Ulusal Konvansiyon

Ulusal Konvansiyon'un toplandığı Tuileries Sarayı'nın yıkılmadan hemen önce 1870 yılına ait görüntüsü

Ulusal Konvansiyon (Fransızca: Convention nationale), Fransız Devrimi sırasında Fransa'yı yöneten (20 Eylül 1792-26 Ekim 1795) ulusal meclis.

Tarih

Ulusal Konvansiyon, 1791 Anayasası'nın askıya alınmasından (10 Ağustos 1792) sonra yeni bir anayasa hazırlamak için halkoyuyla seçilmişti. Kamuoyu, toplumsal çalkantılar içinde kararsız ve çekimser kalarak seçimlere rağbet etmedi. Bunun üzerine kararlı devrimci azınlık, adaylarını rahatlıkla seçtirtti. İşadamları, tüccarlar ve çok sayıda meslek sahibinden oluşan 749 üyesi vardı. Konvansiyon'un ilk işi monarşiye resmen son vererek (21 Eylül) cumhuriyet ilan etmek (22 Eylül) oldu.

Konvansiyon'un, en kalabalık ve etkin grubu, merkezi yönetim karşıtı, taşra kentlerinin desteğini alan Jirondenler veya Brissotinler'di. Onlara karşı kısa sürede Komün'ün ve sans-culotte'ların desteğine sahip Montagnardlar (Dağlılar) veya Jakobenler grubu oluştu. Bu iki grubun arasında ılımlıların oluşturduğu La Plaine (Ovalılar) ya da Marais bulunuyordu.

Montagnardlar ve Jirondenler arasındaki çatışma, Konvansiyon'un ilk dönemine (Eylül 1792-Mayıs 1793) damgasını vurdu. Montagnard'lar, emekçi sınıfların iktidarda daha çok söz sahibi olmasını savunurken, Jirondenler Paris'in siyasal yaşamdaki etkisini azaltmak ve Fransa'da bir burjuva cumhuriyeti kurmak istiyorlardı.

2 Haziran 1793'e dek Jirondenlerin meclisteki etkinliği devam etti. Fransa'da burjuvazi, 1791'den 1793'e değin siyasal sahneye egemen olarak, gücünü Fransa'nın mülki, askeri ve dini kurumlarını yeniden düzenlemekte kullanmıştı. Niyeti, aristokrasinin liberal kesimleri ve Kral ile işbirliği yapmaktı. Ne var ki, gerek aristokrasinin düşmanca faaliyetleri ve gerekse öteki Avrupa devletlerinin Fransa'ya müdahale edebileceklerini gösteren gelişmeler bunu olanaksız kıldı. Böylece, 1792'dek bir istila tehdidi ile karşı karşıya kalan devrimciler, Avusturya ve Prusya'ya karşı karşı savaş ilan ettiler ve çok geçmeden Avrupa'nın birçok ülkesiyle savaşır duruma geldiler Baştaki yenilgilerin yarattığı panik birtakım önlemler alınmasına yol atı. Bunlar arasında, Ocak 1793'te Kral XVI. Louis'nin tahttan indirilip idam edilmesi ve kuşkulanılan siyasilerin ortadan kaldırılması da vardı.^[1]

Jirondenler de ilk olarak XVI. Louis'nin mahkemesi ve idama mahkûm edilmesi (21 Ocak 1793) sırasında Jakoben muhalefet karşısında yenilgiye uğradılar. Toplumsal ve ekonomik bunalım, diğer Avrupa devletlerinin Fransa'ya karşı düşmanca tutumları, Vendée bölgesinde patlayan büyük ayaklanma Jakobenler'in konumlarını güçlendirdi. Konvansiyon Jakobenler'in baskısıyla merkezi iktidarın yetkilerini artırdı; Halk Kurtuluş Komitesi'nin kurulması (6 Nisan 1793), zorunlu kağıt para kullanımı (11 Nisan) ve fiyatlara narh konması (4 Mayıs) gibi önlemler alındı. Ancak bütün bunlar Komün ve Jakobenler'in birlikte muhalefeti karşısında Jirondenler'in düşmesini önleyemedi. Jirondenler, 31 Mayıs-2 Haziran 1793 arasında halk ayaklanmasıyla Konvansiyon'dan uzaklaştırıldı.

