V. Karl

V. Karl
Şarlken
Carlos V
V. Karl (1548)Ressam: Titian
Kutsal Roma İmparatoru
Almanya Kralı
Napoli Kralı
Hüküm süresi 28 Haziran 1519 – 27 Ağustos 1556[1]
Taç giymesi 26 Ekim 1520, Aachen (Almanya Krallık tacı)
22 Şubat 1530, Bologna (İtalya Krallık tacı)
24 Şubat 1530, Bologna (Kutsal Roma İmparatorluk tacı)
Önce gelen I. Maximilian
Sonra gelen I. Ferdinand
İspanya Kralı
Hüküm süresi 23 Ocak 1516 – 16 Ocak 1556 (1555'e kadar Kastilyalı Juanna ile)
Taç giymesi 28 Haziran 1519
Önce gelen Kastilyalı Juana
Sonra gelen II. Felipe, İspanya Kralı
Habsburg Hollandası Lordu
Burgonya Kontu
Hüküm süresi 25 Eylül 1506 – 25 Ekim 1555[2]
Taç giymesi 28 Haziran 1519
Önce gelen I. Felipe
Eş(leri) Portekizli İsabella
Çocukları II. Felipe İspanya Kralı,
Maria İspanyalı
Juanna, Portekiz Prensesi
Don Juan Avusturyalı (gayrimeşru)
Margaret, Floransa ve Parma Düşesi (gayrimeşru)
Hanedan Habsburg
Babası I. Filipe
Annesi Kastilyalı Juana
Doğum 24 Şubat 1500(1500-02-24)
Gent, Flandera
Ölüm 21 Eylül 1558 (58 yaşında)
Yuste, İspanya
Defin El Escorial
Dini Katolik
İmza

V. Karl ya da Şarlken (Fransızca: Charles Quint/Beşinci Charles, İspanyolca: Carlos V, İtalyanca: Carlo V; 24 Şubat 1500 – 21 Eylül 1558), Kutsal Roma İmparatoru, İspanya Kralı, Habsburg Hollandası Lordu ve Burgonya Kontu.

Şarlken, 24 Şubat 1500 tarihinde Belçika'nın Gent şehrinde doğdu, babası Habsburg Hanedanından Yakışıklı Felipe, annesi ise Kastilya ve Aragon Prensesi Kastilyalı Juana'ydı. Geleceğin imparatoru gözüyle bakıldığından özenle büyütüldü. Hem Alman hem de İspanyol kanı taşıyordu ve bu dilleri konuşabiliyordu.

Hollanda'da büyüyen Şarlken babasının erken yaşta ölümü, annesinin de ruhen rahatsız olmasından dolayı halası Margaret tarafından eğitildi. Prenses Margarete, imparator I. Maximilian (Kutsal Roma İmparatoru) tarafından genç prenses naibi olarak Burgonya Düklüğünün valiliğine atandı. 1515 yılında Burgonya ileri gelenlerininde desteğiyle halası naiplik görevinden alınmış ve Şarlken reşit ilan edildikten sonra Burgonya Dükü olmuştur. Anne tarafından büyük babası II. Fernando'nun 1516 yılında ölümüyle Kastilya, Aragon, Napoli ve Sicilya krallıklarının taçları şahsında birleşti. Kutsal Roma İmparatoru I. Maximilian (Kutsal Roma İmparatoru)' ın ölümü sonrasında 28 Haziran 1519'da Alman imparatoru seçilerek Avrupa'daki en büyük imparatorluğun hükümdarı oldu. 26 Ekim 1520 yılında Aachen daki katedralde resmi bir törenle Kutsal Roma Cermen İmparatoru ilan edildi.

Alman imparatoru olarak (1519-1556), İspanya kralı olarak (1516-1556), Hollanda-Belçika kralı olarak (1516-1556) yılları arasında hüküm sürdü. İmparatorluğun sınırlarına İspanya ve ona bağlı sömürgeleri ile Avusturya-Almanya topraklarının hepsi dahildi. 1519'da V. Karl, Kutsal Roma Imparatoru ve Avusturya Arşidükü oldu. Bundan itibaren V. Karl'in üzerinde hükümdarlık yaptığı arazilerin Avrupa, Uzak Doğu ve Amerikana üzerindeki yüzölçümünün 4 milyon kilometre kareyi aştığı tahmin edilmektedir.[3]

Şarlken'in İmparatorluğu dönemindeki en büyük düşmanları, sırasıyla Osmanlı İmparatorluğu, Fransa Krallığı, İngiltere Krallığı ve Hıristiyanlığın Protestanlık mezhebinin kurucusu meşhur Alman papaz Martin Luther'di.

