Tannhäuser
| Tannhauser | |
|---|---|
 Tannhauser Dresden uyarlaması liberettosu, 1845 | |
| Özgün ismi: | Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg |
| Müzik: | Richard Wagner |
| Galası: | 19 Eylül 1845 ve 13 Mart 1861 |
| İlk gösterim yeri: | Krallık Tiyatrosu, Dresden ve Paris Operası, Paris |
| Oyuncular: | *Tannhauser: Minnesinger, tenor
|
Tannhäuser (Almanca tam ismi Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg yani Tannhäuser ve Wartburg'da Şarkıcılar Yarışması) Richard Wagner tarafından 1845de yazılmış ve bestelenmiş üç perdelik operadır. Bu operanın konusu iki Alman Orta Çağlar efsanesi olan Tannhauser ve Wartburg Şatosu müzikciler yarışmasından uyarılmıştır. Konunun teması kutsal ve kutsal olmayan aşk arasındaki ilişkiler ve insanların ruhunun aşk ile kurtulmasıdır.
Hazırlanış
Orijinal uyarlama
Wagner bu eseri için konuların kaynağını iki değişik grup eserde bulmustur. Birincisi Der Salon adlı bir dergide 1837'de basılan ve Venus mağarasının çekiciliği efsanesini konu alan Heinrich Heine'in Elementargeister adlı şiiridir. Diğeri ise E. T. A. Hoffmann'in Sarkıcılar Yarışması ve Ludwig Tieckin Inanclı Eckhrat ve Tannghauser adlı hikâyeleridir. Wagner ilk nesir musevvedeyi 1842de ve tam liberettoyu ise Nisan 1843de tamalamıştır.[1] Beste, eyi 1843'de başlamış ve tum notalar 13 Nisan 1845'de hazır olmuşutur. Operanın, tek basına orkestra konser parcası olarak da çalınan uverturu, en son hazırlanmıştır.
Dresden prömiyeri ve uyarlaması
Eserin promiyeri sahnelenmesi 19 Ekim 1845'de Dresden'de Krallik Tiyatrosu'nda yapildi. Bu yapim icin Wagner, arkadasi olan besteci "Ferdinand Hiller" destgini aldi. Wagner'in yegeni "Johanan Wagner" Elizaeth rolunden "Wilhemine Scroder-Devrient" Venus rolunde ve "Josef Tichatschek" ise Tannhauser rolunde idi. Richar Wagner orkestra sefligi gorevini de yuklenmisti. Bu eser Wagner'in bir onceki eseri olan Rienzi kadar seyirciler tarfindan iyi karsilanmadi.
Bu nedenle Wagner 1846 ve 1847 yillarinda bu eseri revize etmekle ugrasti. Bu operaninson ucuncu perdede de degisiklikler yapilip 1860'da basilan revize edilmis uyarlamaya "Dresden uyarlamasi" adi ile anilmaktadir.
Paris uyarlaması ve prömiyeri
Bundan sonra eserin Paris Operası'nda, Fransız İmparatoru Napoleon III'un isteğiyle ve Paris'teki Avusturya elçisinin karısı, "Pauline de Metternich" aracılığı ile yapılan özel 1861 sahnelenemesi için Wagner bu eseri çok ciddi olarak elden geçirmiş ve önemli değişikler yapmıştır. Bu değişiklikler arasında en göze çarpanı I. Perde sonuna bir bachanal şeklinde bale koyması olmuştur.[2] Bundan başka şu önemli değişmeleri yapmıştır:
- Kullanilan metin Fransizca 'ya ceviridir.
- II. Perdede bulunan Walther için bir solo elimine edilmiştir.
- Tannhauser'in "Aşk için bir ilahi" şarkısından sonra Venus için fazladan bir konuşma parçası konmuştur.
- III. Perde için giriş orkestra parçası kısaltılmıştır.
- Opera'nın finalinde önceki uyarmada sadece "Venus motifi" bulunmaktayken bu değiştirilip Venus efsanesi sahnede oynalınır hale getirilmiştir.
Bu 1861de de ortaya çıkartılan Tannhauser operasına Paris uyarması adı verilmektedir. Bu eserini sahnelenmesinde Wagner şahsen ilgilenmiş ve bu sahnelenme için 164 tane prova temsili yapılması ile çok isim yapmıştır.
