Talat Aydemir

Talat Aydemir
Doğum 1917
Bilecik
Ölüm 5 Temmuz 1964 (47 yaşında)
Ankara
Bağlılığı  Türkiye
Hizmet yılları 1940-1962
Rütbesi Albay
Savaşları/Çatışmaları Kore Savaşı

Talat Aydemir, (d. 1917, Söğüt, Bilecik – ö. 5 Temmuz 1964, Ankara), Türk asker. 22 Şubat 1962 ve 20-21 Mayıs 1963'te iki askeri darbe girişimine önderlik etmiştir.

Yaşamı

1940 yılında Kara Harp Okulu'nu ve 1954 yılında Kara Harp Akademisi'ni bitirerek kurmay subay oldu. 1956-1959 yılları arasında Demokrat Parti iktidarına karşı darbe yapmak için örgütlenen cuntada çalıştı. 1959 yılında Kore'ye gitti. 1960 Haziranına kadar orada kaldığı için 27 Mayıs Darbesi'ne (1960) katılamadı. Yurda dönünce Milli Birlik Komitesi'ne (MBK) giremedi. Bu da MBK'ye kişisel kırgınlık duymasına neden oldu. Kore dönüşünde, kurmay albay rütbesindeyken önemli bir görev olan Kara Harp Okulu komutanlığına atandı. 27 Mayısçıların, Ondörtleri de içeren "radikal" kesimi içinde yer alıyordu. Bu kesimde oturmuş bir düşünce birliği olmamakla birlikte, askeri yönetimin sürmesi, otoriter reformculuk, parlamentarizmi küçük görme gibi asgari müştereklerde birleşiliyordu. 1960'ın sonunda MBK'nın "ılımlı" kanadı "radikal" kanadı tasfiye etti, ama MBK içinde olmayan Aydemir bu gelişmeden etkilenmedi.

15 Ekim 1961'de seçimlerin yapılmasından sonra, ordu içindeki hoşnutsuzluklar arttı. Kendilerine Silahlı Kuvvetler Birliği (SKB) adını veren bir grup subay 21 Ekim'de seçimlerin, siyasal partilerin ve MBK'nin feshini öngören bir protokol imzaladı. 27 Mayıs'ın hedefine ulaşamadığı, koalisyon hükümetlerinin gerekli reformları yapamayacağı, bu nedenle yeni bir müdahalenin gerekli olduğu düşüncesindeki Aydemir grubu ile SKB arasında belirli bir ilişki vardı.

Protokolde sözü edilen müdahale çeşitli gelişmeler sonucu gerçekleşmemekle birlikte, ordu içindeki hoşnutsuzluk sürüyordu. İsmet İnönü başkanlığında kurulan hükümet, bir darbe girişimini önlemek amacıyla aralarında Aydemir'in de bulunduğu bir grup subayı başka yerlere atadı. Bunun üzerine Aydemir, yapılan atama ve tutuklamalara karşı, Ankara'daki askeri birliklerin bir bölümünün katılmasıyla 22 Şubat 1962'de bir darbe düzenledi. Ama ordu İsmet İnönü'nün yanında yer alınca, yalnız kalan Aydemir hükümetle anlaşarak teslim oldu. Bu anlaşma uyarınca 22 Şubatçılar yargılanmadılar, yalnızca emekliye ayrıldılar.

9 Temmuz 1962'de "Kanunun suç saydığı bir cürmü övdüğü" iddiasıyla tutuklandı. 18 Temmuz'da tahliye edildi.[1]

Aydemir bundan sonra da darbeci etkinliklerini sürdürdü. 20 Mayıs 1963'te, Anayasa'da öngörülen reformların gerçekleştirilmediği gerekçesiyle, Kara Harp Okulu'nun katılmasıyla ikinci darbe girişiminde bulundu. Bu girişim de İnönü'nün direnişiyle bastırıldı.

Aydemir, birçok subay, Kara Harp Okulu öğrencileri ve Ondörtler'den bazılarıyla birlikte yargılandı. Yapılan yargılamadan sonra, 5 Eylül 1963'te Süvari Binbaşı Fethi Gürcan ile birlikte "Anayasayı Tadil ve Tağyire teşebbüs" suçundan idama mahkûm edildi.[2] TBMM'nin de kararı onaylaması üzerine idam cezası kesinleşti (11 Mart 1964). 27 Haziran 1964 günü sabaha karşı hücresinden alınarak infaz için cezaevi müdürünün odasına getirildi ise de avukatının yaptığı bir son dakika başvurusu ile infaz ertelendi. Bu son hukuki girişimlerin de etkisiz kalmasının ardından, 5 Temmuz 1964'te Ankara Merkez Cezaevi'nde asılarak idam edildi.

Aydemir'in darbe girişimlerinin belirgin bir programı yoktu. Bu girişimlerde askeri-otoriter bir reformculuk isteği ve kimi kişisel tutku ve çekişmeler belirleyiciydi.[3]

Evli ve iki çocuk babası olan Aydemir, anne tarafından eski maliye bakanlarından Ekrem Alican'ın yeğenidir.[4]

Talât Aydemir'in anılarının bir bölümü 1965 yılında Akşam gazetesinde yayımlanmış ve hemen sonra Talat Aydemir’in Hatıraları adıyla MAY Yayınları tarafından ilk cildi yayımlanmıştır.[5] Kendi el yazısı ile kaleme aldığı bütün anıları 2010 yılıda Yapı Kredi Yayınları tarafından Hatıratım adıyla yayımlandı.

Kaynak

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Talat Aydemir tahliye edildi., Millyet, 19/07/1962
  2. ↑ Talat Aydemir idam edildi., Millyet, 5/07/1962
  3. ↑ "Talat Aydemir", Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition, 1994.
  4. ↑ Alican'ın açıklaması, Millyet, 23/02/1962
  5. ↑ Hatıratım
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/11/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.