Turukki

Bu maddede belli bir etnik grubun bakış açısının ağırlıkta olduğu bir tür sistemik yanlılık sorununun bulunduğu düşünülmektedir.
Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen tartışmaya katılınız.
Şablonu maddeden çıkarmadan önce şablonun yardım sayfasını lütfen inceleyiniz.
Bu maddenin veya sayfanın tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır.
Ayrıntılar için lütfen ilgili tartışma sayfasına bakınız.
Şablonu çıkarmadan önce lütfen şablonun yardım sayfasını inceleyiniz. (Kasım 2013‎)

Turukki veya Turuk, MÖ 20. ve MÖ 19. yüzyıllarda Güney Azerbaycan ile Hazar'ın güney kısmında yaşamış olan Türk boyu.[1][2][3][4][5][6][7][8][9] Guti devletinin parçalanmasından sonra Azerbaycan arazisinde -daha sonra Medya erken devletinin şekilleneceği yerde- küçük çarlıklarını kurmuşlardır.

Milattan önce bin yıllar boyu antik Azerbaycan'da yaşayan Türk boyları 3-4 bin yıl önce çeşitli kollara ayrılmış, bir kolu Türkistan tarafına göçmüş, diğer kolu ise Urmu gölü havzasında kalmıştır. Doğuya giden Türkler V. asırdan sonra Büyük Göktürk İmparatorluğu'nu kurmuşlar. Bu Türkler hakkında Çin kaynaklarında, Orhon-Yenisey Türk anıtlarında ve diğer kaynaklarda yeterli malumat vardır. Çeşitli dillerde yazılmış belgelerde tukyu (Çin), türküt (Moğol), tork (Fars, Ermeni) ve kendi dillerinde türük, türk biçiminde adlandırılan Türklerin şark kolu bilimsel literatürde geniş olarak aydınlatılmıştır, lakin ata vatanda kalan Türkler hakkında bu söylenemez, çünkü şimdiye kadar bu sahada araştırma yapılmamış, yalnız Akkad yazılarında bir-iki yerde adı turukki şeklinde okunan toplulukların Türk olması fikri söylenmiştir.[10]

Antik Azerbaycan'da Türk adlı boylar MÖ 3 bin yılda kurulan Aratta, Guti, Lulu devletleri zamanında görünürde olmasalar da, bu devletlerin kurulmasında diğer Türk boyları ile birlikte katılmışlar. Guti sülalesinin hakimiyette olduğu çağda (XXIII asırda) Akkad ordusunun Kuzey bölgelerde çarpıştığı 17 topluluktan biri de tourki veya Turki şeklinde anılan boydur. Dicle çayının yukarı kolunda Subarların Turxu adlı şehri de sonraki Asur yazılarında kaydedilir. Mari belgelerinde adı geçen Türkler ise Dicle'nin sol yakalarında, Urmu gölü yakınında yaşıyorlardı. Guti devleti dağıldıktan sonra ortaya çıkan Türk adlı boylar bu arazilerde Guti, Lulu, Subar, Kuman adlı diğer Türk boyları ile birlikte II bin yıl boyu Asur, Hurri–Mitanni, Kassi, Babil ve Elam devletlerine karşı çarpışmışlar.

Tarihi

Turukki adının yazılışı

Şimdiki Irak–Suriye sınırı yakınında Fırat çayının batı yakasında Fransız bilginlerinin yürüttüğü kazı eski Mari şehrinin çar arşivini ortaya çıkarmıştı. Çivi yazısı ile yazılmış tabletlerin (kil levhaların) metinleri yirmi yıl sonra 1950 yılından başlayarak, Georgies Dossin tarafından Louvre Müzesi haberlerinde seriler halinde yayımlandı. Yirmiden fazla metinde turukku şeklinde okunmuş boy adı vardı. İlk defa bu adın Türklerle ilgili olduğunu söyleyen H. Z. Koşay iki tablette turukku sözü olan satırı 1982 yılında Bükreş'te yayımlanan bir ilmî bültende bastırmıştır. 1989 yılında S. Bayram turukku sözü olan daha 11 tablet olduğunu kaydetmiştir. Azerbaycan tarihçilerinden Z. Yampolski, Yusif Yusifov [11], S. Əlyarov (1996) da Asur metinlerinde hatırlanan turukku veya turukki boyunu türk saymış ve bu adın çeşitli zamanlarda ve çeşitli dilli yazılarda türük//török//turuk//türki şeklinde kullanıldığını kaydetmişler.

Kaynakça

  1. ↑ Fritz Hommel – Geschichte Babyloniens und Assyriens, 2016 (ilk yayım: 1885)
  2. ↑ F. Cəlilov – Azər xalqı, II. nəşri Bakı, 2006
  3. ↑ Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən, Bakı, 1994
  4. ↑ Z. Bünyadov, Y. Yusifov – Azərbaycan tarixi, Bakı, 2006
  5. ↑ Azərbaycan tarixi, Bakı, 1994, s.80.
  6. ↑ Ziyafet Eyvazova - "LÂTİN ALFABESİNDEN KİRİL ALFABESİNE, KİRİL ALFABESİNDEN LÂTİN ALFABESİNE GEÇİŞ SÜREÇLERİNDE AZERBAYCAN BASINI" - Ankara-2008. s.26.
  7. ↑ Зийадхан Нябибяйли - "ЗЯНЭЯЗУРУН АЛТУН ТАЪЫ ЛАЧЫН" - Бакы - 2009. s.156, 253.
  8. ↑ Азярбайжан Милли Елмляр Академийасы Ялйазмалар Институту вя «Елм вя тящсил» няшриййаты - Филолоэийа мясяляляри No. 8. Бакы – 2013. ISSN 2224-9257. s.6-13.
  9. ↑ Казымов Г.Ш. Мцасир Азярбайъан дили. Морфолоэийа. Бакы, «Нурлан», 2010. s.4-6.
  10. ↑ F. Cəlilov – Azər xalqı, II nəşri Bakı, 2006, səh 40 – 46
  11. ↑ Y. Yusifov – Qədim Şərq tarixi, Bakı, 1994
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/10/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.