Tadeusz Mazowiecki

Tadeusz Mazowiecki
Polonya Başbakanı
Görev süresi 24 Ağustos 1989 - 12 Ocak 1991
Cumhurbaşkanı	Wojciech Jaruzelski Lech Wałęsa
Yardımcı	Leszek Balcerowicz Czesław Janicki Jan Janowski Czesław Kiszczak
Yerine geldiği	Edward Szczepanik (Sürgünde), Czesław Kiszczak
Yerine gelen	Jan Krzysztof Bielecki
Kişisel bilgiler
Doğum	18 Nisan 1927 Płock, İkinci Polonya Cumhuriyeti
Ölüm	28 Ekim 2013 (86 yaşında) Varşova, Polonya
Partisi	PAX Derneği (1949-55) Znak (1961-72) Solidarity (1980-91) Demokrat Birlik (1991-94) Özgürlük Birliği (1994-2005) Demokrat Parti (2005-06)
Eşi	Krystyna (d.) Ewa (d.)
Çocukları	Wojciech Adam Michal
Dini	Roman Katolik

Tadeusz Mazowiecki (18 Nisan 1927, Płock - 28 Ekim 2013,^[1] Varşova), Polonyalı gazeteci, siyasetçi ve devlet adamıdır. Solidarność (Dayanışma) içinde etkin görev almış ve Doğu Avrupa'da 1940'lar sonrasındaki dönemin komünist olmayan ilk başbakanı olarak 1989'da Polonya hükümetinin başına geçmiştir.

Varşova Üniversitesi'nde hukuk öğrenimini tamamladıktan sonra gazetecilik mesleğine atıldı. 1950'lerin ortalarında liberal genç Katolik aydınlar arasında seçkin bir yer edindi. 1958'de Więź (Bağlantı) adlı bağımsız aylık Katolik dergisinin kurucuları arasında yer aldı ve 1981'e değin derginin yayın yönetmenliğini üstlendi. 1970'lerde Polonya'daki antikomünist işçi militanları devletin baskılarına karşı korumayı amaçlayan İşçi Haklarını Koruma Komitesi'yle sıkı ilişkiler kurdu.

Ağustos 1980'de Gdańsk kentindeki Lenin Tersaneleri'nde greve giden işçiler Dayanışma işçi hareketinin doğuşu yönünde ilk kıvılcımı çaktı. Grevcilerin önde gelen danışmanlarından biri olarak harekete omuz veren Mazowiecki, grevcileri desteklemek üzere Polonyalı aydınları harekete geçirmede önemli rol oynadı. 1981'de işçi hareketinin lideri Lech Wałęsa tarafından Dayanışma Sendikası'nın yeni haftalık dergisi Tygodnik Solidarność'un birinci yayın yönetmenliğine getirildi. Hükümetin Dayanışma hareketini bastırmaya çalıştığı 1981-88 arasındaki dönemde Wałęsa'yla bağları daha da güçlendi.

Mazowiecki 1989 başlarında yürüttüğü arabuluculuk girişimleriyle hükümet ile Dayanışma'nın yeniden yasallaşmasını ve Polonya'da 1947'den sonraki en özgür genel seçimlerin düzenlenmesini getirdi. Hazirandaki genel seçimlerde Dayanışma'nın çarpıcı bir zafer kazanması üzerine, Polonya'nın komünist devlet başkanı General Wojciech Jaruzelski bu gelişmeye boyun eğerek Wałęsa'nın tavsiyesi doğrultusunda Mazowiecki'yi başbakanlığa atadı. Dayanışma üyelerinin ve komünistlerin yanı sıra küçük partilerin temsilcilerine de yer veren koalisyon hükümeti 24 Ağustos'ta göreve başladı.

Mazowiecki başbakan olarak serbest piyasaya dayalı bir ekonomiye geçişi sağlama yönünde köklü reformlara girişti. Fiyat denetimlerini, sübvansiyonları ve merkezi planlamayı büyük ölçüde ortadan kaldırırken, bir yandan da işletmeleri özelleştirme, kararlı bir konvertibl para sistemi kurma ve enflasyonu aşağı çekme amacıyla ücret artışlarını sınırlı bir düzeyde tutma yoluna gitti. Bu önlemler sayesinde ülkedeki tüketim malları piyasasına istikrar getirmeyi, ihracatı artırmayı ve devletin mali durumunu düzeltmeyi başardı. Ama bunların bedeli olarak işsizliğin hızla yükselmesini ve gerçek ücretlerin düşmesini önleyemedi. Halkın bu olumsuz sonuçlar nedeniyle hükümete duyduğu tepki Jaruzelski'nin yerine geçecek kişiyi belirlemek üzere Aralık 1990'da yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde belirgin biçimde ortaya çıktı. Wałęsa'nın kazandığı yarışta ancak üçüncü olabilen Mazowiecki başbakanlık görevini 4 Ocak 1991'de Jan Krzysztof Bielecki'ye bıraktı.

Mazowiecki başbakanlıktan ayrıldıktan sonra Birleşmiş Milletler'in Bosna-Hersek özel temsilcisi oldu (1992). Ertesi yıl bu görevi kapsamında Eski Yugoslavya'daki insan hakları ihlalleriyle ilgili bir rapor yayınladı. Sırpların 11 Temmuz 1995 tarihinde Srebrenica'daki soykırımını şöyle tanımladı: “Sivil halka yönelik saldırılarla, cinayetlerle ve tecavüzlerle, ancak barbarca olarak tanımlanabilecek kadar muazzam çapta olan çok ciddi bir insan hakları ihlalidir bu.” (Mazowiecki, raporunu verdikten kısa bir süre sonra görevinden istifa etti.)

1991'de Demokratik Birlik'in (daha sonraki adıyla Özgürlük Birliği) başkanı oldu. Ancak partinin sol kanadı tarafından ölçüsüz bir muhafazakar olmakla eleştirilmesi üzerine 1995'te görevinden ayrıldı. 1991-2001 arasında üç dönem parlamenterlik yapan Mazowiecki, kasım 2002'de, aynı zamanda onursal başkanı olduğu Özgürlük Birliği'nden istifa etti. 2005'te Özgürlük Birliği'ne göre daha sağda bulunan Demokratik Parti'nin (PD) kurucularından biri oldu. Aynı yıl yapılan parlamento seçimlerinde Demokratik Parti yüzde 2.5 oranında oy alarak parlamentoda hiç koltuk kazanamadı.

Kaynakça

1. "Tadeusz Mazowiecki nie żyje. Miał 86 lat. "Uczył nas pokory w polityce"" (Lehçe). Gazeta Wyborcza. 28 Ekim 2013. 31 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140331001534/http://wyborcza.pl:80/1,75478,14854219,Tadeusz_Mazowiecki_nie_zyje__Mial_86_lat.html. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013. 

Siyasi görevi
Önce gelen: Czesław Kiszczak	Polonya Başbakanı 1989-1991	Sonra gelen: Jan Krzysztof Bielecki