Paris prömiyeri 13 Mart 1861'de verilmiştir. Fakat özellikle zenginler (başta Paris Jockey Klubü üyeleri) ve Avusturya'nın dışişleri politikalarından hoşlanmayanlardan oluşan bir grup bu esere protesto mahiyetinde acayip zamanlarda alkışlamalar, ıslıklar ve laf atmalarla protesto yapmış ve eser üçüncü performansından sonra sahneden kaldırılmıştır.
Tannhauser'in 1875'de Viyana'da sahnelenmesi için de Wagner bu Paris uyarlaması üzerinde bazı değişiklikler yapmıştır. Modern yapımlarda bu "Viyana değişikli Paris uyarlaması" genellikle kullanılmaktadır.
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller 20 Ekim 1845 (Orkestra şefi: Richard Wagner) |
Revize edilmiş Prömiyerde Roller, 1861 (Orkestra şefi: Pierre-Louis Dietsch) |
|---|---|---|---|
| Tannhauser, Minnesinger | tenor | Josef Aloys Tichatschek | Albert Niemann |
| Elisabeth, Kontun yeğeni | soprano | Johanna Wagner | Marie Sass |
| Venus | mezzo-soprano veya soprano | Wilhelmine Schröder-Devrient | Fortunata Tedesco |
| Wolfram von Eschenbach, Minnesinger | bariton | Anton Mitterwurzer | Morelli |
| Hermann I, Thuringia Kontu | bas | Georg Wilhelm Dettmer | Cazaux |
| Walther von der Vogelweide, Minnesinger | tenor | Max Schloss | Aimes |
| Biterolf, Minnesinger | bas | Johann Michael Wächter | Coulon |
| Heinrich der Schreiber, Minnesinger | tenor | Anton Curty | König |
| Reinmar von Zweter, Minnesinger | bas | Karl Risse | Freret |
| Bir genç çoban | soprano | Anna Thiele | Reboux |
| Dört soylu genç iç oğlanı | soprano, alto | ||
| Soylular, şövalyeler, hanimlar, hacilar, sirenler, su perileri, nimfler, bakantlar; Paris uyarlamasında ek olarak Üç Guzel Sanat tanrıcaları, gençler, eroslar, satirler, ve faunlar | |||
Konu özeti
- Mekan: Eisenach civarı
- Zaman: 13. yüzyıl başları
İ. Perde
Mekan: Venüsberg (Thurgania'da Eisenach yakınlarında Horselberg'de "Frau Holda" )
Venüs'e olan aşkı dolayısıyla Tannhauser Venüsberg'de isteyerek inzivaya çekilmiş bulunmaktadır. (Bale sahnesi: backanal müzik alemi). Bu bale aleminde sonra Tannhauser arzularını tamamiyle tatmin olması nedeniyle oradan ayrılıp serbestlik, ilkbahar günleri ve kilise çanları seslerini yeniden tatmak istemektedir. Kendi arp'ini tekrar çalarak ilahe Venüs'e çok ateşli bir aşk şarkısı söyliyerek ona hürmetlerini gösterir. Bu şarkı sonunda oradan ayrılmak için Venüs'e azimli bir yalvarış yapar. Fakat Venüs tekrar onu cezbesine altına almaya çalıştığında, Tannhauser ona "Benim ruhumun selameti İsa'nın annesi Meryem'dedir" der. Böylece Venüs'ün büyüsü kırılır ve Venüs ve etrafındakiler ortadan kaybolurlar ve Tannhauser kendini Wartburg şatosunun bulunduğu tepe eteklerinde bulur.
