance of Epidemic-prone Infectious Diseases" (PDF). WHO. ss. 11. http://www.who.int/csr/resources/publications/surveillance/WHO_Report_Infectious_Diseases.pdf. Erişim tarihi: 2007-06-11. 
7. http://www.who.int/ith/updates/20160727/en/