İstanbul Profesyonel Ligi

İstanbul Profesyonel Ligi
Ülke	Türkiye
Açılış sezonu	1952
Takım sayısı	8 (1952) 10 (1952-1959)
Alt lig	İstanbul Profesyonel 2. Ligi (1956-1959)
Kapanış sezonu	1958-59
Diğer kupalar	Federasyon Kupası (1956-1958)
Son şampiyon	Fenerbahçe (1958-59)
En başarılı takım	Fenerbahçe (3) Galatasaray (3)

İstanbul Profesyonel Ligi, Türkiye'nin İstanbul ilinde düzenlenen ve yalnız bu ildeki takımların katılabildiği eski futbol ligi.

Ülkede profesyonel futbola geçilmesinin ardından kurulan ligin ilk sezonu 1952'de gerçekleştirildi. Sekiz takımın mücadele ettiği ligde, ikinci sezondan itibaren on takım yer aldı. 1956-57 sezonunda İstanbul Profesyonel 2. Ligi'nin kurulması sonrasında İstanbul Profesyonel 1. Ligi olarak da anılmaya başlandı. Daha önceleri herhangi bir takımın düşmediği ligde, 1957-58 sezonunu son sırada tamamlayan takım ligden düşerken İstanbul Profesyonel 2. Ligi'ni birinci sırada tamamlayan takım bu lige yükseldi. 1958-59 sezonunda son kez düzenlenen ligde ilk sekiz sırayı alan takımlar, 1959 sezonunda ilki gerçekleştirilen ulusal çaptaki Millî Lig'e katıldı. İstanbul Profesyonel Ligi ise yerini İstanbul Mahallî Ligi'ne bıraktı.

Toplamda sekiz sezon düzenlenen ligde Fenerbahçe ve Galatasaray 3'er, Beşiktaş ise 2 şampiyonluk elde etti.

Tarihçe

Ayrıca bakınız: Türkiye'de futbol

Sezon	Şampiyon	İkinci
1952	Beşiktaş	Galatasaray
1952-53	Fenerbahçe	Beşiktaş
1953-54	Beşiktaş	Galatasaray
1954-55	Galatasaray	Beşiktaş
1955-56	Galatasaray	Fenerbahçe
1956-57	Fenerbahçe	Galatasaray
1957-58	Galatasaray	Fenerbahçe
1958-59	Fenerbahçe	Galatasaray

İstanbul'daki takımların katıldığı ilk futbol ligi 1904-05 sezonunda düzenlenmişti.^[1] Bu tarihten sonra ilde çeşitli futbol ligleri organize edildi. 1923-24 sezonuyla birlikte düzenlenmeye başlanan İstanbul Futbol Ligi 1950-51 sezonuna kadar gerçekleştirildi. Türkiye Futbol Federasyonu tarafından hazırlanan ve 24 Eylül 1951'de yürürlüğe giren talimatname ile ülkede profesyonel futbolun kabul edilmesiyle birlikte İstanbul'da profesyonel bir lig kuruldu.^[2][3] Kurulan bu lige, amatör takımlarının yanında bir de profesyonel futbol takımı oluşturan ve kadrosunda en az altı profesyonel futbolcu bulunduran takımlar katılabilecekti.^[2] Talimatname sonrasında yaşanan çeşitli gelişmeler sebebiyle İstanbul Profesyonel Ligi'nin ilk sezonu 1952 Ocak'ında, çift devreli lig usulüyle gerçekleştirilmeye başlandı.^[4][5][6] Beşiktaş, Beykoz, Emniyet, Fenerbahçe, Galatasaray, İstanbulspor, Kasımpaşa ve Vefa'nın katılımıyla gerçekleştirilen ligin ilk sezonunda Beşiktaş, yenilgi almadan şampiyonluğa ulaştı.^[6][7] Sezon devam ederken profesyonel takım oluşturan Adalet (günümüzdeki adı Alibeyköyspor) ve Beyoğluspor, federasyon tarafından Nisan 1952'de alınan karar doğrultusunda ertesi sezon lige alındı ve 1952-53 sezonu on takımın katılımıyla gerçekleştirildi.^[8][9] Sezonu Fenerbahçe, yenilgi almadan şampiyon olarak tamamladı ve ligdeki ilk şampiyonluğunu elde etti.

1953-54 sezonu başında takım kadrosunda bulunması gereken profesyonel futbolcu sayısı dokuza yükseltildi.^[10] Sezon Beşiktaş'ın şampiyonluğuyla sona ererken Türkiye'nin 1954 FIFA Dünya Kupası'na katılması sebebiyle ligin son kısmındaki yedi maç oynanamadı. Federasyon tarafından alınan kararla bu maçların Ağustos ayı sonunda oynanması planlansa da,^[11] çeşitli sebeplerden ötürü bu maçlar gerçekleştirilmedi. Maçların oynanmasına itiraz eden kulüplerden olan Fenerbahçe'nin lig ikinciliğinin Galatasaray'a verilmesini kabul etmesiyle birlikte bu maçlar, sıralama değişmeyecek biçimde federasyon tarafından hükmen karara bağlandı.^[12] 1954-55 sezonunda lig tarihindeki ilk şampiyonluğunu averaj farkıyla Beşiktaş'ı geçerek elde eden Galatasaray,^[13] ertesi sezonu da şampiyon olarak tamamlayarak üst üste iki şampiyonluk elde eden tek takım oldu.