Mevsim ilkbahardir. Bir genç çoban bir kaya üzerinde oturmuş elindeki kavalı ile ilkbahara mersiye şarkılarai çalıp söylemektedir. Tannhauser ayakta kımıldamadan dururken yanından bir grup hacılar kuyruğu sırayla geçer. Tannhauser çok minnettarlıkla hislenmiş olup dizlerine çöker. Kont ve maiyetinde olan Wolfram, Walter, Biterolf, Reınmar, ve Heinrich onu bu sırada bulurlar. Genç Tannhuser daha önce bir şarkıcılar yarışmasını kaybettiği ve bundan çok canı sıkıldığı için Kont'un sarayından kaçmıştır. Onu yine görmeye sevinirler ve tekrar sarayda şarkıcılık işine dönmesini isterler. Tannhauser önce bunu kabul etmez, ama Wolfram onun şarkılarının Elizabeth tarafından çok beğenildiğini ve bu nedenle kızın kalbini Tanhauser'e verdiği söyleyince fikrini değiştirir. Kontun ve şarkıcılarla Wartburg'a gitmeye başlar.
II. Perde
Mekan: Wartburg şatosu büyük salonu.
Tannhauser'in ortadan kaybolmasından sonra Elizabeth dünyadan el eteğini çekmiş şatodaki odasınada sessiz sedasız yaşamaktadır. Onun geri döndüğünü duyunca sevinçle bir şarkıcılar yarışması için tekrar ortaya çıkmayı kabul eder ve şatonun ana salonuna gelir. Tannhauser Elizabeth'i sevmektedir, ama Venüsberge'e kaçtığından ve orada Venüs'e taptığından utanç duymaktadır. Kont ve Elizabeth yarışma için gelmiş olan (çoğu civarda yaşıyan soylulardan oluşan ve en iyi giysileri ile ziyarete gelmiş olan) misafirlerini ağırlarlar (Mars ve koro). Konu bu yarışma konusunun "aşkın uyanması" olduğunu ilan eder. Bu yarışmayı kazanan şarkıcıya ödül olarak Elizabeth her ne olursa olsun şarkıcının istediği tek bir şeyi yapacaktır.
Wolfram ilk defa şarkısına başlar; aşkın hiçbir düzensiz akış göstermeyen saf bir akar şu gibi olduğunu ifade eder. Buna karşılık Tannhauser yüksek bir hevesle en büyük aşkın insan hislerinin en yüksek seviyeye yetiştiği zaman ortaya çıktığını iddia eder. Diğer şarkıcılar Wolfram'ı tutmaktadırlar. Tannhauser bunlardan hepsine teker teker ayrı ayrı yanıt verir. Son olarak heyecanı en yüksek bir zirve seviyeye varmıştır ve fikirlerini Wolfram'a verdiği yanıtta Venüs için söylediği bir şarkıyla açığa koyar. Bu şarkıda eğer şövalyeler böyle yüksek bir aşkı öğrenmek isterlerse Venüsberg'e çekilmeleri gerektiğini ve venüs'ü tanrıça olarak kabul etmeleri gereğini ilan eder. Oradaki dini bütün Hristiyan tüm kadınlar buna çok kızarak ve Elizabeth hariç tanrının gazabından çok korkarak salondan ayrılırlar. Şövalyeler ise kızgınlıklarından kılıçlarını çekerek Tannhauser'e hücuma hazırlanırlar. Elizabeth Tannhauser'in hayatını korur.
Tannhauser bu heyacanından Hristiyanlığa hiç uygun olmayan bir fikir beyan ettiği için çok tövbekardır. Kont bu tövbekarlığını Papa'ya yalvarak bildirmesini ve ondan bu büyük günahı için kendini affetmesini istemesi için Tannhauser'in Roma'ya bir hac seferi yapmasını emreder.