İngiltere ile ilişkiler ve Aragonlu Katherine

V. Karl'ın annesi İspanya Kralı II. Fernando'nun kızı Kastilya Prensesi Kastilyalı Juanna'dır. İngiltere Kraliçesi ise; Tudor Hanedanı'ndan İngiltere Kralı VIII. Henry'nin eşi, İspanya Kralı II. Fernando'nun kızı ve Kastilya Prensesi Juanna'nın kardeşi Aragonlu Katherine'dir. Yani İngiltere Kraliçesi Aragonlu Katherine V. Karl'ın teyzesidir. V. Karl, Kutsal Roma İmparatoru olunca teyzesini çok sevdiğinden ve ona düşkün olduğundan İngiltere'ye dostça yaklaştı.

Aragonlu Katherine, VIII. Henry'nin ağabeyi Arthur ile evlendirilecekti ancak Arthur nedeni bilinmeyen bir şekilde aniden ölünce Henry ile evlendirildi. Henry ise kadınlara olan düşkünlüğü ile biliniyordu ve sayısız metresi vardı ve ilişkilerinde sorunlar yaşanıyordu. Henry bir süre Katherine'den boşanmak istedi. Amacı, Katherine'den daha güzel bulduğu Anne Boleyn'le evlenmekti ancak İngiliz kilisesi bu boşanma davasını kabul etmedi çünkü Katherine'nin yeğeni V. Karl, Roma'yı ve Papalık Devletini işgal edip, papaya evliliğin iptal edilmemesi için baskıda bulunuğundan Papa evliliği iptal etmedi. Bu duruma karşı çıkan VIII. Henry'de Katolik Kilisesinden ayrılarak Anglikan Kilisesini kurdu ve Katherine'den boşandı. V. Karl'ın İngiltere ilişkileri de kesildi.

Şarlken'in asıl amacı ve Avrupa mücadelesi

Şarlken, annesi Kastilya Prensesi Joanna'dan gelen bağlarla 1516'da Aragon, Kastilya, Napoli ve Sicilya krallıkları taçlarını giyerek Aragon Kralı, Kastilya Kralı, Napoli Kralı ve Sicilya Kralı ünvanını aldı. 1519'da da büyükbabası Kutsal Roma İmparatoru I.Maximilian'dan kalan bağlarla Kutsal Roma İmparatoru unvanını alarak Avrupa'nın en büyük İmparatorluğunun sahibi oldu. Almanya, Sicilya ve Napoli sayesinde İtalya, Aragon ve Kastilya sayesinde İspanya taçlarını alarak Almanya, İtalya ve İspanya İmparatoru ilan edildi.

Şarlken, Avrupa'nın tamamını işgal ederek Avrupa-Almanya İmparatorluğunu ilan etmek istiyordu. Fransa kralı François'de Avrupa Hristiyan İmparatorluğu kurmak istiyordu. Böylece Şarlken ve François savaşa başladı. 1525 yılında meydana gelen Pavia Muharebesi'nde François' in ordusu yenilgiye uğramış ve kendisi de Şarlken'e esir düştü. Bunun sonucunda Şarlken'in Avrupa'daki egemenliğini sağlamlaştırdı.

Öte yandan Osmanlı Sultanı I. Süleyman ve Macaristan Kralı II. Lajos arasındaki gerginlik Balkan-Hristiyan Birliğini tehdit ediyordu. Zaten I. Murad döneminden beri bu birlik iyice bozulmuştu. Macaristan ve Bohemya Kralı ünvanıyla Lajos Tudor Hanedanlığı'nın temsilcisi durumundaydı. Şarlken'de Habsburg Hanedanlığı temsilcisiydi. Tudor ve Habsburg hanedanlıkları arasında bir bağ vardı. Böylece Lajos ve Şarlken yakınlaştı.

I. François'in annesinin mektubu ve Mohaç Savaşı

I. François'in annesi I. Süleyman'a oğlunu kurtarmasını, Fransa'ya yardım etmesini yazmıştı. I. Süleyman bu mektuba karşılık vermiş ve ordusuyla Macar seferine çıkmıştır. Mohaç'ta büyük bir savaş yaşanmış (Mohaç Muharebesi) Lajos savaşta ölmüş, Macaristan ve Transilvanya feth edilmişti. İstanbul Antlaşması imzalandı.