1956-57 sezonu başında federasyon, İstanbul'da ikinci seviyede bir profesyonel lig kurulmasına karar verdi.^[14] Ligin son haftasına Fenerbahçe ikinci girse de, son haftada karşılaştığı lider Galatasaray'ı yenerek averaj farkıyla sezonu şampiyon olarak tamamladı.^[15] Öte yandan sezon öncesinde federasyon tarafından alınan ligdeki takım sayısının sekize düşürülmesi kararı, sezon sonunda federasyon tarafından bozuldu ve 1957-58 sezonunun aynı takımların katılımıyla gerçekleştirilmesi kararlaştırıldı.^[16] 1957-58 sezonu devam ettiği sırada, sezonu son sırada tamamlayan takımın bir alt lige düşmesine, alt lig şampiyonunun da bu lige yükselmesine karar verildi.^[17] Galatasaray'ın üçüncü şampiyonluğunu elde ettiği sezonu son sırada tamamlayan Emniyet ligden düşerken ikinci lig şampiyonu Karagümrük 1958-59 sezonunda lige ilk katılımını gerçekleştirdi. Ulusal çapta bir lig organize edilecek olması sebebiyle son kez düzenlenen ligin son şampiyonu, üçüncü kez bu başarıyı elde eden Fenerbahçe oldu. 1959'da ilk kez düzenlenen Millî Lig'e katılan 16 takımın 8'ini, İstanbul Profesyonel Ligi'ni ilk 8 sırada tamamlayan takımlar oluşturmuştu.^[18]

Lig yapısı

Tüm sezonları çift devreli lig usulüyle gerçekleştirilen organizasyon, 8 takımın katıldığı ilk sezonu dışında kalan tüm sezonlarında 10 takımın katılımıyla gerçekleştirildi. Bu nedenle, sonucu hükmen belirlenen maçlar da dahil edildiğinde ilk sezon 56, kalan sezonlarda ise 90 maç oynanmıştı. Bir tarafın galibiyetiyle sona eren maçlarda kazanan takım iki puan alırken kaybeden takıma puan verilmemekteydi. Eğer maç beraberlikle sonuçlanmışsa iki takım da birer puan kazanmaktaydı. Sezon sonunda aldıkları bu puanlara göre sıralan takımlar arasında puan eşitliği varsa, eşitliğin yaşandığı takımların attığı gol sayısının yediği gol sayısına bölünerek elde edilen averajına bakılmakta ve averajı yüksek olan takım üst sırada yer almaktaydı.

Ligdeki maçların büyük bir kısmı Mithatpaşa Stadyumu'nda oynanırken Şeref Stadyumu, Fenerbahçe Stadyumu ve Vefa Stadyumu da bazı maçlara ev sahipliği yapmıştı.^{[19][20][21][22]}

Şampiyonluklar

Takım	Şampiyonluk	İkincilik	Kazanılan yıllar
Fenerbahçe	3	1	1953, 1957, 1959
Galatasaray	3	4	1955, 1956, 1958
Beşiktaş	2	3	1952, 1954

Oyuncular

En çok maça çıkan oyuncular

Kariyeri boyunca ligde 134 maça çıkan İsmet Yamanoğlu, lig tarihinde en çok maça çıkan futbolcudur. Bu maçların tamamına Vefa formasıyla çıkan Yamanoğlu, aynı zamanda tek bir takım formasıyla ligde en çok maça çıkan oyuncu konumundadır.^[23]

Sıra	Ülke	Oyuncu	Maç	Yıllar
1		İsmet Yamanoğlu	134	1952-1959
2		Aydemir Nemli	133	1952-1959
3		Mehmet Ekerbiçer	132	1952-1959
4		Rahmi Denizöz	127	1952-1959
5		Kadri Aytaç	123	1952-1959
6		Turgay Şeren	117	1952-1959
		Mehmet Ali Has		1952-1959
		Nusret Ülük		1952-1959
9		İsmet Berberoğlu	116	1952-1959
10		Nedim Günar	115	1952-1959

En çok gol atan oyuncular

Lig tarihinin en golcü ikinci oyuncusu Lefter Küçükandonyadis, 1958.

