Türkiye Ermenileri
| Toplam nüfus | |
|---|---|
| 40.000-76.000[1] | |
| Diller | |
| Türkçe ve Batı Ermenicesi | |
| Din | |
|
Çoğunlukla Hıristiyanlık (Apostolik ve Katolik, Protestanlık) Az sayıda İslâm (Hemşinliler) | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Hemşinliler |
Türkiye Ermenileri (Ermenice: Թուրքահայեր), nüfusu 40.000 ile 76.000 arasında değişen (Hemşinliler dahil edilmemiştir)[2][3] ve çoğunluğu İstanbul'da yaşayan topluluk. Türkiye Ermenileri, diğer gayrimüslim cemaatlerde de olduğu gibi yurtdışına göçler, düşük doğum oranları ve daha yüksek ölüm oranlarından dolayı azalmaktadır.
Büyük çoğunluğu bağımsız bir Hristiyan mezhebi olan Ermeni Apostolik Kilisesi mensubu, çok küçük bir bölümü ise Roma Katolik Kilisesi mensubudur. Tüm Türkiye Ermenileri 60 binin biraz üzerinden gösteren Uluslararası Azınlık Hakları Organizasyonu, bu nüfusun 60 binini Apostolik, 2 binini ise Katolik olarak belirtir ve az sayıda Protestan Ermeninin varlığını da bildirir.[4] Ermeni Apostolik Kilisesi mensubu olanlar İstanbul Ermeni Patrikhanesi'ne bağlıdırlar. Lozan Antlaşması'na göre azınlık statüsünde sayılıp okul açabilirler, gazete ve dergi çıkarabilirler.
Nüfus
Türkiye Ermenileri kabaca 3'e ayrılır. Bunlar;[5]
- Resmi Ermeniler: Kiliseler bağlı olan Ermenilerdir. Alt kimliğini açıkca belli eden kişilerdir.
- İslamlaşmış Ermeniler 17. ve 18. yüzyıllarda Müslümanlaşan bu Ermenilere Hemşinliler örnek verilebilir.
- Gizli Ermeniler: Ermeni İsyanları ve Ermeni Kırımı sonrası Müslümanlaşan ve Kürt-Alevi kimliğini ortaya çıkaran Ermenilerdir, Ermenilik bilincini koruyan ya da korumayan, genelde Anadolu'da yaşayan bireylerdir. Örneğin, Dersim Ermenileri. Günümüzde Dersim Ermenileri dernek kurarak kimliğini açıkça yaşamaya başlamıştır.
Türk vatandaşı olmayan ve nüfus olarak genel Ermeni nüfusu içinde yer almayan; ama Türkiye'de yaşayan Ermeni kökenli kaçak işçiler de ayrı bir grup olarak ele alınabilir. Nüfusları siyasi liderlerce farklı ve 100.000 gibi büyük sayılarla belirtilse de yapılan araştırmalar bu nüfusun 10-13 bin civarında olduğudur. Göçmenler Ermenistan'ı çok etkilen 7,2 şiddetindeki Spitak Depreminden sonra ve Sovyet dönemi sonrası hâlâ süren ekonomik istikrarsızlık yüzünden Türkiye'ye gelmiştir. Gelenlerin çoğu kadındır ve ev işlerinde çalışmaktadırlar.[6]
Dağılım
Türkiye'nin 60 bin üzerindeki Ermeni nüfusunun yaklaşık 50 bini İstanbul'da yaşamaktadır.[4] Bu topluluğun 30 bini ise sadece tek bir ilçede, Bakırköy'de yaşamaktadır.[7] Bir diğer önemli yerleşim yeri ise Hatay'a bağlı Vakıflı köyüdür. Nüfusunun tamamı Ermeni olan Vakıflı köyü, bu anlamda Türkiye'deki tek yerleşim yeridir.
Diaspora
Cumhuriyet sonrasında çeşitli nedenlerle Türkiye'yi terk eden Ermeniler, farklı ülkelere göç etmişlerdir. Örneğin, Ermenistan milli takımında da forma giymiş olan Türkiye doğumlu Hollandalı futbolcu Aras Özbiliz bu gruba örnektir.
Türkiye'de Ermenice
Türkiye'de Ermenice (Batı Ermenice lehçesi) bugünkü Ermeni toplumunda sadece küçük bir azınlık tarafından konuşulmaktadır. Ermeni toplumunun yüzde 82'si ana dili olarak Türkçe konuşurken, Ermeni toplumunun sadece yüzde 18'i ana dili olarak Ermenice konuşuyor. Bu oran gençler arasında daha da düşüktür, ve yüzde 92'si ana dili olarak Türkçe konuşurken, sadece yüzde 8'i ana dili olarak Ermenice konuşmaktadır.[8] Ana dili olarak Türkçe Ermenice'nin yerini alıyor ve bu yüzden Türkiye'de Ermenice yok olma sürecine girmiştir. UNESCO, Türkiye'de Ermeni dilini Dünya yıllık "Atlas of the World's Languages in Danger" (Tehlikede olan Dünya Dilleri Atlası)na eklemiştir ve burada Türkiye'de Batı Ermeni lehçesini "definitely endangered language" (kesinlikle tehlikede bir dil) olarak tanımlanıyor.[9][10]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Türk Ermenisiz, Ermeni Türksüz olmaz! 31 Ağustos 2008 tarihli Taraf gazetesi
- ↑ Turay, Anna. "Tarihte Ermeniler". Bolsohays. 6 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20061206185130/http://www.bolsohays.com/webac.asp?referans=1. Erişim tarihi: 18 Ocak 2013.
- ↑ Hür, Ayşe (31 Ağustos 2008). "Türk Ermenisiz, Ermeni Türksüz olmaz!". Taraf. 2 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080902110745/http://www.taraf.com.tr/yazar.asp?id=12. Erişim tarihi: 18 Ocak 2013.
- 1 2 Armenians, Turkey Minorityright.org (28.07 2013) (İngilizce)
- ↑ ANADOLU’DAKİ” ERMENİ ETNİK-DİNİ UNSURU (1991-2005) Karen Khanlari - Batı Ermenistan ve Batı Ermenileri Sorunları Araştırma Merkezi(29.07 2013)
- ↑ Kaçak Ermeni işçi" portreleri Radikal (30.07 2013)
- ↑ Bakırköy Kriterleri Yavuz Donat (28.07 2013)
- ↑ "Review of Istanbul's Armenian community history" (İngilizce)
- ↑ UNESCO Culture Sector, UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger, 2009 (İngilizce)
- ↑ UNESCO: 15 Languages Endangered in Turkey, by T. Korkut, 2009 (İngilizce)
| |||||||||||||||||