III. Perde
Mekan: Wartburg vadisi
Mevsim sonbahardir. Orkestra müzikle Tannhauser'in yaptığı hac seferini tanımlar. Wolfram eşliğinde bulunan Elizabeth dua etmek için dizlerine çöker. Hac seferini yaptıktan sonra dönmekte olan olan diğer kişilerden Elizabeth Tannhauser'in heberini sorar. Tekrar çok ciddiyetle bir daha dua eder ve kalbi kırık olraka Wartburg'a döner. Onu sadikane bir düşkünlükle seven Wolfram'ın kalbinde onun yakında öleceğine ait bir his doğar. (Wolfram: "Akşam yıldızına şarkı")
Birden karşısına lime lime elbiseleri ile kendisini güç ayakta tutabilen bir hacı adayı gelir. Bu Tannhauser'dir. Papa'nın kendisinin günahını affetme yalvarışlarını kabul etmediğini ve nasıl elinde bulunan asanın dallanıp yapraklanması imkânsizsa Tanhauser'in afedilmesinin de o kadar imkansız olduğunu ifade ettiğini anlatır. Sonsuz bir umutsuzlukla Tannhuaser Venüsberg'e dönme yolunda bulunmaktadır. Venüs'e dua edip yalvarışta bulunmuş ve birden Venüs önüne çıkmış mağarasına gelirse orada kendisinin çok iyi karşılanacağını kendine bildirmiştir. Birdenbire Wolfram tepeden inen bir cenaze alayını görür. Cenazenin yaşçıları Elizabeth'in naaşını bir sedye üzerinde taşımaktadırlar. Tannhauser da cesedin başına koşar ve onun naaşı üzerine "Kutsal Elizabeth, benim için dua et" diyerek yığılır kalır. Genç hacılar sahneye girerler, Papanın asasının dallanıp yapraklandığı haberini getirirler. Bu Tannhauser'in en sonunda Tanrı tarafından bağışına nail olduğuna bir işaret olmaktadır.
Önemli parçalar
- Uvertür
- "Naht euch dem Strande" (Venusberg Musigi)
- "Geliebter, komm! Sieh dort die Grotte!"
- "Als du in kühnem Sange uns bestrittest"
- "Freudig begrüßen wir die edle Halle"
- "Beglückt darf nun dich, o Heimat, ich schauen"
- "Allmächt'ge Jungfrau, hör mein Flehen!"
- "Willkommen, ungetreuer Mann"
- "Heil! Heil! Der Gnade Wunder Heil!" (Hacılar Korosu)
- "O Du, Mein Holder Abendstern" (Akşam yıldızı)
Seçilmiş ses kayıtları
| Yıl | Roller (Tannhauser, Elizabeth, Wolfram, Herman ) |
Orkestra şefi Opera Evi ve Orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1962. | Windgassen, Silja, Waechter, Bumbry | Wolfgang Sawallisch Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve Korosu |
Philips |
| 1970 | Kollo, Dernesch, Braun, Ludwig | Georg Solti Viyana Filarmonik Orkestra ve korosu |
Decca Records |
| 1978 | Wenkoff, Jones, Sotin, Weikl, Mazura | Colin Davis Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve Korosu |
Deutsche Grammophon |
| 1989 | Domingo, Studer, Baltsa, Salminen, Schmidt. | Giuseppe Sinopoli Philharmonia Orkestra ve Korosu |
Deutsche Grammophon |
| 2002 | (??) | Daniel Barenboim Staatskapelle Berlin |
Teldec |
Uri Caine uvertürün caz aranjmanını yapmıştır: Wagner e Venezia. Live, 1997 Winter ve Winter.
Medya
Dipnotları
- ↑ Millington, Barry (Ed.) (1992), sayfa 281.
- ↑ Bachanal 18. yüzyıl sonlarında ortaya çıkan, özellikle Direktuar rejimi sırasında popüler olan, bir Fransız dansıdır (bak ). Wagner'in bu eserindeki bu divertisman balenin keografisini Fransız bale dansörü Lucien Petipa yapmıştır.
Ayrıca bakınız
Dışsal kaynaklar
- Opera Türkiye Websitesi "Tannhaeuser" sayfası (Erişim:8.9.2010)
- IMSLP projesinde "Tannhäuser, WWV70 (Wagner, Richard)" icin tum partisyon notalari (İngilizce) (Erişim:8.9.2010).
- İngilizce Wikipedia Tannhauser maddesi (İngilizce) (Erişim:12.2.2009) .
- Almanca ve İngilizce tüm libretto ve Wagner'in kendisinin hazırladığı sahne tanımlama ve yöneltme notları (Erişim:14.2.2009).
- Tannhauser için libretto (Almanca) (Erişim:14.2.2009)(Almanca)
- Tüm "Tannhaeuser" operasinın MP3 ses kaydı (Erişim:14.2.2009).
- Wagner Operaları - Yapımların fotografları, ses kayıtları, liberettolar ve ses dosyalarını kapsayan geniş ayrıntılı web-sitesi (İngilizce) (Erişim: 10.2.2009).
| ||||||||
