Tiber Nehri
| Tiber Nehri | |
|---|---|
 | |
| Kaynak | Apenin Dağları |
| Ağız | Tiren Denizi |
| Havza ülkeleri |  İtalya |
| Uzunluk | 405 km |
| Havza alanı | 17.375 km² |
Tiber nehri, (İtalyanca Tevere, Latince Tiberis) İtalya'da bir nehir. İtalya'nın üçüncü büyük nehridir ve Toskana'daki Apenin Dağları'ndan doğar, 406 km'lik (252 mil) bir akıştan sonra Tiren Denizi'ne dökülür. Su toplama havzası 17.375 km²'dir. Nehir, meşhur ana su yolu olarak sonunda, doğu ağzında kurulmuş olan Roma şehrine ulaşır.
Nitelikleri
Nehir orta İtalya'daki Fumaiolo Dağı'ndan doğar ve genellikle güney yönünde akarak Perugia ve Roma'yı geçtikten sonra Ostia'da denize dökülür. Popüler olarak suyunun sarımsı rengine atfen flavus ("sarışın") olarak çağrılır, Tiber yoğun biçimde tortuyla doludur. Tortuların birikmesinden dolayı kıyı çizgisi her iki ağızda da Roma çağından bu güne kadar yaklaşık 3 km ilerleyerek antik liman Ostia Antica'yı 6 km içeride bırakmıştır.[1][2] Her halukârda, delta, güçlü kuzey akıntısının kıyıya yakın olması, kıyının hızlı şelvlenmesi ve yavaş tektonik çöküntü nedeniyle oranlanabilir değildir.
Nehrin ana kolları, Chiascio, Nestore, Paglia, Nera ve Aniene'dir. Roma ve Floransa arasında mavna geçişini sağlayabilmek için, Tiber ve Arno Nehri, Chiana Kanalı'yla birbirine bağlanmıştır. Tiber Ostia'da çamurla dolmuş Fiumara ve Fiumicino adında iki kanala bölünmüştür ve ortada bir zamanlar Sacred adası ya da Venüs adası denen ada oluşmuştur. Nehrin derinliği 2-6 metre arasında değişir.[1][3][4]
İsim ve efsaneler
Tiber adının, Roma adı Tibur gibi Latin öncesi olma ihtimali vardır (modern Tivoli). Etrüskçe ya da Keltçe kökenlide olabilir, belki de Keltçe "dubr" "su" sözcüğünden alınmıştır.[5]
Efsanevi kral Tiberinus Silvius ya da Thebris'in, Alba Longa listesindeki 9. kral,sonradan onun onuruna adı değiştitilecel olan, Albula Nehri'nde boğulduğu söylenir.[5] Mit belki de eski bir hikâye ile açıklanabilir, belki de Hint-Avrupalılar öncesi nehrin adı tortuyla "beyaz" ("alba")'dı. Efsanelere göre Jüpiter onu bir tanrı ve nehrin koruyucu ruhu yaptı (aynı zamanda Volturnus "yuvarlanan su"). Bu, nehrin standart Roma tasviri olan, güçlü bir şekilde geriye yaslanan ve suyun akıntısı saç ve sakalından akan Nehir Tanrısı'nı açıklar.[6]
Tarih
Roma Şehri M.Ö. 753 'te Tiber kıyısında denizden 25 km içerdeki Ostia'da kurulmuştur. Roma'nın merkezinde , Trastevere ve antik merkez arasındaki Tiber Adası daha sonra köprüyle bağlanan önemli bir yerleşim yeriydi. Efsanelerin dediğine göre, Roma'yı bir sepet içerisinde suya bırakılmış haldeyken dişi bir kurdun kurtardığı ikiz kardeşler Romulus ve Remus kurmuştur.
Nehir, batıdaki Etrüsk toprakları ile doğudaki Sabinler ve güneydeki Latinler arasındaki sınırları belirlerdi. Romagna'da doğan Benito Mussolini, Toskana ve Emilia-Romagna arasında sınır olarak belirledi, böylece Tiber baharında Romagna'da uzanacaktı. Mussolini, nehrin doğduğu yere bir antik roma sütunu diktirdi ve üzerine QUI NASCE IL TEVERE SACRO AI DESTINI DI ROMA ("Tiber burada doğdu, Roma'nın kaderini kutsadı").
Tiber, gemiler nehirden yukarı 100 km girebildiğinden dolayı Roma ticareti için kritik öneme sahipti; Val Teverina'nın İ.Ö. 5. yüzyıldan daha önceleri bile gemiyle hububat taşımak için kullanıldığına dair deliller vardır.[1] Daha sonraları Roma'ya gemiyle taş, kereste ve gıda maddesi taşındı.
3. yüzyıldaki Pön Savaşları'nda, Ostia'nın limanı önemli bir deniz üssü oldu. Sonraları bu liman, Akdeniz çevresindeki kolonilerden Roma'ya yapılan buğday, zeytin yağı ve şarap ithalatı nedeniyle İmparatorluğun en önemli limanı olacaktı.[1] Roma'da nehir boyunca, Campus Martius civarındaki nehir kıyısına iskeleler inşaa edildi. Roma'lılar nehiri kanalizasyon la bağladılar (Cloaca Maxima) ve suyu şehrin merkezine getirebilmek için yer altında tüneller ve kanallar ağı oluşturdular.
Nehrin oldukça yoğun tortusu yüzünden Ostian'ın bakımını yapmak çok zordu, İmparatorlar Claudius ve Trajan'ın teşviki ile Fiumicino da 1. yüzyılda yeni bir liman ve Roma'yı Fiumicino'ya bağlayan yeni bir yol via Portuensis, inşaa edildi. Her iki limanda zamanla çamurla dolarak kullanılamaz hale geldi.
Birkaç papa 17. ve 18. yüzyıl'larda Tiber 'i seyahat için ıslah etmeye teşebbüs ettiler, geniş taramalar 19. yüzyıl'a kadar devam etti. Ticaret bir süre için arttı ama 20. yüzyıl'la birlikte çamurla dolma sona erdi ve sadece Roma'nın kendi içinde seyahat edilebilir hale geldi.[1]
Tiber bir zamanlar taşmaları ile ünlüydü — Campus Martius bir Taşma Düzlüğü'ydü ve nehir düzenli olarak birkaç metre derinliğinde taşardı. Nehir şu anda 1876'da başlanmış olan yüksek taş setlerle ıslah edilmiştir.
Tiber'de yüzmek
Nehrin Roma ile özdeşleşmesi nedeniyle , Tiber'de yüzmek (swimming the Tiber) Protestan'lar tarafından Roma Katolikliği'ne geçenler için kullanılan bir terim olarak ortaya çıkmıştır. Tersi durumlar için ise Thames'de yüzmek (swimming the Thames) terimi kullanılmıştır.
Notlar
- 1 2 3 4 5 "Tiber Nehri." Britannica Ansiklopedisi. 2006
- ↑ "Tiber". Dünya Ansiklopedisi. Philip's, 2005.
- ↑ "Tiber". Columbia Ansiklopedisi (2004)
- ↑ "Tiber". Hutchinson Ansiklopedisi, Helicon (2001)
- 1 2 "Tiber". Concise Dictionary of World Place-Names'. John Everett-Heath. Oxford Universitesi 2005 baskısı.
- ↑ Tiber. Bloomsbury Dictionary of Myth (1996)