Lig tarihinin en golcü oyuncusu, kariyeri boyunca ligde oynadığı maçlarda 77 gol kaydeden Metin Oktay'dır. Lig tarihinde 3 farklı kulüpte forma giyen 4 farklı oyuncu gol krallığı yaşamıştır. Dört sezonda gol kralı olan Metin Oktay bu alanda birinci sıradayken, 5 gol kralı çıkaran Galatasaray takımlar bazında lider konumdadır. 1958-59 sezonunda attığı 22 golle gol kralı olan Metin Oktay, lig tarihinde bir sezonda en fazla gol atan oyuncu olup aynı sezon maç başına 1,38'lik gol ortalaması yakalayarak bu kulvarda da lider konumdadır.^[23]

Sıra	Ülke	Oyuncu	Gol	Maç	Ortalama
1		Metin Oktay	77	66	1.17
2		Lefter Küçükandonyadis	67	95	0.71
3		Kadri Aytaç	61	123	0.5
4		Aydemir Nemli	56	133	0.42
4		Burhan Sargın	50	92	0.54
6		Recep Adanır	49	98	0.5
7		İsmet Yamanoğlu	48	134	0.36
8		Nazmi Bilge	47	76	0.62
9		Suat Mamat	46	104	0.44
10		Garbis İstanbulluoğlu	45	78	0.58

Gol kralları

Sezon	Ülke	Oyuncu	Takım	Gol	Maç	Ortalama
1952		Şevket Yorulmaz	Beşiktaş	19	14	1.36
1952-53		Şevket Yorulmaz	Beşiktaş	17	18	0.94
1953-54		Lefter Küçükandonyadis	Fenerbahçe	14	14	1
1954-55		Ali Beratlıgil	Galatasaray	14	18	0.78
1955-56		Metin Oktay	Galatasaray	19	17	1.12
1956-57		Metin Oktay	Galatasaray	17	16	1.06
1957-58		Metin Oktay	Galatasaray	19	17	1.12
1958-59		Metin Oktay	Galatasaray	22	16	1.38

Kaynakça

1. Yüce, Mehmet (Şubat 2009). "On gümüş yürek". Galatasaray Dergisi: 75. 
2. "Futbol Federasyonunun yeni profesyonellik talimatnamesi". Milliyet: s. 4. 23 Eylül 1951. 
3. "50. sezona merhaba!". Türkiye Futbol Federasyonu. 1 Ağustos 2007. 14 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150214011051/http://www.tff.org/default.aspx?pageID=201&ftxtID=1738. Erişim tarihi: 13 Şubat 2015. 
4. "Lig maçlarına 5 Ocak tarihinde başlanıyor". Milliyet: s. 5. 24 Ekim 1951. 
5. "Bu sene profesyonel lig maçları oynanamıyor". Anadolu Ajansı (Ankara): s. 1-7. 21 Aralık 1951. 
6. Ardahan, Babür (2 Ocak 1952). "Profesyonel lig başlarken". Milliyet: s. 5. 
7. Garan, Sulhu (6 Aralık 1951). "Kulüplerin profesyonel ve amatör takımları". Milliyet: s. 5. 
8. "Futbol federasyonunun yeni kümeler taksimatı". Milliyet: s. 5. 10 Nisan 1952. 
9. "Futbol Federasyonunun kararı". Milliyet: s. 5. 28 Ağustos 1952. 
10. "Profesyonellik talimatnamesinde mühim değişiklikler yapıldı". Milliyet (Ankara): s. 5. 22 Haziran 1953. 
11. "Profesyonel lig'te tehir edilmiş olan maçlar Ağustos sonunda oynanacak". Milliyet: s. 4. 6 Temmuz 1954. 
12. "Önümüzdeki liglerde bu seneki gibi maç başında mı bitirilecek?". Milliyet: s. 4. 27 Ağustos 1954. 
13. "1954-1955 liginin hikâyesi". Milliyet 1954-1955 Profesyonel Lig Maçları Broşürü: s. 4. 19 Mayıs 1955. 
14. "Profesyonel 2. Ligin kurulmasına karar verildi". Milliyet: s. 6. 25 Temmuz 1956. 
15. Karakaya, Necati (19 Mayıs 1957). "Bir lig böyle geçti". Milliyet: s. 6. 
16. Kıvanç, Halit (4 Mayıs 1957). "Lig 10 takım olarak kaldı". Milliyet Spor İlvaesi: s. 2. 
17. "Lig'in takım adedi donduruldu". Milliyet: s. 6. 22 Ocak 1958. 
18. "Türkiye Lig'i 15 Şubatta başlıyor". Milliyet: s. 6. 23 Ocak 1959. 
19. "Yeni fikstüre göre Mithatpaşa Stadında haftada 3 maç yapılacak". Milliyet: s. 5. 8 Eylül 1953. 
20. "Profesyonel Lig maçları Fikstürü". Milliyet: s. 5. 28 Eylül 1952. 
21. "Profesyonel lig maçları 6 Ekimde başlayacak". Milliyet: s. 4. 9 Eylül 1954. 
22. "Biten ligin hikâyesi". Milliyet: s. 6. 7 Temmuz 1956. 
23. "Türkiye İstanbul Profesyonel Ligi". Mackolik.com. 

Dış bağlantılar

• Mackolik.com'da yer alan lig sayfası