XVI. Louis'nin Ulusal Konvansiyon tarafından yargılanması

Konvansiyon'un ikinci döneminde (Haziran 1793-Temmuz 1794) Montagnard'lar denetimi ele geçirdiler. Jirondenlerin etkinliğinin yok olması, Enragéler'in şiddetli devrimci, kilise karşıtı, tanrıtanımazlık yandaşı politikalarının egemen olmasına yol açtı.

Savaş ve iç karışıklıklar nedeniyle bütün yetkileri elinde toplayan devrimci bir hükümet kuruldu. Halk Kurtuluş Komitesi bu hükümetin yürütme organı niteliğindeydi. 27 Temmuz 1793'te Robespierre'in Halk Kurtuluş Komitesi'ne girişi Terör Döneminin ya da özgürlüğün despotizmi olarak adlandırılan dönemin başlangıcı oldu. Devrimin bu yola dökülmesinin nedenleri, bir yandan Avrupa devletlerinin Fransa'ya karşı uyguladıkları askeri ve siyasi baskılar, öte yandan devrimde aradıklarını bulamayan ve ihanet edildiklerine inanan köylü ve işçilerin ülkenin hemen her yerinde rejime karşı ayaklanmalarıydı.^[1]

Bu gelişmelerin sonucunda Konvansiyon'un 24 Haziran 1793'te onayladığı demokratik anayasa uygulamaya konmadı ve yasama yetkisini yitiren Konvansiyon'un işlevi komitenin kararlarını onaylamaya indirgendi.^[2]

Lazare Carnot tarafından yeniden düzenlenen devrim orduları Avrupa devletleri ittifakı ordularına karşı ilk zaferi kazandılar (16 Ekim 1793, Wattignies), öte yandan 23 Aralık'ta Vandée Ayaklanması bastırıldı. Yenilgi tehlikesi uzaklaşınca hizip mücadeleleri yoğunluk kazandı. Robespierre önceleri Enragéleri ya da Hébertistleri safdışı etti, daha sonra Danton yanlıları ortadan kaldırıldı. Üç ay boyunca Fransa'nın gerçek hakimi olan Robespierre, Konvansiyon'u şüpheli üyelerinden ayıklamak için devrimci adaleti, dolayısıyla devrimci terörü şiddetlendirdi.

Ancak dışta kazanılan askeri zaferler (26 Haziran 1794'teki Fleurus) içte bir baskı rejimi uygulanmasına karşı muhalefetin oluşmasına yol açtı. Komitenin radikal politikalarına karşı çıkan çok sayıda Konvansiyon üyesi, 27 Temmuz 1794'te (9 Thermidor) komitenin önde gelen üyesi Robespierre'in iktidardan uzaklaştırılmasıyla sonuçlanan harekete katıldı. Robespierre ve yandaşları 27 Temmuz 1794'te Corrompuler tarafından yenilgiye uğratılarak giyotine gönderildiler.

Thermidor Ayaklanması ile Ekim 1795 arası Konvansiyon'un son dönemiydi. Bu dönemde, çoğunluk ılımlı La Plaine (Ovalılar) üyelerinin elinde olduğu Konvansiyon Montagnard grubuna karşı sağcı bir tutuma girdi; Jirondenler yeniden Konvansiyon'a çağrıldılar; Montagnard önderler ise görevden uzaklaştırıldı. Ülkedeki olağanüstü durum göreceli olarak hafifletildi. Bu tutum krallık yanlılarının güçlenmesine yol açtı. Çok önemli bilimsel ve eğitimsel düzenlemeler gerçekleştiren Konvansiyon, Montagnard karşıtı terörün endişe verici boyutlara ulaşmasından sonra, dikta rejimine tahammülü kalmayan halkın baskısıyla kendini lağvetme öncesinde, krallık yanlılarını sindirmeyi amaçlayan önlemeler aldı.

Konvansiyon, Ağustos 1795'te onayladığı anayasayla yürütme yetkisini bıraktığı ve yeni rejime (1795-99) adını veren burjuva ağırlıklı Direktuvar'a (Directoire), halk tabakalarının, sefaletinden kaynaklanan sorunları çözmekten aciz bir burjuva cumhuriyeti bıraktı.^[3]

Kaynakça

1. Oral Sander, Siyasi Tarih (İlkçağlardan 1918'e), İmge Kitabevi, Eylül 2007. ISBN 975-533-043-3.
2. Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
3. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi