Gaybi Sun'ullah

Sun'ullah Gaybi Türbesi

Sun'ullah Gaybi'nin Sandukası

Gaybî Sun'ullâh (d. ?, Kütahya - ö. 1665, Kütahya ); şair ve düşünce adamı.

Kimliği

Miladi 1610-1615 yıllarında Kütahya'da doğmuştur. Kalburcu Şeyhi (Çavdar Baba) Pir Seyyid Ahmed Efendi'nin torununun oğludur. Babası müftü şeyh Ahmet Efendi, dedesi Beşir Efendi'dir.^[1] Şeyh Ali İlâhî isminde bir oğlu^[2] ve onun da Seyit Ahmed ve Seyit Osman isminde iki oğlu vardır.^[3]

Gaybî Sun'ullâh'ın erkek kardeşlerinin torunları vardır. Erkek kardeşlerinin isimleri belli değildir. 1743 senesinde hayatta olan yeğenlerinin isimleri Abdülhay ve Abdüsselam'dır.^[4]

Yaşamı

Tahsilini Kütahya müftüsü ve müderris olan babası Ahmed Efendi'den almaya başlamıştır. Zahiri ilimleri babasından tamamladıktan sonra Ledünni ilimleri ve tasavvuf terbiyesini alma aşkıyla yanan gönlünü bağlayacağı kamil bir mürşit aramaya başlamış ve İstanbul'daki Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi'ye bağlanmıştır. 1649’dan 1655’e kadar sohbetlerine katıldığı İbrahim Efendi’nin ahvalini ve sözlerini "Sohbetnâme" adını verdiği kitabında açıkça kaydetmiştir. Bu eser, Melamilerin akide ve görüşlerini de dile getirmesi açısından oldukça önemli bir eserdir. Şeyhini hakkıyla temsil etmiş bir şahsiyet olan Gaybî, İbrahim Efendi’nin tarikat silsilesini ve Melami itikadını “Biatnâme” adlı risalesinde özetlemektedir.

Daha önceki mürşitlerin de maruz kaldığı gibi o da devrinin mutaassıb zahiri hocaları tarafından zındıklıkla ve Hurûfîlik ile itham edilmiştir. Bu grup, halkı da aleyhine döndürme gayretine girince, "Hüda Rabbim, nebim Hak'ka Muhammed'dir Resulullah Hem İstam dinidir dinim, Kitabımdır Kelamullah" diye başlayan 22 beyitlik meşhur şiirini yazmıştır. Tasavvufi düşünceyi ve ledünni ilmin inceliklerini bu gün bile kolaylıkla anlaşılabilecek duru bir Türkçe ile yazmıştır. 1655'de şeyhinin ölümünden sonra Kütahya'ya döndü ve burada bir zaviye yaparak halka nasihatler verdi ve 1665’te Kütahya’da öldü.^[5]

Diğer

Halk arasındaki itibarı

Kütahya halkı Gaybî Sun'ullah Hazretleri'ni "Hüda Rabbim Sultan" olarak bilir. Hatta dışarıdan gelen sanat aşıkları Gaybî Sun'ullah Türbesi'ni sorduklarında kimse cevap verememiş ve gelenler, bu kadar değerli bir Allah Dostu'nu bilmiyorlar diye halkı lakayıtlıkla ve değerlerine sahip çıkmamakla itham etmişlerdir.^[6]

Türbesi Kütahya Meydan Mahallesi'nde, içinde pek çok ulema ve evliya'nın medfun bulunduğu Musalla Mezarlığı'nın kuzeyindedir. Türbesi yakınında Gaybî Sun'ullâh'ın akrabaları da vardır. Harap olan türbe 1979, 1980 senelerinde Ressam Ahmet Yakupoğlu ve Mehmed Dumlu hocanın o günkü Belediye Başkanı Erdoğan Yavuzlar'a manevi baskıları ile restore edilmiş ve kubbesi çini seramik ile kaplanmıştır.^[7]

Eserleri

Sohbetnâme'de mürşidi İbrahim Efendi'nin sohbetleri esnasında söyledikleri muhakkikane sözleri vardır. Aynı eserde Hamzavîlik ve Melâmîlik hakkındaki fikirlerini açıkça belirtmiştir. Biatnâme'de Melâmîlik hakkında fikirlerini beyan etmiştir ve İbrahim Efendi'nin tarikat silsilesini göstermiştir.^[8]

Sun'ullâh Gaybî, eserleriyle Sofiye'nin Vahdet-i Vücud felsefesini ve kemali insaniyeti tamam ve çok açık olarak izah ve telkin etmiştir.

1. Gaybî Divanı
2. Biatnâme
3. Sohbetnâme
4. Tarik-ül Hak Fi teveccüh-ül mutlak
5. Ruh-ul hakîka
6. Akaitnâme
7. Maksûd-i Ayniye Tercemesi

Kaynakça

1. Gaybî Sun'ullâh, Biatnâme, Ruh-ul hakika
2. 1714 tarihli bir beratta görüldü. Aynı beratın arka yüzünde onun oğullarının isimleri yazar.
3. Müstakimzâde Süleyman Efendi, Mecelletü'n Nisâb
4. Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 236
5. 1665'te Yar Ali bin Siyâvüş'ün Makasıdı Ayniye sini İstanbul Süleymaniye Medreses'nde yazmıştır
6. Yeşil, M. Kütahya İli'nin Kısa Tarihi. (1937). İstanbul Ziya
7. Kalyon, M.M. Kütahya'da Selçuklu-Germiyan ve Osmanlı Eserleri. Kütahya Belediyesi Kültür
8. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 235