Uzay elbisesi

Orlan space suit, Uluslararası Uzay İstasyonu dışında astronot Michael Fincke tarafından giyilen Orlan uzay elbisesi
Apollo 11'de kullanılan uzay elbisesi

Uzay elbisesi, tepkili uçak pilotları ve özellikle astronotların (kozmonotların) vücutlarını dış etkilerden koruyup çalışabilmeleri ve yaşayabilmelerini sağlayan elbise. Bu elbise, kanı tabii hâliyle tutmaya yarar.

Uzay aracının gittikçe artan bir hızla boşluğa doğru yol alması sırasında astronotları büyük tehlikeler bekler. Bu tehlikelerden bir tanesi de hız artışı sırasında astronotlarda ağırlıklarının artmasıdır. Bu sırada astronotun damarlarındaki kanın ağırlığı erimiş bir demirin ağırlığına eşit olur, kan vücudun bazı yerlerinden çekilerek başka yerlerde toplanır. Beynin kansız kalması da ölüme yol açar. İşte astronotun vücudunu bir korse gibi sıkan bu özel elbise kanı vücutta tutmaya yarar.

Uzaya çıkan bir astronotun giydiği özel elbise, onu uzaya ulaştıran roket ve kapsül kadar önemlidir. Bu özel elbise olmadan astronotlar uzay boşluğunda, Ay üzerinde veya herhangi bir gezegende yürüyemezler. bir araçtan ötekine geçemezler. Çünkü uzayda atmosfer olmadığı için astronotlar nefes alamazlar. Nefes almalarını sağlayan bir oksijen tüpü taşırlar. Atmosfer basıncı olmadığı için vücudun patlaması veyahut donması söz konusu değildir. Fakat basıncın düşüklüğünden vücut basıncı bunu dengelemeye çalışsa bile kan ve diğer vücut sıvıları önemli ölçüde buharlaşmaya başlar. Ayrıca buz gibi soğuk, fırın gibi sıcak olan değişken bir ortamda özel koruyucu olan uzay elbisesini giymek hayatî önem arz eder. Hava tüplü olduğu için nefes almalarını sağlamakta, sun'i basınçla vücutlarını dengede tutmaktadır. Uzay elbiseleri önce biraz sert ve taşınması zordu. Fakat zamanla daha esnek ve taşınması daha kolay elbiseler yapıldı. Uzay kabininde astronotun özel uzay elbisesine ihtiyacı yoktur. Çünkü sımsıkı kapalı kabinin içi ya saf oksijenle ya da atmosferdeki tabii hava ile doldurulmuştur. Burada bir havacı tulumu giymeleri yeterlidir. Kabin ağırlıksız bir mekân olduğu için oturdukları yere kemerle bağlanırlar. Bu tulumlar da elektronik aletlerle donatılmıştır. Astronotun kalp atışları ve vücudunun ısısı bu aletlerle her an tespit edilir ve yerdeki kontrol merkezinde bulunan hekimler, uzaydaki astronotun sağlık durumunu muayene edebilirler. Fırlatılış sırasında astronotlar kapsül tulumu ile birlikte özel uzay elbiselerini de giyerler. Bir kaza olursa bu elbiseler, onları daha iyi koruyacaktır. Fakat kalkış başarılı olmuşsa bir saat kadar sonra uzay elbiselerini çıkarabilirler.

15 katlı elbise

Uzayda veya Ay'da yürüyecek astronotun elbisesi her şeyden önce müthiş sıcağa karşı dayanıklı olmalıdır. Bunun için astronot iki elbise giyer. Birinci elbisenin içinde (Buna uzay çamaşırı da diyebiliriz) soğuk su akımı sağlayan ince tüpler vardır.