Şarlken 1530'da Papa tarafından Kutsal Roma İmparatoru olarak kutsandı.

Feragat edip manastıra çekilmesi ve ölümü

Protestan prenslerle imparator Şarlken arasında anlaşmazlıkların artması sonrasında Katolik ve Protestan prensler arasında imparatorun tüm ısrarlarına rağmen uzlaşmaya vardılar ve Protestanlığı tanıyan Augsburg Barışı yapıldı. Böylece imparatorun kilisenin bölünmesini engelleme politikası başarısızlığa uğradı. Ayrıca Fransa üzerine gerçekleştirilen seferde başarısız olmuştu. Yeni Papa ile yaşanan ihtilaflar ve Osmanlı ile yaşanan sorunlar sonrasında 1555 yılında İspanya Krallığı'nı ve Alçak Ülkeler'i oğlu II. Felipe'ye, 1556 yılında da imparatorluk makamını kardeşi Ferdinand'a bıraktı.

V. Karl'in feragat etmesi Ressam:Louis Gallait (1841)
Yuste Manastiri

V. Karl 1557'de İspanya'da Extramaura eyaletindeki Yuste manastırına çekildi. Fakat buradan devamlı olarak imparatorluğunun ileri gelenleri ile mektuplaşmaya devam etti ve imparatorluğunda ortaya çıkan gelişmelerle yakından ilgilendi. Çok akut gut hastalığından muzdaripti. Bazı tarihçiler onun 1552'de Metz şehrini kuşattığı ama eline geçiremeyip sonra da mağlup edilmesini bir gut krizi geçirmesine bağlarlar. V. Karl'in inzivaya çekilme kararını bu mağlubiyetten hemen sonra aldığını belirtirler.[4] İnzivaya çekildiği manastırda odasının her duvarının saatlerle kaplı olduğu bildirilir ve bazı tarihçiler bunun kendi hükümdarlığını ve bu hükümdaralığına zaman hasredememesini sembolize ettiğini iddia ederler.

Şarlken manastıra çekildikten 1 yıl sonra, 21 Eylül 1558'de sıtmadan öldü.[5] 1574'de cesedi oğlu İspanya Kralı II. Felipe tarafından Madrid' de inşa ettirilen El Escorial Manastırına defnedildi.

Şarlken'in savaşlarının sonuçları

Şarlken Avrupa'da kendi egemenliği altında Katolik bir imparatorluk kurmak istemişti. Bu amaçla uzun yıllar Fransa, Protestanlar ve Osmanlılarla savaştı. Ancak geniş bir alana yayılmış farklı iktisadi, dinsel ve kültürel yapılara sahip krallıkları Katoliklik etrafında bir araya getirmeyi başaramadı. Kısacası Karl, ne Türk yayılmasını engelleyebilmiş ne Fransa'nın artan gücünü durdurabilmiş ne de Alman halkları arasındaki karışıklığı durdurabilmiştir.

Kaynakça

  1. ↑ 24 Şubat 1558'de V. Karl'in Kutsal Roma İmparatorluğu'ndan feragat ettiği gün olarak kabul edilmektedir. O gün Frankfurt'da toplanan "Elektörler Koleji" V. Karl'ın imparatorluktan feragat etme beyanatını kabul edip kardeşi Ferdinand'ı Kutsal Roma İmparatoru seçme kararını vermişlerdir.
  2. ↑ Abdication of Brussels. Books.google.es. http://books.google.es/books?id=idjdQOYlK-4C&lpg;=PA39&dq;=&lr;&as;_brr=3&pg;=PA39#v=onepage&q;=&f;=true. Erişim tarihi: 8 Haziran 2012.
  3. ↑ Hermann Wiesflecker "Maximilian I" . Encyclopedia Brittanica (İngilizce)
  4. ↑ Alonso, Jordi (Ağustos 2006). "The severe gout of Holy Roman Emperor Charles V (Kutsal Roma İmparatoru V. Karl'in akut güt krizleri)". N. Engl. J. Med. 355 (5): 516–20. DOI:10.1056/NEJMon060780. PMID 16885558.
  5. ↑ de Zulueta, J. (Haziran 2007). "The cause of death of Emperor Charles V (İmparator V. Charles'in ölümü sebebi)". Paraşsıtologia 49 (1–2): 107–109. PMID 18412053.

Kitaplar

Web kaynakları

Kutsal Roma imparatorları
Karolenj İmparatorluğu
Kutsal Roma İmparatorluğu
This article is issued from Vikipedi - version of the 8/13/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.