Ubsa Gölü
| Ubsa Gölü | |
|---|---|
 | |
| Konum |  Moğolistan |
| Koordinatlar | 50°18′K 92°42′D |
| Göl türü | Tuz gölü |
| Çıkışları | yok |
| Havza ülkeleri | Moğolistan, Rusya |
| Uzunluk | 84 km |
| Genişlik | 79 km |
| Yüzölçümü | 3,350 km2 |
| Ortalama derinlik | 6 m |
| Yüzey rakımı | 759 m |
| Yerleşimler | Ulaangom |
| Uvs Nuur Havzası* | |
|---|---|
| UNESCO Dünya Mirası | |
| Ülke | Moğolistan,  Rusya |
| Tür | Doğal |
| Kriter | ix, x |
| Referans | 769 |
| Bölge** | Asya |
| Koordinatlar | 50°18′30″K 92°42′13″D / 50.30833°K 92.70361°D |
| Tescil bilgisi | |
| Tescil | 2003 (27. Oturum) |
| * Dünya Mirası resmî listesi. ** UNESCO resmî sınıflandırması. | |
Ubsa Gölü, Uvs Gölü, (Moğolca: Увс Нуур - Uvs Nuur, Rusça: Убса - Ubsa, Tuvaca: Успа-Хөл - Uspa Höl) büyük bir bölümü Moğolistan'da küçük bir kısmı ise Rusya Federasyonuna bağlı Tıva Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan yüksek tuz oranına sahip bir kapalı havza gölüdür. 3.350 kilometrekarelik yüzölçümüyle Moğolistan'ın en büyük gölü olma özelliğini taşıyan göl, deniz seviyesinden 759 metre yükseklikte bulunur.[1] Gölün kuzeydoğu ucu Moğolistan sınırlarını aşarak, Rusya Federasyonu'na dâhil olan Tuva Cumhuriyeti topraklarına girer. Çevresindeki en büyük yerleşim birimi Ulaangom kentidir. Çok sığ ve tuzlu olan bu gölün suyu binyıllar önce bölgeyi kaplayan bir tuzlu denizin kalıntılarıdır.
Etimoloji
Göl anlamında Moğolca'da Nuur denilmektedir. Upsa, Ubsa sözlerinin esası ise Tuba sözüyle bağlantılı olup Tuba gölü olarak söylenebilir. Bu göl dolayı tarih boyunca Tuba adlı bir Türk topluluğunun yaşam merkezi idi. Hatta Yenisey akarsuyunun orta mecrasındaki kola Hakas Türkleri Upsa demekte ve akarsuyun adı Tuba olarak Rus kaynaklarında bile görülmektedir[2].
Coğrafya
Ubsa Gölü, en açık noktalarında 84 kilometrelik uzunluğa, 79 kilometrelik genişliğe sahiptir. Ortalama su derinliği 6 metre dolaylarındadır. Han Höhii tepesi ile diğer kurak bölgelerden ayrılır. Yaygın bir yanlış kanının aksine göl kırık (fay) gölü değildir. Gölü besleyen başlıca akarsular, doğuda Baruntara, Nariin ve Tesiin; batıda Altay Dağları'ndan doğan Harhiraa ve Sangil nehirleridir.[3]
Doğal çevre
Herhangi bir çıkışı olmayan büyük yüzölçümlü Ubsa Gölü'nün suyu çok tuzludur. Suyunun okyanuslarınkinden yaklaşık 5 kat dafa fazla tuzlu olmasının nedeni sülfat ve sodyum iyonlarıdır.
Göl, her yıl ekim ile mayıs ayları arasında donar. Yaz aylarında su sıcaklığı yüzeyde 25 °C ile altlarda 19 °C arasında değişir.[3]
Ubsa Gölü'nde bugüne dek 29 değişik balık türü saptanmıştır. Ancak bu türlerden hiçbiri insanlar tarafından tüketilebilecek nitelikte değildir.[4]
Korunan bölgeler
Gölün tamamı ve çevresindeki bölgelerin pek çoğu koruma bölgesi ilan edilmiştir. UNESCO, 12 parçadan oluşan bu bölgeyi anlatmakiçin Uvs Nuur bölgesi adını kullanmaktadır. Bu 12 bölümden her biri Avrasya biyomunun önemli parçalarını oluştururlar.[5]
Ubsa havzası
Ubsa Gölü, 70.000 kilometrekarelik Ubsa havzasının en uç noktasında yer alır ve Avrasya'daki en iyi korunmuş doğal bozkır alanlarındandır. Dünya'nın en kuzeydeki çölü ile en güneydeki tundra alanının birleştiği Rusya - Moğolistan sınırının birleştiği yerde bulunur.[6] Bu havzada Ubsa Gölü ile birlikte pek çok irili ufaklı göl bulunur ve bu göller su kuşlarının göçleri sırasında onlar için yaşamsal rol oynar.
Bu havza, Sibirya ile Orta Asya arasında iklimsel bir geçiş bölgesi olduğu için yıllık sıcaklıklar kışlık -58 °C ile yazlık 47 °C arasında değişebilir. Bu sert iklim koşullarına karşın bölge 173 kuş türü ile aralarında kar leoparıyla geyik türlerinin bulunduğu 41 memeli türüne yaşam alanı sağlar. Nüfus yoğunluğu çok düşük olup, bölgede yaşayan göçebe halkın üretim için geleneksel yöntemlere baş vurması buradaki doğal bozulmayı en alt düzeyde olmasına yardımcı olmuştur.[7]
Kaynaklar
- ↑ "Увс нуур". www.medeelel.mn. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160309133207/http://medeelel.mn/index.php?page=land&s=1366&sm=73. Erişim tarihi: 8 Şubat.
- ↑ http://sibrelic.ucoz.ru/news/gramota_krasnojarskomu_voevode_bashkovskomu_o_tubincakh/2012-05-21-46
- 1 2 "Mongolia". International Water Management Institute. 9 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120209142537/http://www.iwmi.cgiar.org/wetlands/pdf/Mongolia.pdf. Erişim tarihi: 10 Şubat.
- ↑ "Uvs Nuur Basin; World Natural Heritage Site". United Nations Institute for Training and Research. 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080528115759/http://www.unitar.org/hiroshima/programmes/whs05/badarch.pdf. Erişim tarihi: 10 Şubat.
- ↑ "World Heritage Protection Extended to Five Natural Sites". Environmental News Service. 2003. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303203208/http://www.ens-newswire.com/ens/jul2003/2003-07-08-02.asp. Erişim tarihi: 10 Şubat.
- ↑ "Ubsu-Nur Accepted into World Network of Biosphere Reserves". ISAR. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140505231220/http://www.isar.org/pubs/ST/RUubsunur49.html. Erişim tarihi: 2006-12-31.
- ↑ "The Ubsunur Hollow". Greenpeace. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160123031540/http://www.greenpeace.org/russia/en/campaigns/world-natural-heritage/the-ubsunur-hollow/. Erişim tarihi: 2006-12-31.