Vücut etrafına dolanan bu tüplerin içindeki serin su, astronotları sıcaktan korur. Tüpteki suyun ısısı sırt çantasındaki bir cihaz tarafından sabit tutulur. Uzay çamaşırının üzerine giyilen özel elbise kat kattır. İç kısmı futbol topu gibi hava ile şişirilmiştir ki bu basıncın normalde kalmasını sağlar. Bunun üzerinde tam 15 kat daha vardır. Plastik ve alüminyum tabakalardan yapılan bu katlar tehlikeli radyasyonlara ve küçük göktaşlarına karşı astronotları korur. En dışta bir çelik çember bulunur. Elbisenin ikinci önemli bölümü olan başlık, başın rahat hareket edebileceği büyükçe bir kafes gibidir.

Başlığın ön kısmı kırılmaz camdan yapılmıştır ve onun da yukarısında bir kask daha vardır. Uzay elbisesinin üçüncü bölümü ayakkabılardır. Elbise gibi kat kat olan sağlam, kalın ve ısı geçirmez özellikteki bu ayakkabı daha çok çarığa benzer.

Astronotun sırt çantasında, oksijen ve serinletme suyunun dolaşımını sağlayan cihazdan başka bir de telsiz cihazı vardır.

Astronotun Dünya ve uzay kabini ile devamlı bağlantısını bu cihaz sağlar. Bu cihaz onun yalnız konuşmasını değil, sağlık durumunu da otomatik olarak yerdeki kontrol merkezine bildirir.

Ay'da su içmek

Peki, astronot Ay'da yürürken su içmek istese, tuvalete gitme ihtiyacını duysa veya bir şey yemek istese ne yapacaktır ? Ebenin

Bütün bunlar düşünülmüştür. Astronotun tuvalet ihtiyacı için özel keseler vardır. Sırt çantasında komprime yiyecek ve içecek de bulunur. Bunlar özel bir bağlantı ile ve bir düğmeye dokunmakla astronotun ağzına gelir. Astronot elbiseleri esasları bakımından aynı kalmakla birlikte ayrıntılarda bazı değişikliklere uğramıştır. Ay'a ilk inen Apollo 11 astronotlarının Ay elbiseleri ile son inen Apollo 17 astronotlarının elbiseleri arasında dış kısımdaki bazı parçalar, mesela cepler ayakkabı bağları, Ay yüzeyinde kullanılan el aletleri, numune torbaları geliştirilmiş, daha kullanışlı hale getirilmiştir.

Astronot elbiseleri Dünya üzerinde sağlık uzmanları tarafından bazı hastalara da giydirilmek için geliştirilmiştir. Mesela doğuştan Dünya mikroplarına direnci olmayan çocukları koruyacak ve yaşatacak özel elbise NASA'daki uzmanlar tarafından yapılmaktadır.

Rus giysi modelleri

Amerikan giysi modelleri

Çin giysi modelleri

Giysi 7 saatten uzun uzay yürüyüşü için tasarlandı. Astronotlar Temmuz 2007'den beri uzay giysileriyle kapsülün dışında eğitim yapmaktaydılar ve giysilere 110 kg'dan fazla ağırlık sınırlaması getirildi.

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. Sune Engel Brektson: Etoiles, Planetes et Galaxies
  2. Charles-Noel Martin: Le Cosmos et La Vie
  3. Aydın Sayılı: The Observatory in İslam
  4. Wim Dannau: Les Hommes Sans Pesanteur
  5. Raymond Cartier: L'Homme et le Cosmos
  6. H. Couper et N. Henbest: L'Exploration de l'Espace
  7. Felix Sutton: La Lune
  8. Philippe deLa Cotardiere: Guide Explo de l'Astronomie
  9. Kenneth W. Gatland: L'Espace
  10. James Muirden: Notre Univers
  11. Michael Collins: En Route Pour La Lune
  12. Rüdiger Proske: Der Mond
  13. Michael Maegraith: Mond Landung
  14. N.A.S.A. (National Aeronautics and Space Administration)'nın yayınları, film ve posterleri
  15. National Geographic koleksiyonları

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/20/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.